Morgunblaðið - 19.10.1966, Blaðsíða 23

Miðvikudac'ur 12 okt. 198®
MORGUNBLAÐIÐ
23
Hvað segja þeir
Framhald af bls. 10.
Gunnar Guðjónsson, stjórnar
form. Sölumiðstö'ðvar frað-
frystihúsanna.
Helztu orsakir erfiðleika
hraðfrystihúsanna eru:
1. Skortur á nægilegu fisk-
hráefni.
2. Stöðugt hækkandi rekst-
urskostnaður.
3. Verðlækkun afurðanna á
erlendum mörkuðum.
Minnkandi hráefni fyrir fisk
vinnslustöðvarnar hefur verið
fiskverkendum mikið áhyggju
efni hin siðari ár. Á fundi út-
vegsmanna og fiskverkenda í
apríl 1965 drap ég nokkuð á
þetta vandamál og sagði m.a.:
„Þorskaflinn er undirstöðu-
hráefni fiskvinnslustöðvanna
og hefur hinn mikli samdrátt
ur í þessari hráefnisöflun haft
hin alvarlegustu áhrif á rekst
ur þeirra, sérstaklega á rekst
ur hraðfrystihúsanna".
Þessi aðvörun fyrir rúmu
1—% ári bar því miður ekki
tilætlaðan árangur þannig, að
þá þegar væri gripið til nauð
synlegra ráðstafanna til að
rétta við eða bæta samkeppn
isaðstöðu þessa hluta fiskflot
ans sem aflar bolfisk og hrað
frystihúsanna sameiginlega til
að mæta harðnandi samkeppni
annarra atvinnugreina sérstak
lega síldarútvegsins. Síðan
hefur ástandið hvað hráefnis
öflunina snertir stórversnað
og horfir til stöðvunar hjá
mörgum hraðfrystihúsum, ef
ekki verður breyting til batn
aðar.
Það verður því ekki lengur
umflúið, að gerðar verði nauð
synlegar ráðstafanir til að
styrkja sameiginlegan rekstr
argrundvöll fiskiskipanna og
hraðfrystihúsanna. Fiskverðið
til bátanna verður að hækka
og staða hraðfrystihúsanna að
styrkjast. 1 lækkandi markaðs
verðum og við hækkandi
reksturskostnað geta hrað-
frystihúsin ekki axlað þá
byrði, sem því fylgir að greiða
hærra verð fyrir fiskinn auk
þess, sem þau munu sjálf
þurfa verulegar leiðréttingar
fyrir tilstuðlan hins apinbera
til þess að láta enda mætast
eins og nú horfir.
Ég benti á það í ræðu á
aðalfundi S. H. sl. vor, að verð
mæti þorskafurða nam árið
1965 52% af heildarútflutn-
ingsverðmæti. Slíka atvinnu-
grein höfum við ekki efni á
að vanrækja svo að henni
liggji við hruni. Hljóta yfir-
lýsingar forsætisráðherra,
Bjarna Benediktssonar að
styrkja trú manna á því, að
vænta megi fyrr en síðar
róttækra aðgerða til að rétta
við hag bolfiskveiðiskipa og
hraðfrystihúsanna.
Sturlaugur Böðvarsson
útgerðarmaður á Akranesi
svaraði:
— Aðalorsök vandamála
frystii'ðnaða-rins er
hráefnaskortur, hár rekstrar-
kostnaður og lækkað afurða-
verð. Orsök hráefnaskorts er
að togarar eru hættir að
leggja upp og smærri bátar
ganga úr sér. í fyrra voru
strikaðir út af lista um 60
bátar og í ár hefur þeim fækk
að um 30.
Allir einblína nú á síldina
og veldur það miklum hrá-
efnaskorti frystiiðnaðarins,
sem jafnframt hækkandi
kostnaði veldur samdrætti í
iðnaðinum. f fyrra vorum við
hér á Akranesi með þrjá línu
báta og um haustið öfluðu
þeir um 1000 ton-n, sem eru
að vei'ðmæti um 9 milljónir
króna. Þessi tími sem bátarn
ir stunduðu veiðar á var ein-
ungis hálfur þriðji mánuður,
en í haust hefur verið mun
mmni veiði sem við erum þó
að vona að glæðist, þar eð
allur sjór er fuliur af æti.
Okkur finnst allt mega hætta
nú og fólkið fari í bygginga-
vinnu, en ég held að það taki
tíma að breyta íslendingum
úr fiskiðnaðarþjóð í i’ðnaðar-
þjóð.
Til úrbóta tel ég að þurfi
að auka línuveiðar og tog-
veiðar. Gallinn er að síldar-
bátarnir koma með tiltölulega
Jítil verðmæti fyrir frystiiðn-
aðinn og bátum á bolfiskveið
um fækkar stöðugt.
Við höfum dregizt aftur úr.
Fyrir um 15-20 árum vorum
við á undan, en síðan höfum
við stáðnað, ef til vill vegna
fjárskorts. Okkur hefur ekki
tekizt að fylgjast með tíman-
um og það vantar ýmis tæki
vegna breyttra viðhorfa.
TRYGGVI Ófeigsson, útgerð-
armaður svaraði:
— Þegar Mbl. leggur fyrir
mig spurningu um vandamál
frystiiðnaðarins, vil ég endur-
taka spurningu, sem ég lagði
fyrir Elías heitinn Þorsteins-
son, forstjóra Sölumiðstöðvar
hraðfrystihúsanna: „Heldur
þú áð það fari eins fyrir frysti
húsunum eins og togurunum?"
Elías svaraði því til, að frysti-
húsamenn yrðu að vera vel á
verði, ef slíkt ætti ekki að
koma fyrir. Ég endurtók þessi
sömu orð á fundi, sem hald-
inn var sl. haust meðal frysti-
húsamanna.
Togararnir em undirstaða
frystihúsanna, þar sem þeir
eru. Þeir eru nauðsynleg tæki
til þess að hreinsa miðin.
Fyrir nokkrum árum sendi
Félag ísl. botnvörpuskipaeig-
enda nefnd útgerðarmanna til
Alþingis, þar sem ásamt mér
voru einhverjir hæfustu menn
á þessu sviði, þeir Vilhjálmur
Ámason, skipstjóri og útgerð-
armaður, og Sæmundur Auð-
unsson, skipstjóri og útgerð-
armaður. Við ræddum við
alþingismenn og okkur varð
brátt ljóst, að þeir voru alls
ekki svo kunnugir málum,
sem þeir skýldu vera. Mis-
skiliningur alþingismannanna
var aðallega í sambandi við
mannfjöldann á skipunum og
hin fákænskulegu lög, sem
Alþingi hefur sett um eitt og
annað viðkomandi togurun-
um. Þessar umræður báru
engan árangur.
Álit mitt er að togaramir
eigi að fiska fyrir frystiiðn-
aðinn, eins og þeir gera raun-
ar enn í dag, en með öðrum
hætti. Það á t.d. ekki að hafa
allt upp í 34ra manna áhöfn
á þeim. Þá er þeim nauðsyn-
legt að fá að vei'ða innan við
fiskveiðatakmörkin al’lt upp
að þremur mílum á vissum
stöðum og koma þaðan með
fiskinn ísaðan og óslægðam.
Þetta er sá háttur, sem bát-
arnir hafa, en þeir eiga einnig
að fá hærra verð fyrir fisk-
inn, heldur en fæst fyrir neta-
fiskinn, sem er miklu verri
vara.
Úr því sem komið er verð-
ur að taka upp togaragjald-
eyri í líkingu við bátagjald-
eyrinin, sem var á sínum tíma.
Að mínum dómi er það áróð-
ur og ósannindi að nýsköpun-
artogararnir séu orðnir úrelt-
ir, en það er þægilegt fyrir
þá sem rekið hafa togara hins
opinbera á sinn hátt að heimta
ný skip. Komið hefur á dag-
inn að skuttogarar hafa sett
niður verðið á frostnum fiski
stórkostlega. Um það nefni ég
engar tölur, en auðvelt er að
finna þær.
Sannast að segja er ekki
góðra kosta völ. Illa hefur
verið til stofnað í þessum mál-
um og málin hafa verið dreg-
in um of á langithn.
Hráefni til frystihúsanna
hefur verið stopult, því er
ekki að neita. En þetta er
ekkert einsdæmi. Þannig er
þetta meðal erlendra þjó'ða.
Verksmiðjurnar þar ganga
ekki af fullum krafti, nema
nokkra mánuði ár hvert og
því er aðeins eitt ráð við
þessu: Að greiða hærra verð
fyrir fiskinn. Það er enginn
vafi á því, að verðið til báta,
svo og til togara, heldur sjó-
sókninni niðri. Það nær engri
átt að byggingariðnaður og
fleira þess háttar geti dregið
ta sín mannafla og gert sjó-
sóknarfleytur lítt starfhæfar.
Virmuaflsskortur háir mjög
frystihúsum. Oft og tfðum er
ekki unnt að starfrækja húsin
nema með helmingi mann-
skaps fyrir hádegi, og eftir
hádegi er það einungis hús-
mæðrunum að þakka, að fis'k-
urinin skemmist ekki meira
en þó er. Þá verður síðan að
vinna fram á nótt og sér hver
maður að slíkt ástand er allt
of kostn'aðarsamt, þegar
greiða þarf tvöfalt kaup og
tvöfaldan matartíma.
Hvort sem mönnum likar
það betur eða ver er nauðsyn-
legt að leita til skóla um að
þeir leggi til vinnuafl til frysti
húsanna. Það er blátt áfram
skortur á þegnskap, verði það
ekki gert. Það er öllum fyrir
beztu og þessi mál verður að
endurskoða.
Það verður að fella-niður af
borganir lána og útflutnings-
gjöld í bili. Aðstöðugjald hef-
ur verið fráleitt frá upphafi.
Rafmagnsverð tii frystiiðnað-
arins er á góðum vegi með að
stöðva frystiiðnaðinn og tog-
ararnir eiga ekki að greiða
hafnargjöld.
Ég legg á það mikla áherzlu
og vil að það komi skýrt fram
að þeir nýsköpunartogarar,
sem vel hefur verið við haldið
eru úrvals fleytur enn í dag,
og það hefur komið fram í
skýrslum, þótt þagað hafi ver-
ið yfir því, að á nýjustu tog-
ununum er stórkostlegast tap.
Það stafar af því að 40—50
milljón króna skuldabaggi er
þeim ofvaxinn.
Gengið, sem sett var í ágúst
1961 er löngu gjörsamlega
orðið úrelt. Sú staðreynd að
láta það haldast óbreytt allan
þennan tíma finnst mér hafa
verið rækileg tilraun til að
eýðileggja togaraútgerðina.
Síðain gengið var sett hefur
öll þjónusta til báta og
togara hækkað frá 11%
til 178%, og þrátt fyrir
að verð á sjávarafurð-
um hefur hækkað og að tog-
ararnir hafi verið styrktir,
hafa þeir tveir liðir ekki náð
að þekja hækkunina, sem orð-
ið hefur á þessari þjónustu,
þegar kostnaður vi'ð mann-
fjölda á skipunum er tekinn
til greina.
Þegar tekið er tillit til þess:
að stórfrystihús, sem hafa rek
ið bátaútgerð í áratugi og
gera enn eru í greiðslu-
þrotum,
að 25 togarar hafa helzt úr
lestinni,
að togararnir, sem eftir eru
eru í greiðsluþrotum, svo
að liggur við stöðvun,
að fjöldi báta er í greiðslu-
vandræðum, þá verður að
spyrja: Af hverju verður
króna, sem lögð er í fram-
antalin skip áð tíeyringi,
en tíeyringur, sem lagður
er í byggingar að krónu?
.Skaðabætur til togaranna,
vegna þess að fiskimiðin voru
tekin af þeim hafa þeir aldrei
fengið.
Ég vil benda á hve löggjaf-
inn er djúpt sokkinn, þegar
hann lætur það viðgangast að
togararnir styrki síldarbræðsl
urnar, sem græða milljónir á
ári. Togararnir greiða til síld-
erverksmiðjanna um 140 krón
ur á hvert tonn af svartoliu
og enn meira á díselolíu, sem
allir togarar nota nokkuð og
sumir eingöngu. Brennsluolía
kostar í Reykjavík 1150 krón-
nr á sama tíma og hún kostar
í Bremerhaven aðeins 662
krónur og svipaða upphæð í
Bretlandi.
Tímakaup kvenna í frysti-
húsum hefur frá því á árinu
1961, er núverandi gengi var
sett, hækkað um allt að 157%.
Miki’ð liggur við þegar ann-
ar aðalatvinnuvegur þjóðar-
innar er á heljarþröm, að síld-
veiðum stærstu bátanna und-
anskildum.- Lengur dugar ekki
að skjóta þeim málum á frest.
Hækkað fiskverð er nauðsyn-
legt og eðlilegt. Endurgreiðsla
á rangskráðu gengi er sann-
girniskrafa. Það mun kosta
ríkissjóð nokkuð stórar fjár-
hæðir. Hvað togarana snertir
verður þá að hafa í huga og
taka tillit til þess, að me'ð
krafti bæjarútgerða og ríkis-
valdsins hafa togaraeigendur
í áratugi verið neyddir til
samninga, sem þeir sjálfir
vissu og bentu á að yrðu
þeirra banabiti. v
Vilhelm Þorsteinsson, for-
stjóri Útgerðarfélags Akur-
eyrar sagði:
— Ástæðan fyrir erfiðleik-
um frystiiðnaðarins er
minnkandi hráefni. Aflinn er
of árstíðabundinn, betra væri
að hafa hann minni, en jafn-
ari yfir árið. Töluvert magn,
sem berst yfir vertíðina gefst
ekki tóm til að vinna. Við
hér á Akureyri höfum þó ekki
svo mikið af þessu að segja,
því að nær allt hráeíni, sem
til okkar berst er togarafisk-
ur.
Miklum erfiðleikum veldur
verðbólguþróunin innanlands,
og stöðugt hækkandi kaup-
gjald eða aukinn vinnukostn-
aður. Þá hefur verðið á mark
aðinum lækkað.
Hvað úrbætur snertir, þá
haldið í öMum guðanna bæn-
um áfram togaraútgerð.
Frystiiðnaðurinn hefur feng-
íð háan hundraðshluta togára
fisks, en togurum hefur fækk
að. Frystihúsin virðast fá
minna og minna hráefni og er
það þá ekki afleiðing þess að
togurunum fækkar.
Að undanförnu hefur það
orðið frystiiðnaðinum til
bjargar að markaðsverð hefur
verið hækkandi, en nú hefur
þetta breyzt og verðið fer
lækkandi. Hér á Akureyri er
nær eingöngu togarafiskur,
sem berst til okkar.
Drengirnir
geta gengið
í Svan
HINN 9. október 1966 , var hald-
inn aðalíundur Iúðrasveitarinn
•r „SVANTjR“ í Reykjavík.
í skýrslu fráfarandi stjórnar
kom m.a. fram, að á árinu var
haldið upp á 35 ára afmæli Lúðra
sveitarinnar „SVANUR“, með
hljómleikum 1 Austurbæjarbíói.
Auk þess, sem Lúðrasveitin
kom fram við ymis opinber tæki
færi, var og leikið nokkrum sinn
um í útvarp og á sjálfstæðum úti-
hljómleikum. Ennfremur kom
Lúðrasveitin „SVANUR” fram á
hinu fjölmenna lúðrasveitamóti á
Selfossi.
Ákveðið var, að gefa piltum
þeim, er verið hafa í Lúðrasveit
drengja, undir stjórn Karls Ó.
Runólfssonar, kost á að halda á-
fram námi og æfingum á hljóð-
færi sín, með það fyrir augum, að
þeir gangi siðan inn í Lúðrasveit
ina „SVANUR" sem fullgildir fé
lagar.
Fundurinn þakkaði stjórn-
anda Lúðrasveitarinnar, Jóni Sig
urðssyni, trompetleikara, vel
unnin störf og tagnaði því að
mega njóta starfskrafta hans í
náinni framtíð.
Á fundinum var kosin ný
stjórn, og skipa hana eftirtaldir
menn:
Formaður: Snæbjörn Jónsson.
Varafarom.: Guðjón Einarsson.
Ritari: Biarni Gunnarsson.
Gjaldk.: Bragi Kr. Guðmundss.
Meðstj : Sigmar H. Sigurðsson.
GLERAUGNAHtfSID
TEMPLARASUNDI 3 (homið)