Morgunblaðið - 19.10.1966, Blaðsíða 21

‘ Miðvikudagttr 19. oM. 1968
21
»ynlega þjónustu við strjálbýlið
að þessu leyti, en hins vegar
ekki hægt á það að horfa að-
gerðalaus, að yfir 40 millj. á ári
séu greiddar úr ríkissjóði til þess
að greiða hallarekstur þessa fyrir
tækis. Með þeim breytingum og
skipakosti sem þegar hefur verið
ákveðinn, þykir raunhæft að
áætla að hallinn þurfi ekki að
vera nema 29 millj. kr. á næsta
ári í stað 43 millj. kr. á árinu
1965. Hver hallinn verður í ár er
ekki auðið að segja nú, en vonir
standa til, að hann verði einnig
verulega minni en á árinu 1965.
Síauknir vöruflutningar á landi
auka að sjálfsögðu mjög á erfið-
leika Skipaútgerðarinnar. Þessir
vöruflutningar eiga auðvitað full
an rétt, á sér, en aðeins að vissu
marki, því að hinir stóru flutn-
ingabílar fara hvað verst með
vegina og síaukið álag á vega-
kerfið og þar af leiðandi aukinn
viðhaldskostnaður vega gerir
nauðsynlegt að gera á því þjóð-
hagslega athugun, að hverju
marki gerlegt sé að flytja vöru-
flutninga frá sjónum yfir á veg-
ina.
Unnið að endurskoðun
hafnarlaganna
Lagt er til að hækka framlög
til hafnargerða um 13 millj. kr.
3 millj. af þessari fjárhæð ganga
til greiðslulána vegna lands-
hafa verið framkvæmdar Síð-
legast að verja til þess að greiða
upp í vangoldin framlög ríkis-
sjóðs til hafnargerða, sem þegar
hafa verið framkvæmdar. Síð-
ustu árin hefur verið mjög greitt
fyrir hafnargerðum á þann veg,
að fjár hefur verið aflað tií
þeirra í framkvæmdaáætlun rík-
isins og hefur verið unnið fyrir
það miklar fjárhæðir, að áætlað
er, að vangoldin framlög ríkis-
sjóðs um næstu áramót muni
verða um 55 millj. kr. í sumar
hefur verið unnið að endurskoð-
un hafnalaga og er ráðgert að
frumvarp til nýrra hafnalaga
verði lagt fyrir þetta þing. Rekst-
urskostnaður vitaskipsins nemur
nú orðið 7 millj. kr. á ári nettó.
Er hér um svo mikinn kostnað
að ræða, að nauðsynlegt er að
taka til ýtarlegrar athugunar,
hvort ekki er hægt að koma hér
við einhverri skipulagsbreytingu.
Er það mál nú í rannsókn.
Framkvæmdir á vegum flug-
málastjórnarinnar eru meiri í ár
en nokkru sinni áður og hefur
verulegs fjár verjð aflað umfram
fjárlög innan ramma fram-
kvæmdaáætlunarinnar í ár. Lagt
er til að hækka fjárveitingar til
flugvallagerða um 4 millj. kr.
Stórauknar fjárveitingar
til háskólans
Lagt er til að hækka mjög
itórlega fjárveitingu til háskól-
•ns, eða rúm 51%. Bætt er við
allmörgum nýjum kennurum í
samræmi við 10 ára áætlun um
eflingu háskólans og er gert ráð
fyrir aukinni starfsemi í ýmsum
greinum. Mjög veruleg hækkun
er á fjárveitingu til Raunvísinda-
stofnunar háskólans, sem gert er
ráð fyrir að verði í fjórum deild-
um, er vinni að rannsóknum í
stærðfræði, eðlisfræði, efnafræði
og jarðeðlisfræði. Mun naumast
vera ágreiningur um nauðsyn
þess hér á hinu háa Alþingi, að
efla háskólann svo sem við verð-
ur komið, því að mönnum er að
verða það æ ljósara, að hin æðri
menntun og vísindi hafa grund-
vallarþýðingu varðandi flestar
framfarir. Mikil hækkun er á
fjárveitingu til styrktar íslenzk-
um námsmönnum, eða 6 millj.
kr. Hefur verið unnið að endur-
skoðun námslánakerfisins og er
fjárveitingin í samræmi við það,
sem nú er að stefnt í því efni.
Komið hefur nú verið af stað
heildarathugun á öllu skólakerf-
inu. Nefnd hefur verið skipuð
til að gera tillögur um þróun há-
skólans næstu 20 árin og er ætl-
azt til, að sú nefnd ljúki störfum
á tveimur árum og hafin hefur
verið, fyrir atbeina menntamála-
ráðherra, fræðileg athugun á
skólakerfinu í heild, að nokkru
í samvinnu við Efnahags- og
framfarastofnunina í París. Er
hér um mjög þýðingarmikið
verkefni að ræða
til landbúnaðarins eru lögbundin
og því áætlunarfjárhæðir.
Fjárveiting til fisikileitar og
veiðitilrauna er hækkuð um 3,4
millj. kr. og einnig er um tölu-
verða hækkun að ræða á lög-
bundnum framlögum til Afla-
tryggingarsjóðs og Fiskveiðasjóðs
íslands. Það sem mestu veldur
um hækkun á þessari grein, er
áætlað 80 millj. kr. framlag til
aðstoðar við sjávarútveginn, og
er þá miðað við, að sambærileg
aðstoð verði veitt útveginum og
gert er á yfirstandandi ári. Ber
þó ekki að líta á þessa upphæð
sem tillögu til Alþingis um end-
anlega ráðstöfun þessa fjár til
sjávarútvegsins, heldur aðeins
heimild ríkisstjórninni til handa
til þess að verja allt að þessari
fjárhæð í því skyni, ef það verð-
ur talið nauðsynlegt í sambandi
við ákvörðun fiskverðs, sem ekki
mun hafa verið ákveðið, þegar
fjárlög vei'ða endanlega af-
greidd.
Samkvæmt lögum frá Alþingi
um eflingu Iðnlánasjóðs til veit-
ingar hagræðingarlána fyrir iðn-
aðinn hækkar f járveiting til Iðn-
lánasjóðs um 8 millj. kr. Er hér
um hið brýnasta nauðsynjamál
að ræða, til þess að tryggja ís-
lenzkum iðnaði aðstöðu til að-
lögunar vegna aukins frelsis í
innflutningi.
Lagt er til að hækka fjárveit-
ingu til Raforkusjóðs um 2 millj.
kr., sem er sérstök nauðsyn
vegna aukinna kaupa á díselraf-
stöðvum til þeirra sveitabýla,
sem sýnt er, að ekki fá raforku
frá samveitum í náinni framtíð.
Þá er og lagt til að hækka fram-
lög til sveitaveitna um 3 millj. kr
til þess að geta haldið í horfinu
með framkvæmdir. Loks er fjár-
veiting til Jarðhitasjóðs hækkuð
um 2,8 millj. kr.
Með hliðsjón af hinni nýju
löggjöf um rannsóknir í þágu
atvinnuveganna er óhjákvæmi-
legt að heimila eflingu hinna ein-
stöku rannsóknarstofnana at-
vinnuveganna. Hér er líka um
hið mesta nauðsynjamál að ræða,
því að stofnanir þessar gegna
hver á sínu sviði þýðingarmiklu
hlutverki til eflingar atvinnulífi
þjóðarinnar.
Safnazt hafa fyrir töluverðar
skuldir vegna vangreiddra fram-
laga til vatnsveitna, sem sam-
þykktar hafa verið styrkhæfar.
Er því lagt til að hækka framlög
til vatnsveitna um 2 millj. kr. og
framlag til Byggingarsjóðs verka
manna haekkar um 2,6 millj. kr.
Mjög miklar hækkanir verða að
venju á framlögum til almanna-
trygginga og einnig til ríkisfram-
færslu sjúkra manna og örkumla
og stafar sú hækkun fyrst og
fremst af hækkun daggjalda á
sjúkrahúsum. Þótt hækkun dag-
gjalda á ríkissjúkrahúsum bæti
nokkuð rekstursaðstöðu þeirra,
þá hefur sú ráðstöfun jafnan
mikinn beinan útgjaldaauka I för
með sér fyrir ríkissjóð vegna rík-
isframfærslunnar. Er því beinlín-
is óhagkvæmt fyrir ríkið að
hækka daggjöldin, en það er
óumflýjanlegt vegna rekstursaf-
komu annarra sjúkrahúsa.
Fjárveiting til niðurgreiðslna á
vöruverði er áætlað í frumvarp-
inu 478 millj. kr. og er þá miðað
við óbreyttar niðurgreiðslur. Þar
sem ríkisstjórnin hefur nú ákveð
ið eftir að fjárlagafrumvarpið
var samið, að auka niðurgreiðsl-
ur, kemur þessi útgjaldaliður til
endurskoðunar áður en' fjárlög
verða endanlega afgreidd. Áætlað
er að uppbætur á útfluttar land-
búnaðarafurðir nemi á næsta ári
248 miljj. kr. og er þá gert ráð
fyrir 10% verðhækkun. Svo sem
ég áður gerði grein fyrir er fjár-
lagafrumvarpið miðað við 15,25%
verðlagsuppbót. Takist ekki að
halda niðri verðlagi eða komi til
frekari launahækkana verður að
sjálfsögðu að áætla fyrir þeim
hækkunum, og er lagt til að veita
í 19. grein fjárlaga eina heildar-
fjárveitingu, 108 millj. kr., til
þess að mæta launahækkunum
og eftir atvikum hækkun trygg-
ingabóta, sem leiða af launa-
breytingum.
Á síðasta þingi voru sett lög
um lánasjóð sveitarfélaga. Var
þar ákveðið, að aðaltekjustofn
sjóðsins væri 15 millj. kr. ár-
legt framlag úr Jöfnunarsjóði, en
gert var að auki ráð fyrir ein-
hverju árlegu framlagi ríkissjóðs.
Er nú lagt til, að það framlag
verði 5 millj. kr. á næsta árL
Sjóður þessi er mikilvægur sem
milligönguaðili fyrir sveitarfélög-
in um öflun framkvæmdalána,
en ekki getur talizt eðlilegt, að
um há bein framlög ríkissjóðs til
lánasjóðsins sé að ræða, enda
Jöfnunarsjóðurinn til orðinn af
tekjustofnum, sem ríkissjóður
hefir afhent sveitarfélögunum.
Útgáfa íslenzkra landabréfa
hefir til þessa verið í höndum
danskrar stofnunar, sem að vísu
hefur haft góða samvinnu við ís-
lenzku landmælingastofnunina,
en þó naumast vansalaust, að
kortagerðin sé ekki í okkar hönd
um, úr því að hæfum mönnum
er hér á að skipa til þeirra starfa.
Er því lagt til að heimila að
kaupa af Geodetisk Institut upp-
lag og útgáfurétt að íslenzkum
landabréfum.
Aðalfundur
Sjálfstæðis-
flokksins i
Eyjum
Vestmannaeyjum 18. okt.
Aðalfundur Sjálfstæðisféiags
Vestmannaeyja var haldinn 36.
sept. sl. Formaður ftVagsins.
Jóhann Friðfinnsson flutti
skýrslu um starfsemi félagsins á
liðnu staarfstímabili.
Af skýrslu formanns vár ljóst
að starfsemi félagsins var all-
góð. Var starfið einkum í samb-
andi við síðustu bæjarstjórnar-
kosningar.
1 stjórn félagsins voru kosnir
Jóhann Friðfinnsson formaður,
og með honum í stjórn þeir
Vergsteinn Jónasson, Einar H.
Eiríksson, Sigfús J. Johnsen,
Stefán Árnason, Guðmundur Guð
jónsson og Erlendur Ólafsson.
Að loknum aðalfundarstörfum
flutti Guðlaugur Gíslason alþm.
ræðu um bæjar- og landsmál.
Að ræðu hans lokinni urðu
umræður um ýmiss mál varð-
andi starfsemi flokksins og lands
og bæjarmál.
Bj. Guðm.
Shirley Temple
| Nauðsyn á meiri hagsýni
I i meðferð skólabyggingafjár
Rekstrarframlög til skólakerf-
isins gefa ekki tilefni til sér-
stakra hugleiðinga. Þar er að
venju um mjög mikla hækkun
að ræða, vegna fjölgunar kenn-'
ara og annars aukins tilkostnað-
ar. Er hér um að ræða þá grein
ríkiskerfisins, sem veldur hvað
mestri útgjaldaaukningu árlega.
Framlög til byggingar barna- og
gagnfræðaskóla eru áætluð jafn-
há og í núgildandi fjárlögum og
á að vera auðið að greiða lög-
boðin framlög ríkissjóðs til þeirra
skóla, sem eru í smíðum, og
verja einnig töluverðu fé til
nýrra skóla. Sú nýja skipan, sem
tekin var upp á árinu 1965 í sam-
bandi við fjárframlög til skóla-
bygginga hefur gefizt vel. Sú ný-
breytni, sem tekin var upp í fjár-
lögum þessa árs, að verja nokkru
fé til undirbúnings skólamann-
virkjum, enda þótt endanleg á-
kvörðun væri ekki tekin um
byggingu þeirra, er einnig tví-
mælalaust spor í rétta átt. Skóla-
byggingarnar eru svo þungur
baggi bæði fyrir ríki og sveitar-
félög, að leita verður allra úr-
ræða til þess að leysa þann
vanda með ódýrgfi hætti en nú
er. Er mörgu ábótavant í því
efni og nauðsynlegt að finna á-
kveðna staðlaða gerð skólahús-
næðis og jafnvel tilbúin skóla-
hús. Höfum við ekki efni á að
hafa jafnlitla hagsýni í meðferð
skólabyggingafjár og oft á sér
stað nú. Lögin um greiðslu
skólakostnaðar hafa nú verið
endurskoðuð með það fyrst og
fremst fyrir augum að finna fast-
an viðmiðunargrundvöll til á-
kvörðunar á greiðsluskyldu rík-
issjóðs til skólabygginga. Unnið
er nú að miklum byggingarfram-
kvæmdum við ýmsa framhalds-
skóla á vegum ríkisins og þá
fyrst og fremst menntaskólana.
Eru fjárveitingar til þeirra og
Kennaraskólans hækkaðar um
millj. kr. og verður þó að afla
verulegs lánsfjár á næsta ári eins
og í ár til þess að auðið sé að
taka nægilega stóra áfanga. Nýr
menntaskóli tekur nú til starfa
í Reykjavík á þessu hausti, en
þar er þó enn ólokið miklum
byggingaframkvæmdum, og einn
ig á Laugavatni. Svo er og ráð-
gert að hefjast hahda á næsta
ári um byggingu kennslustofa í
eðlis- og efnafræði við Mennta-
skólann á Akureyri. Jafnframt
eru hækkaðar undirbúningsfjár-
veitingar til bygginga mennta-
skóla á Vestfjörðum og Austur-
landi. Nauðsynlegt er að koma
traustara skipulagi á uppbygg-
ingu skólahverfisins á Laugar-
vatni og samræma þær fram-
kvæmdir rrteira en verið hefir.
Er nú að því unnið. Til þess að
stuðla að betri nýtingu viðhalds-
fjár skólanna er því nú ekki deilt
niður á einstaka skóla svo sem
áður hefur verið gert, heldur eru
veittar í einu lagi fjárhæðir til
viðhalds hinna einstöku tegunda
skóla. Er síðan gert ráð fyrir, að
menntamálaráðuneyti ú t h 1 u t i
fénu í samráði við fjármálaeftir-
lit skólanna, eftir því, hvar þörf-
in er brýnust hverju sinni. Gerð
hefur verið athugun á námskostn
aði á hvern nemanda i ýmsum
skólum og kemur í ljós, að þessi
kostnaður er mjög mismunandi.
Er mikilvægt, að athugað verði
til hlítar, af hverju þessi mis-
munur stafar, og slík athugun
verði gerð varðandi alla skóla.
Alkunnugt er, að íþróttasjóð
skortir mikið fé til þess að greiða
áformuð framlög til íþróttamann-
virkja, er sjóðstjórnin hefur sam-
þykkt styrkhæf. En íþróttasjóður
hefur engan annan tekjustofn en
fjárveitingu í fjárlögum hverju
sinni. Lagt er nú til að hækka
þessa fjárveitingu um 2 millj. kr.
og gert ráð fyrir að það fé yerði
eingöngu notað til þess að grynna
á skuldum, en ekki til nýrra
framkvæmda. Er nauðsynlegt að
gera ákveðna áætlun um greiðslu
á vangoldnum framlögum sjóðs-
ins og varðandi framtíðina að
samþykkja ekki önnur mannvirki
styrkhæf en þau, sem fjárhags-
geta sjóðsins leyfir hverju sinni.
Aukin framlög til kirkjumála
Framlög til kirkjumála hækka
um 20%. Lögboðið framlag ríkis- I
MORGUNBLAÐIÐ
sjóðs til Kirkjubyggingasjóðs er
1 millj. kr. á ári, en lagt er til að
veita nú Vz millj. kr. aukafram-
lag. Þá er og lagt til að hækka
nokkuð fjárveitingu til æskulýðs
starfsemi á vegum kirkjunnar, en
þar er hvað brýnast verkefni fyr-
ir kirkjuna. í fjárlagaræðu
minni síðastliðið haust komst ég
svo að orði: „Prestakallaskipunin
er nú í endurskoðun að tilhlutan
kirkjumálaráðherra. Skal ég ekki
ræða það mál á þessu stigi, en
þess er að vænta, að menn líti
það mál raunsærri augum en
gert hefur verið, með hliðsjón af
gerbreyttum þjóðfélagsháttum.
Vegna mjög bættra samgangna
sýnist fækkun prestakalla á ýms
um stöðum á landinu sjálfsögð
og eðlileg ráðstöfun og jafnframt
ætti að létta af prestum búskap-
arbasli, sem er þeim nú margfalt
erfiðara en áður fyrr, og virðist
eðlilegt, að aðsetur presta sé í
þéttbýlisstöðum eða við menn-
ingarmiðstöðvar í sveitum, þar
sem þeir jafnframt gætu sinnt
kennslu í kristnum fræðum. Hefi
ég talið rétt að fallast á óskir
biskups um fjárveitingar til
nýrra prestsembætta í Reykjavík
fyrr en þessari endurskoðun
prestakallaskipunarlaganna e r
lokið.“ Mér þykir rétt að endur-
taka þessi ummæli mín hér, til
þess að gefa biskupi landsins
tækifæri til þess að leggja aftur
út af þeim á næstu prestastefnu.
Vonast ég þá til hans vegna, en
ekki mín, að hann leggi rétt út
af ummælum mínum. Það er
engum efa bundið, að kirkjunni
er fengið eitt mikilvægasta hlut-
verkið í okkar litla þjóðfélagi og
ef hún á að geta sinnt því hlut-
verki á viðhlítandi hátt, tjóar
ekki að halda í úrelta starfs-
hætti, heldur verður þessi stofn-
un sem aðrar að laga sig eftir
nýjum þjóðfélagsaðstæðum, eigi
hún að fá nauðsynlega áheyrn.
Það eykur ekki virðingu neinnar
stofnunar að hafa hér og þar
starflitla eða starflausa fulltrúa
og sízt af öllu hæfir það stríðandi
og starfsamri kirkju. Það hefur
aldrei verið ætlun mín að skerða
fjárveitingar til kirkjunnar, en
þjóðin á rétt á því á þessu sviði
sem öðrum, að fé úr sameigin-
legum sjóði hennar sé hagnýtt
með sem jákvæðustum árangri.
Prestar þurfa hvarvetna að fá
viðhlítandi starfsaðstöðu og nægi
legt að starfa og á þetta sjónar-
mið er fallizt í grundvallaratrið-
um af endurskoðunarnefnd presta
kallaskipunar og raunar einnig
af prestastefnunni, þótt á kirkju-
þingi hafi nú komið fram sú
furðulega tillaga að setja á lagg-
irnar þrjú sjálfstæð biskups-
embætti, sem ekki mun auka trú
manna á nauðsyn kirkjuþings.
Þjóðin er svo lánsöm, að úrvals-
maður gegnir nú biskupsembætti
og margir hinir mætustu menn í
klerkastétt og þess verður því að
vænta, að kirkjan staðni ekki í
úreltum og óraunsæjum starfs-
háttum.
í þessu sambandi er skylt að
geta þess, að það er ekki aðeins
starfsemi kirkjunnar, sem þarfn-
ast skipulagsbreytinga. Skipan
lögsagnarumdæma þarfnast einn-
ig endurskoðunar og þá ekki síð-
ur skipan sveitarfélaga. Viðhlít-
andi læknisþjónustu verður held
ur naumast haldið uppi víða um
land nema með nýju skipulagi.
Það eru því margir fleiri en
kirkjunnar menn, sem þurfa að
sýna víðsýni og skilning á breytt
um þjóðfélagsháttum, en vel
væri, ef þeir gæfu gott fordæmi.
Framlög til atvinnuveganna
hækka
Fyrirhuguð fjárframlög til at-
vinnuveganna í 16. gr. fjárlaga
gefa ekki tilefni til sérstakra út-
skýringa. Fjárveiting til Búnað-
arfélags íslands hækkar um 25%.
Kostnaður við búhaðarþing er nú
orðinn rúm 1 millj. kr. og sýnist
full ástæða til að taka til at-
hugunar, hvort ekki sé nægilegt
að halda þetta þing annað hvort
ár, eins og fiskiþing, úr því að
þinghaldið er orðið svo kostnað-
arsamt. Ekki sýnis varlegt annað,
með hliðsjón af reynslu yfir-
standandi árs, en gera ráð fyrir
enn nokkurri aukningu jarð-
ræktarframkvæmda á næsta ári,
en þessi og flest önnur framlög
Washington 14. okt. AP.
Frú Charles Black, betur
þekkt undir nafninu Shirley
Temple, sagði sig nýlega úr
nefnd, sem hún átti sæti í,
og hafði það verkefni að velja
kvikmyndir á alþjóðakvik-
myndahátíðina í San Franc-
isco. Ástæðan fyrir úrsögn
frúarinnar, var að meirihluti
nefndarinnar samþykkti að
taka til sýningar kvikmynd
sænsku leikkonunnar Mai
Zetterling, „Næturleikir“, en
þar er sýnd sjálfsfróun, kyn-
villa og fleira í þeim dúr.
Sagði frú Black sem nú er
38 ára gömul, að hún væri
með þessu að mótmæla klám-
myndum, sem gerðar eru 1
gróðraskyni. Hún sagði: „Ég
er eindrægur andstæðingur
kvikmyndaeftirlits, en einnig
andstæðingur þagnar“.
Sagðist hún vera búin að fá
nóg af töframönnum sem
framleiddu harðsoðnar klám-
kvikmyndir í gróðraskyni.
Frúin var formaður dag-
skrárnefndar kvikmyndahátið
arinnar og bar ábyrgð á þeira
myndum, sem nefndin gerði
tillögu um til stjórnarnefndar
hátíðarinnar, en sú nefnd
hafði endanlegt úrskurðar-
vald.