Morgunblaðið - 05.10.1966, Blaðsíða 12

12
MORCU N BLAÐIÐ
Miðvikudagur 5. október 196ð
Hörundslitur og hvinska
SEINT er um langan veg að
spyrja sönn tíðindi; Morgunblað-
ið frá 24. ágúst s.l. barst mér
ekki fyrr en í dag. >ví er það, að
þessi orð eru svo síðbúin.
Þennan dag ritaði hr. >orsteinn
Jónsson greinarkorn um útvarps
dagskrána og notaði tækifærið til
að uppfræða landslýðinn um
blökkumenn í Bandaríkjunum.
Pistillinn, sem hann lagði út af,
gafst honum í frásögn af útvarps-
þætti einum, þar sem sagðar
höfðu verið „hryllilegar sögur
um meðferð hvítra manna á
negrum“. „Maður hefur heyrt
þetta allt áður og veit að hér
er mikið vandamál á ferðum
.... segir >orsteinn og lítil-
lætið leynir sér ekki. Og þar
með dregur þessi hógværi, en
vel upplýsti maður ljós sitt und-
an mælikeri og lætur dýrð þess
skína ýfir fávísa landa sína.
Vandamálið, „veit“ hann, stafar
„einkum af því að erlend öfl
nota negrana til að grafa undan
þjóðskipulaginu í Bandaríkjun-
- um“.
Já, átti ég ekki á von? Jafn-
vel flóknustu vandamál verða
einföld, þegar ljósi er brugðið
yfir þau. >að er ekkert annað
en helvítis Rússinn, sem hér er
á ferðinni einu sinni enn! Eða
er það kannski Kínverjinn í
þetta sinn? Skiptir ekki máli;
það eru í öllu falli kommúnist-
ar. Svona getur sannleikurinn
verið einfaldur. >ar sem ljósið
skín, er ekki lengur myrkur.
Og ljós hr_ >orsteins Jónsson-
ar er ekki heldur nein smáræðis-
týra. >egar hann skrúfar upp í
lampanum, verður allt skjanna-
bjart. Og þá má líka lesa þetta
í beinu framhaldi af því sem
áður segir: „Góðir og gegnir
menn, sem til þekkja hafa sagt
mér að negrarnir séu tiltölulega
mjög oft miklir gallagripir, latir,
þjófóttir og illir viðureignar“.
Nú verð ég að setja upp sól-
gleraugu; ég fæ ofbirtu í augun
af ljósinu >orsteinsnaut. Sterk
birta er svo afskaplega óhlífin.
Öðru máli gegnir um >orstein
sjálfan; hann er engan veginn
óhlífinn. Hann er mannvinur,
eins og sjá má á framhaldinu:
„En sjálfsagt mætti bæta þá með
vinsamlegri aðbúð, menntun á
jafnréttisgrundvelli o.s.frv. Allt
of lítið hefur verið gert til þess
að mennta og mannbæta svert-
ingja ..." Ljósberinn er sem
sagt einnig friðflytjandi. Hann
réttir fram sína hvítu vinarhönd
og vill bæta þessa veslings galla-
gripi. >etta má kalla göfug-
mennsku. Hann virðist jafnvel
vera reiðubúinn að setja hvíta
bót á svart fat.
En því miður; þetta eru tímar
vantrúar og efa. Margir þora
ekki að treysta jafnvel hinu
hvítasta ljósi. Menn hafa látið
hvekkjast Skærir lampar hafa
skinið fyrr. Einn slíkur ljómaði
í >ýzkalandi um árabil og varp-
aði geislum sínum víða um heim.
Sá brann út með harmkvælum
fyrir tveim áratugum. Annar
varpaði birtu sinni um Banda-
ríkin. >ar var ljósberinn nefnd-
>jur McCarthy. Hann er nú farinn
veg allrar veraldar og Ijós hans
vart nema skarið eitt. Nú þykj-
ast líka flestir sjá að um fals-
ljós hafi verið að ræða, þótt vel
hafi logað um stund. Mér er því,
held ég, nokkur vorkunn, þótt ég
taki mér vara við slíkum ljós-
fyrirbrigðum. Ég set upp sól-
gleraugu, þegar á mig bregður
svo blindskærri birtu, sem frá
ljóskeri hr. >orsteins Jónssonar
stafar; ég kann tempraðri birtu
betur. Ég skal skýra nánar hvað
ég á við.
Hér í Bandaríkjunum hafa á
tmdanförnum mánuðum orðið
kynþáttaóeirðir í nokkrum borg-
nm. >egar ljósberar lýstu um
valinn, sáu þeir kommúnista
skríða undan hverjum steini;
þeir höfðu vafalítið verið „að
grafa undan þjóðskipulaginu í
Bandaríkjunum“. Og það er vit-
að um kommúnistískar tilhneig-
ingar, að „erlend öfl“ eru þar
alltaf að baki. En einhvern veg-
inn var það samt svo, að þegar
jafnvel þessi litlu ljós endur-
skinu frá liljuhvitum höndum
ljósberanna, varð glampinn svo
skær, að fáir þoldu við. Meira
að segja stjórnarvöldin urðu að
setja upp sólgleraugu, svo að
ekki sé nú minnst á mig auman.
Og svo gengu aðrir menn um
valinn með önnur ljós. Einn
þeirra var Nicholas de B. Katz-
enbach, þáverandi dómsmálaráð-
herra Bandaríkjanna hann var
skipaður varautanríkisráðherra
sama dag og þetta er skrifað).
Og sú sjón sem við honum blasti
var allt önnur: engir kommúnist-
ar, engin „erlend öfl“, heldur
kúgaður, féflettur, örvilnaður
lýður annars flokks borgara, sem
í réttlátri reiði hafði risið upp
og krafist fullnægingar þess rétt-
ar, sem þeir að visu hafa að
lögum — en aðeins að lögum —
til þess að lifa eins og menn;
þess réttar, sem fordómar, and-
úð og beinn fjandskapur hvítra
manna hafa meinað þeim að ná.
Katzenbach minntist hvergi á
það að óeirðirnar stöfuðu af leti;
ekki heldur þjófgefni. Augsýni-
lega hefur hann ekki enn komið
auga á sambandið milli hörunds-
litar og hvinnsku; en við vitum
líka að ljós hans er engan veg-
inn skærasti lampinn í ljósadýrð
veraldar. I.ogi þess brennur stillt
og rótt, en blossar ekki ;því fell-
ur mér það vel. Ég þarf ekki að
setja upp sólgleraugu. Kannski
brennur hann líka seinna út fyrir
bragðið.
En það er fleira en ofbjartir,
logaskærir lampar, sem ég hef
lært að gjalda varhug við. Orða-
lag eins og „góðir og gegnir
menn . . . hafa sagt mér“ lætur
álíka illa í eyrum mér og lamp-
inn >orsteinsnautur í augum
mínum. Og ég fyllist hryggð yfir
því hve stílmáti íslendinga hefur
sett ofan. Gróa á Leiti orðaði
þetta mun betur.
Vantrúin er sífellt á vappi í
kringum mig. Ég vil fá naglaför
að þreifa á áður en ég trúi.
Hverjir eru þeir, hinir góðu og
gegnu sögumenn hr. >orsteins
Jónssonar? Eru þeir íslendingar
eða Bandaríkjamenn? Og ef þeir
eru bandarískir, eru þeir frá
Suðurríkjunum eða annars staðar
að? Ekki svo að skilja, að það
sé einhlítur mælikvarði. Samt
sem áður gætu svör við þessum
spurningum skýrt að nokkru um
mæli sögumanna. >að skiptir tals
verðu máli, þegar dæma skal trú-
verðugheit ummæla um blökku-
menn, hvort mælandinn er fædd-
ur og uppalinn í Mississippi eða
New York.
Ég þekki persónulega ýmislegt
fólk frá Suðurríkjunum. >eir sem
ég man eftir í svipinn eru allir
„góðir og gegnir menn“. Með því
á ég við, að ég hef umgengist
þetta fólk, fellur vel við það,
þekki það að engu nema góðu.
Samt sem áður mundi ég illa
trúa því til að sýna blökkumönn
um sanngirni í ummælum, ekki
sízt ef það færi að fræða útlend-
inga um kynþáttavandamálið.
Hvers vegna? Vegna þess að ég
veit af reynslu — ekki af sögu-
sögn — að það er ótrúlega
grunnt á fordómum þess. Og þótt
vera megi að undantekningar
finnist meðal Suðurríkjamanna,
þekki ég enga. >að er að vísu
munur á menntuðu og ómennt-
uðu Suðurríkjafólki. Menntað
fólk sýnir blökkumönnum ekki
opinskáa andúð. >að segir ekki
heldur að negrar yfirleitt séu
„gallagripír". >að er ísmeygilegra
Sjötug í dag:
Frú Ásta Jónsdóttir
Laugabóli
PRÚ Ásta Jónsdóttir, kona Sig-
urðar >órðarsonar bónda á
Laugabóli við ísafjarðardjúp, ’á
í dag sjötugsafmæli. >essi
merka kona er fædd á Borðeyri
í Hrútafirði 5. október árið
1896, dóttir Jóns Jasonarsonur
veitingamanns og konu hans frú
>óru Guðjónsdóttur. Ólst Ásta
þar upp í foreldrahúsum en
missti föður sinn kornung.
Byrjaði hún að vinna á ritsím-
anum á Borðeyri innan við ferm-
ingaraldur. En Borðeyri var þá
aðalskiptistöðin milli Suður-
lands annars vegar og Vestfjarða
og Norðurlands hins vegar. Árið
1916 fluttist hún til Reykjavíkur
með móður sinni og gerðist þá
starfsmaður á ritsímanum hér í
Reykjavík. Gengdj hún þar ýms-
um trúnaðarstörfum, var ' til
dæmis um skeið settur stöðvar-
stjóri í Vestmannaeyjum. >egar
hún kom aftur til Reykjavíkur
starfaði hún áfram hjá ritsím-
anum og var þá um skeið skrif
stofustjóri hjá ritsímastjóra,
sem þá var Gísli Ólafsson. Naut
hún mikilla vinsælda hjá sam-
starfsfólki sínu, enda frábær
starfsmaður, dugmikil og reglu-
söm.
Ásta Jónsdóttir giftist árið
1929 Sigurði >órðarsyni, þáver-
andi kaupfélagsstjóra á Arn-
gerðareyri við ísafjarðardjúp.
Fluttust þau skömmu síðar að
Laugabóli í ísafirði, þar sem
þau hjón bjuggu um áratuga-
skeið stórbúi við rausn og
myndarskap.
Heimili þeirra frú Ástu og
Sigurðar á Laugabóli ber glæsi-
legan vott smekkvísi, dugnaðar
og snyrtimennsku húsfreyjunn-
ar. Einstök er ræktarsemi frú
Ástu við gamla og merkilega
muni, er hún safnar og geymir
sem sjáaldur auga síns. Blóma-
og trjágarður hennar við hið
reisulega íbúðarhús á Laugabóli,
ber einnig fagran vott um
ræktunaráhuga hennar og feg-
urðarþrá. Allir þeir mörgu, sem
hafa heimsótt þetta merka menn-
ingarheimili og notið gistivin-
áttu og tryggðar þeirra frú Ástu
og Sigurðar á Laugabóli minnast
þeirra með þakklæti og hlýju.
Frú Ásta hefur yndi af músik, er
sjálf músikölsk og glaðlynd.
Setja þessir eiginleikar hennar
ógleymanlegan svip á heimili
hennar og manns hennar. Marg-
ar glaðar og góðar minningar
koma upp í hugann þegar rifjuð
eru upp kynnin við þessi merku
hjón á tímamótum í lífi þeirra.
Um leið og við Ólöf árnum frú
Ástu allrar blessunar sjötugri,
þökkum við henni, manni henn-
ar og skylduliði drengskap og
vináttu á liðnum tíma.
S. Bj.
en svo. >að segir, að þeir séu
„tiltölulega mjög oft . . . latir,
þjófóttir og illir viðureignar" —
rétt eins og hr. >orsteinn Jóns-
son orðar það.
Mér er sem ég heyri sögu-
menn hefja mál sitt (eða enda
það), hógværa, grandvara menn
með góðlegan svip, gegna og
trausta borgara: „Mind you, I’ve
got nothing against them. Some
of my best friends are Negroes!"
(„Ekki svo að ég hafi neitt á
móti þeim. Sumir beztu vina
minna eru blökkumenn!“). >að
bregzt ekki, að þeir sem svo
mæla eru negrahatarar, hversu
„góðir og gegnir menn“ sem þeir
eru að öðru leyti og hversu vel
sem þeir reyna að dylja það
fyrir sjálfum sér og öðrum. >eir
eru andlegir lagsbræður þeirra
negramorðingja, sem vaða uppi,
einkanlega í Suðurríkjunum, og
brenna kirkjur svertingja,
sprengja heimili þeirra í loft upp
á næturþeli ,og misþyrma börn-
um þeirra á leið í skóla.
>að vantar ekki heldur að
þetta fólk vilji „mannbæta“
blökkumenn. >að er engu síður
göfugt en hr. >orsteinn Jóns-
son. >að setur sig á háan hest og
lítur góðlegum föðuraugum
niður á hina svörtu „gallagripi“,
sem svo eru „illir viðureignar“.
>að annaðhvort skilur ekki eða
vill ekki skilja að það er sjálft
orsök hins illa, sem það þykist
vilja bæta; skilur ekki eða vill
ekki skilja, að það þarf fyrst og
fremst að „mannbæta“ sjálft sig.
>á mun flest annað eftir fylgia
jafneðlilega og dagur fylgir nótt.
>að er satt, sem hr. >orsteinn
Jónsson segir um blökkumenn i
grein sinni: „Margir líta ennþá á
þá sem hálfgerðar skepnur". >vl
miður verður ekki annað ráðið
af orðum hans en hann sé sjálf-
ur einn þeirra mörgu. >að er
líka rétt, að „þetta er vissulega
svartur blettur á hinni miklu
amerísku þjóð“. >að sem höfund
ur virðist ekki skilja er það, að
sá svarti blettur er samansettur
úr milljónum óverulegra punkta
— ógrynni örsmárra svartra
agna, sem allir líta út eins og
hr. >orsteinn Jónsson.
New York 21. sept. 1966.
Hallberg Hallmundsson.
Lútin íslondsvinur
NÝLEGA er látinn í Dan-
mörku, í hárri elli, maður sem
oss íslendingum er skylt og
ljúft að minnast, yfirskógar-
vörður C. E. Flensborg. Flens-
borg var 93 ára er hann and-
aðist. C. E. Flensborg var skóg-
fræðingur að menntun, útskrif-
aður sem slíkur 1898. Um hálfr-
ar aldar skeið vann hann við
Heiðafélagið danska að ýmsum
störfum, sem aðstoðarmaður,
fulltrúi, yfirskógarvörður, skrif-
stofustjóri og loks sem aðal
forstjóir í tiu ár, 1933 - 43 er
hann lét af því starfi fyrir
aldurssakir
>annig var Flensborg einn af
hinum stóru mönnum Heiða-
félagsins, kunnur og virtur um
alla Danmörku og þó víðar.
En Flensborg starfaði einnig
hér á landi svo að oss má minni
til reka, þótt margt sé fljótt að
gleymast.
Flensborg kom hingað sumar
hvert 1900 - 1906, ferðaðist hér
um og vann að skógræktar-
málum. >að var hann sem fyrst
lét girða Hallormsstaðaskóg, og
hann kom á fót plöntuuppeldi
á fleiri stöðum, þótt í smáum
stíl væri. Flensborg hafði einn-
ið samið um kaup á Vaglaskógi
áður en hann lét af storfum
hér á landi, og gert ráð fyrir
friðun skógarins.
Flensborg skrifaði greinagóð-
ar sjíýrslur um störf sín iiér,
raunar meira en skýrslur, því
sumt af því er hann reit um
skógrækt hér á landi er með
því allra merkasta sem um þau
mál hefir verið skráð. Má þar
nefna Skovrester og Nyanlæg af
Skov paa Island, sem birtist í
Tidskrift for Skovvæsen 1901.
aðrar ritgerðir hans og skýrslur
um skógræktartilraunir á ís-
landi birtust í sama tímariti á
árunum 1902-1906. Er þar að
finna margan mætan fróðleik,
sem nú er orðinn sögulegur.
Sagt hefir verið að hugur
Flensborgs hafi staðið að setjast
að hér á landi og gera skóg-
ræktina hér að ævistarfi sínu,
en að fyrir misskilinn sparnað
hérlendra valdamanna gat ekki
af því orðið. Memleg örlög voru
það oss íslendingum og skóg-
ræktarmálinu, ef satt er hermt.
Má það glöggt sjá af því hver
starfsframi og afrek biðu þessa
manns í Danmörku.
C. E. Flensborg forstjóri kom
hingað í heimsókn sumarið 1906.
Hélt hér fyrirlestra og ferðað-
ist töluvert um til að líta á
æskuverk sín hér á landi og
framfarir þær sem orðnar voru
1 skógræktinni, og gladdist inni-
lega við allt sem hann sá vel
gert. Hann lét ekki heldur und-
ir höfuð leggjast að benda á
það sem miður fór að hans áliti
og reynslu. Sagði Flensborg oss
þá ýms sannindi sem þarft er
að minnast.'
Nú er hann horfinn af svið-
inu. íslenzka þjóðin á einum
fornvini færra í Danmörku. Vér
minnumst hans með virðingu óg
þakklæti, skógarmannsins mikla
sem vildi íslandi svo vel.
Árni G. Eylands.
limsóknir um
æskulýðs- og
barnaverndar-
námskeið í IJ8A
SÍÐASTLIÐIN fjögur ár hafa 12
íslendingar tekið þátt í Cleve-
land-áætluninni fyrir starfs-
menn á sviði æskulýðs- og barna
verndarmála (The Council of
International Programs For
Youth Leaders and Social Work-
ers, Inc), en þátttakendum frá
ýmsum þjóðum er árlega gef-
inn kostur á að kynna sér slíka
starfsemi vestan hafs. Var
kynningarstarf þetta í upphafi
einungis bundið við borgina
Cleveland í Ohio, en síðan hafa
fleiri stórborgir gerzt aðilar að
þessu merka starfi, svo sem
Chicago, Philadelphia, San
Francisco, Minneapolis, St. Paul.
Nú er hafinn undirbúningur að
námsdvöl útlendinga á vegum
ClP-áætlunarinnar á næsta ári,
og gefst íslendingum kostur á
að taka þátt í námskeiðinu, sem
stendur í fjóra mánuði (frá 23.
apríl til 24. ágúst). Koma þeir
einir til greina, sem eru á aldr-
inum 23—40 ára. >á er það skil-
yrði að umsækjendur hafi gott
vald á enskri tungu, og einmg
verða þeir, sem eru í beinni snert
ingu við börn og unglinga í dag-
legum störfum sínum, og notið
hafa sérmenntunar í þeim efn-
um, látnir ganga fyrir um styrk-
veitingu.
Framhald á bls. 21. t