Morgunblaðið - 18.12.1966, Blaðsíða 8

8
MORCUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 18. des. 1966
Guðm. G. Hagalín
skrifar um
BÓKMENNTIR
Báran og bankinn
Ási I Bæ: Sá hlær bezt .....
Heimskringfla, Heykjavík 1966
BRÁ£>UM eru liðnir tveir ára-
ifeugir síðan Ási í Bæ sendi frá
sér skáldsögu, sem heitir Breyti-
teg átt. Sú saga sýndi ekki að-
leins ótvíræða frásagnarhæfi-
ðeiika, heldur einnig athyglisgófu
á mennina og margvásleg fyrir-
brigði mannlegs lífs. Þar sóst
eininig móta fyrir pensónulegri
atólgáfu, en hins vegar skorti
mtjög á smekkvísi í orðavali og
stóliilinn var leiðinlega hrór og ó-
hrjálegur. Þá var auðsætt, að
mjög skorti á, að útgefandi hefði
Ihirt um að lóta leiðrétta í hand-
*»ti höfundar ýmsar >ær veil-
ur og villur í setningasamlbönd-
wn, stafsetningu og lesmerkja-
cðcipan, sem tíðar eru hjá jafnvel
tnjög efnilegum höfundum, sem
hafa ekki langa skólagöngu að
baki — og loks próförk auðsjá-
anlega lesin af einihverjum, sem
anna'ðhvort hefur ekkert kunn-
að til þess verks eða litið á auð-
sæjar villur sem höfundarein-
kenni, er ekki mætti hrófta
við!
Nú er komin ný bók frá Ása í
Bæ, Sá hlær bezt . . . Þar er
fyrst sagt frá bernskuárum höf-
undar, en síðan sögð saga bans
sem útgerðarmanns og sjósókn-
ara. Hann var fró fyrstu bernsku
tápmikilil fjörkálfur, og þar eð
hann var hugkvæmur i bezta
lagi, fékk hann fljótlega orð á
sig sem pörupiltur, enda foringi
um ýmislegt í sinn hóp, sem
fuilorðna fólk ið var ekki sérlega
hrifið at En svo þyrmdi yfir
hann. Hann fékk ilikynjað fót-
armein, sem var honum langvar-
andi Mkamleg kvöl, en ekki síð-
ur — nema enn frekar væri —
andleg þrekraun. En Ási lét
hreint ekki bugast, og þar kom,
að bann varð furðu fær og fleyg-
ur, þótt einfættur mætti heita.
Hann tók að stunda sjómennsku,
svo sem heilfættur væri, og ekki
lei'ð á ýkjalöngu, unz hann var
orðiinn bátsformaður á hand-
færaíbáti, og síðan kom brátt að
þvá, að hann þótti manna veiðn-
astur á hvers konar fisk, veður-
glöggur með afbrigðum og harð-
fengur sjósóknarL Honum
græddist fé, og hann varð hús-
eigandi, og svo lá þá beint við,
að honum væri það bæði hags-
muna- og metnaðarmál að eign-
ast stóran bát, sem hann gæti
farið á til ýmissa veiða, eftir því
sem henta'ði — og í rauninni
hvert sem væri á fLskimiðum
við ísland. Þetta tókst — en því
aðeins, að Ási gerðist nú stór-
skuldugur og veðsetti bankanum
hús sitt. Hann var þó hress og
vonglaður, enda hafði hver sjáv-
arskepna, sem hann girntist,
fraim að þessu verið óðfús á öng-
ul hans — og ekki hafði báran
reynzt honum skeinuhætt.
En niú var veröld snúið og vá
í lofti. Honum brugðust ýsan og
þorskuriinn, upsinn og loðnan
og hans gömlu og tiltölu'lega ó-
dýru vefðarfærL Hann freistaði
þá ekki aðeins að veiða fleiri
fiska, heldur og hið ótóttlega
kykvendi humarinn — og lét
ekki hjá líða að afla sér dýrra
og honum áður llítt kunnra veiði-
véla, en þegar ekki brást veiðL
Iþá kom til ðhagstætt veðurlag,
og þar kom ,að bankinn — þetta
ægilegasta máttarvald íslenzkr-
ar tilveru reyndist Ása vilsjálla
og háskalegra en hin stormi
vakta og straumýfða bára í mis-
dýpunum við Eyjar eða í ill-
ræmdum röstum hér og þar úti
fyrir annesjum íslands hafði
nokkru sinni reynzt honum.
Bankinn reyndist trúr þeirri
hefð, sem líklega hefur orðið
íslendingum dýrari á seinustu
þremur aldurfjórðungum en flest
anna'ð, að láta bát skipta um eig-.
endur, án tillits til þess, hvað
valdið hefur töpum dugandi
manndómsmanns — og einnig
án þess að taka tillit til, hvort
sá, sem við tekur væri Mklegur
tiil þess, sakir reynslu, dugnað-
ar og drengskapar, að bæta úr
skák. Ási í Bæ segir að lokum:
„Þess má að endingu geta, að
kaupandi bátsins, þessi úrva'ls-
kaupandi, sem átti að færa Banik
anum milljónina til baka, sá
maður greiddi aidrei neitt, en
henti bátnum í þetta mikia pen-
ingafyrirtæki þjóðarinnar vegna
vanefnda, og nú grotnar þessi
farkostur niður einhvers staðar
ekki langt frá skarkala böfuð-
iborgariinnar. Amen.“
Ojæja. Svona fór um sjóferð
þá....... Og Ási í Bæ, -hinn
bæklaði sjógarpur og fiskikló —
um nokkurt áralbil ævintýri í út-
gerðarbæ, þar ssem þó menn
kalla ekki allt ömmu sína í þeim
efnum, flytur ekki lengur feng
úr djúpi hafsins í þjóðarfbúi'ð. En
þó að viðskipti hans við báruna
kringum Eyjar sé gott söguefni,
þá er vafamá'l, hvort þessi bók
ihefði orðið tii, ef bankans hefði
iþar ekki notið við, og þá hefði
íslenzkur bókamarkaður á því
therrans ári 1966 verið fátæk-
legri en raun ber vitni. Bók Ása
er sem sé að mínum dómi ekki
aðeins heimildarrit um sérstæð-
an mann á frásagnarverðu tima-
ibili ævi hans, hiún er bókmenntir
— og merkari sem slík en flest
annað, sem út er komið á þessu
hausti.
Þó a'ð útgerðarsaga Ása í Bæ
endi ekki eins og ævitýrin um
kóng og drottningu og ka'll og
kellingu, þá er hún samt ævin-
týri — og það ærið lífrænt og
MtrSkt. í þessari bók nýtur sín,
sú frásagnargáfa, sem hann bof-
ur hlotið í vöggugjöf. Ása lætur
að segja frá — og þá ekki sizt
öl'lu þvL sem við kemur fang-
brögðum hin fædda sjómanns við
hinn mislynda, vfðsjála, en ailtaf
heillandi sæ, og hinum dular-
fullu hugdettum' og djörfu við-
brögðum frábærs fiskimannsi,
sem tíðum getur gengið að fisk-
inum jafnörugglega eins og að
sauðfé í tryggri fjárrétt eða haga
girðingu. En það er fleira en
þetta, sem Ási í Bæ hefur notift
á sjónum. Hann dregur uipp
ifur'ðulega vel gerðar og heill-
andi myndir af þeirri litrí'ku og
sífbreytilegu fegurð, sem auganu,
mætir á nótt sem degi á hafi og
í lofti og landsýn, og hann
Wustar á hinar hrífandi h'ljóm-
kviður báru og vinda, hvort sem
'báran gæMr lágróma og gola
hvíslar, eða brestandi brimskafl-
asr berja bumbur og stormur
blæs tröllaslagi í básúnur sínar.
Sú mynd, sem Ási sýnir aif
sjálfum sér, þessu undarlega sana
blandi af tilfinningaríkum
draumamanni og fegurðardýrk-
anda, rysjóttum, svartadanaða-
drekkandi og slagarasyngjandi
hálfróna og hamrömmum sjó-
sóknara, fiskikló og fram-
kvæmdakempu, er ærið litmörg
og eftinminnrleg, en hann kann
líka að draga í fáum dráttum
Mfandi mynd hinna ýmsu félaga
sinna, stundum af natinni alúð,
stundum í hálfkæringi eða
glettni, en alltaf af öruggum
skilningi á gerðum þeirra og við-
brögðum.
Stóll Ása getur í fljótu bragði
virzt yfiriborðslegur og kæru-
leysislegur, en sú verður sjaldn-
ast raunin, ~og þarf ekki náið
Iþar að að hyggja, ef fordóma-
laust er lesið. Þessi strllblær á
sér sinn tilgang — hann kemur
í veg fyrir væmni og óbímabæra
tilfinningasemi.... En málfð,
mundu sumir segja, — sletturn-
ar, grófyrðin. Sletturnar hæfa,
grófyrðin líka, enda þessu ekki
stráð aðgætnislaust í máliði,
eins og þegar kærulaus mat-
reiðslukona og fávís í srnu fagi
fleygir í grautinn salti — eða
kryddi í sósuna, án þess að hirða
um að bragða á matnum. f þess-
ari bók veit Ási yfirleitt, hvað
hann syngur í þessu sem öðru,
þó að það sé raunar fjarri mér,
að halda þvlí fram, að þar sé
alit jafnvel gert og smekkvísiri
á hvað eina óbrigðul. Ég enda
þetta mál mitt á því að hnýta
hér aftan í sýnishorn úr Sá hlær
bezt . ..., sem ég held að gefi
dálitla hugmynd um sittihvað £
stíl og málafri Ása í Bæ:
„Æ, þú hefðir átt að sjá þá £
eldingu sumarnæturiinnar, þeg-
ar þeir komu lallandi með bita-
kassana undir hendinni, reykj-
andi pípur sínar, takandi í nef
og v*ör, stíga oní kænurnar og
kasta milli sín gamansömum
klniryrðum ,sem emginn skifldi ut-
an bransans, spjalla um liðinn
dag einnig á Mtt skiljamlegu
máli, því fæstir hétu sínu rétta
nafni heldur: Sá konulausi, Karí-
iinn í tungMnu, Sunnanlblærinn,
HrafnaflókL Fjallið eina, Giögg-
ur og Mjóni. Ufsinn hét blámað-
ur, færið dræsa, síldiin padda,
vínið snækus. Og það er nætur-
sMkja á höfninni, varía vaknað-
ur fugl í bergi, lágvær kliður
smávélanna blandast skraifl
þeirra og nývöknuðum hlátruim,
Og síðan mj akast bátarnir af
stað út á mil'li bryggjanna og
gára lygnuna, Og þa’ð er keyrt á
fulllrí ferð hlið við hlið eða £
halarófu út á milii hanfargarð-
anna, beyigt til suðuns með
fram bnúnum þaraskerjum,
slegnum túnum og flakandi
brumagrjóti strandarinnar — og
þarna standa beir við stýrin
með pípur sínar og tóbaksg.úla,
sumir kamnski farnir að naula
eða syngja.....“
Guðmundur Gislison Hagalín.
| DILFOR |
ILFORD
— alltaf bezta lausnin. —
Einkaumboð fyrir
ILFORD-ljósmyndavörur.
HAUKAR HF.
Garðastræti 6, — Sími 16485.
LONDON dömudeild
HERRAR:
Ef ykkur vantar jólagjöfina handa eigin-
konunni, unnustunni, eða dóturinni,
þá eigum við hana.
Skinntöskur.
Hollenzkar skinntöskur.
ítalskar skinntöskur.
Belgískar skinntöskur (skinnfóðaðar
Hanzkar og slæður í miklu úrvali.
Buddur og seðlaveski.
Regnhlífar.
Peysur í miklu úrvali.
Wolsey-peysur og peysusett.
Svuntur í gjafakössum.
Svissneskir vasaklútar í gjafakössum.
Áprentað almanak 1967.
Lady Manhattan blússur.
Aldrei meira úrval af nælon og frotte
morgunsloppum (gjafakassar fylgja með).
Pils, fjölbreytt úrval.
Síðbuxur, Helanca og ull.
Náttkjólar, undirkjólar o. fl.
Gjörið svo vel að líta inn.
LONDON dömudeild
Austurstræti 14. — Sími 14260.
Sendisveinn
Piltur óskast til sendiferða eftir hádegi.
H-F Hampið|ðn
Stakkholti 4 — Sími 11600.
Yiíur er boðið til guðsþjónustu
(Revival Meeting) í Babtistukirkjunni í Keflavík
Hafnargötu 6 (á móti áætlunarbílastöð Keflavíkur).
Prédikari fyrstu Babtista kirkjunnar Yucaipa,
California, Ren, Robert Fike talar.
Sunnudag 18. des. kl. 4 e.h. — Mánudag til föstu-
dags 19.—23. des. kl. 7 e.h.
Guðsþjónustan fer fram á ensku.
Ræðuefni: Maður, Guð, Himnaríki, Víti.
GENÉVE
SINCE 1737. FROM FATHER TO SON. EIGHT GENERATIONS OF WATCHMAKERS
Glæsileg jólagjöf
FAVRE — LEUBA dömu- og
herraúr í f jölsbreyttu úrvali.
Helgi Guðmundsson
ÚRSMIÐUR. — Laugavegi 85.
Í^^LEUB/i