Morgunblaðið - 10.01.1967, Page 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 1«. JANÚAR 1967.
1T
Algert öngþveiti í kínverskum stjórnmálum
MR fregiiir, sem borizt hafa
frá kínverska alþýðulýðveldinu
nú um helgina, sýna svo ekki
verður um villzt, að í stjóm-
málalífi landsins ríkir nú algert
öngþveiti og þjóðin rambar á
barmi borgarasty rjaldar. Eftir
það, sem undan er gengiS, yrði
víst enginn nndrandi, þótt það
fréttist einhvern daginn, að
Iandið logaði í blóðugum bar-
dögum.
Þó er rétt að taka það með í
reikninginn, að flestar fregnir,
lem frá Kína hafa borizt, hafa
að meira eða minna leyti
byggzt á spjöldum Rauðu varð-
liðanna — eða annarra — sem
hengd hafa verið upp í Peking
og öðrum borgum, og er ekki
útilokað, að Rauðu varðliðarnir
©g þeir, sem að baki þeim
standa, hengi upp alls konar
spjöld með alls konar óhugnan-
legum fréttum í þvi skyni að
valda algeru öngþveiti og ólgu,
sem gefi þeim átyllu tU að beita
Ihervaldi gegn pólitískum and-
stæðingum sínum og kveða þá
niður í eitt skipti fyrir öll.
Stjórnmálafréttaritarar vest-
rænir eru margir þeirrar skoð-
unar, að rétt sé að taka með
varúð ýmsum fréttaspjöldum
Rauðu varðliðanna, enda bend-
ir ýmislegt til, að þau séu í
mörgum tilvikum ýkt og jafn-
vel stundum hreinn uppspuni,
til þess ætlaður að gefa þeim
sjálfum tilefni til árása á hina
ýn%su leiðtoga flokksins.
I>ess ber einnig að gæta, að
eflaust eru það fleiri en Rauðu
varðliðarnir sjálfir, sem hengja
upp frétta- og áróðursspjöld,
jafnvel í þeirra nafni. Dæmi
þess eru spjöldin, sem sett voru
upp eift kvöldið í síðustu viku
með árásunum á Chou En-lai,
forsætisráðherra landsins, en
Voru horfin að morgni og önn-
ur komin í staðinn, þar sem
þeir voru harðlega fordæmdir,
•em hengt hefðu upp fyrri
•pjöldin.
Athyglísvert er, að frétt, er
blaðaimaður Reuters sendi um
•lagorðaspjöldin með árásunum
i Ohou En-lai var stöðvuð —
fyrst frétta erlendra fréttarit-
ara af menningarbyltingunni.
Bamkvæmt frásögn „The Sun-
day Times“ hafði fréttamaður
Reuters, VirgU Berger, farið
ineð fréttina á símstöðina í Pek-
Ing, þar sem tekið var á móti
henni athugasemdalaust, en tólf
klukkustundum síðar var hon-
um tjáð, að það væri „einróma
álit“ byltingarverkamannanna,
er ynnu á símstöðinni, að ekki
væri hægt að senda umJheimin-
um slíka fregn, þar sem annað
•ins og þetta væri sagt um for-
•ætisráðherrann sjálfan.
í fregninni vom tilgreind
•lagorð, bæðd með og móti
Chou. „Brennum Cou En-lai og
mvlð viljum hausana aí þeim,
tem eru andvígir Chou En-
bú“ o. a. frv.
★
En hvað sem um sannleiks-
gíldi einstakra flréttaspjalda má
•egja, er enginn vafí. á því, að
ástandið í Kína er nú orðið
með eindæmium, að andstaðan
Kegn menningarhyltingunni svo
kölluð hefur reynzt miiklu öfl-
ugri og rótgrónari en merni
höfðu gert ráð fyrir í upphafi,
©g að vald Mao Tse tungis eða
nafns hans er ekfci eins óskor-
áð og menn höfðu taliið.
Atferti Rauðiu varðliðanna
hefur oflboðið iflleirum en hin-
um „úrkynj.uðu borga ra&tétt-
um Vesturveldanna" og „heims
vetdasmnum" og öðrum stíik-
Uim „úrlhrökum mannkynsins“.
•ins og ennhvem táma var kom-
iet að orði á slagorðaspjöldum
varðliðanna. Þeir virðast eftir
öl'l'U að dæma halfa gengið fram
®f flestum tiltölulega hógvær-
um og ábyrgum stjórnmála-
mönnum heima fyrir, sem hafa
íeynt að sporna við gerræðinu.
Rauðu varðliðarnir hafa lýst
þvi yfir siðustu daga, að nú sé
komið að þáttaskilum í menn-
iniBartoyltinaunni — og Mosfcvu
blaðið „Pravda" hafði nýlega
eftir Chou En4ai florsætisiráð-
herra að það, sem til þessa
hefði gengið á í Kína, væri að-
eins æfing undir annað og
'meira. Má af því marka, að
eitthvað muni ganga á áður
ea lýikur. Sennilega á margt ó-
Skemmtilegt og ófagurt eftir áð
fréttast austan úr Kína, áður
en til úrasilita dregur í valda-
baráttunni þar. Og sá mögu-
leiki er heldur ógnvekjandi fyr
ir mannkynið, að 700 mfflljnóa
þjóð, sem þegar befur ytfir að
ráða kjarnarkuvopnum, þótt
ekki sé í miktum mæld, verði
leiksoppur þeirra manna, sem
staðið hafla fyrir menningaibyib
ingunni austur þar.
★
Þeir florysitumenn kommún-
Ista í Kína, sem menningarbylt
ingin hefur hvað harðast beinzt
að undanfarið, eru Liu Shao-
chi, forseti, Teng Hsiao peng,
aðalritari flobksdeildarinnar í
Peking, og Tao Ohu, yfirmaður
áróðursdeildar fllokksins, þ. e.
a. a. þeir menn, sem skipa þrjáx
af u. þ. b. sex valdamestu stöð-
uim kínverska ríkisins og 'flokks
ins. Allt eru þetta menn, sem
sagt er að eigi tiltöiulega miklu
flyllgi að fa,gna, og því ekki vi‘ð
að búast, að (þeir veiffi hvitu
baráttulaust. (
Liu Shao-chi, forseti, hiefur
að sagt er, mikið fylgi meðal
verkalýðsamtakanna, einkum
meðal verkamanna, sem starfa
í (þungaiðnaðinum og er líklegt,
að sá stuðningur geti orðið
þungur á metunum. Pyrir
skiömimu bárust þær fregnir. að
verkallýðsa>mtök landsins hefðu
veri'ð leyst upp og í gær
hermdu fregnir, að nýtt sam-
band hefði verið töfnað undir
beinni stjórn Mao Tse tungs.
Virðist af þessu sem ekki hafi
nægt minna til þess að kveða
stuðningsimenn Lius í kútinn
en leysa upp samtökin með
valdi.
★
Nú er orðið nokkur langt um
liðið, frá því Rauðu varðliðarn
ir tóku að beina árásum sínum
fyrst og fremst gegn þeim Liu
Shao ohi og Teng Hisao ping,
Virðast þeir hafa staðið af sér
harða stormá- en fregnir um
helgina herma, að Rauðu varð-
liðarnir hafi veitt forsetanum
þungt högg, með því að ná
toonu hans í sínar hendur. Áð-
ur höfðu þeir tilkynnt að börn
hans, dóttir og sonur hefðu
snúizt gegn honum og gagnrýnt
hann opinberlega.
Af meðferð varðliðanna á
konu Lius, sem frá er sagt á
öðrum 3tað í blaðinu, má sjá,
að beitt er bæði ómerkilegum
brögðum og pyntingum. Enda
segir tékkneska fréttastofan
Ceteka eftir áróðursspjöldum
Riauðu varðliðanna í Pelking, að
margir þeirra, sem handteknir
Ihafi verið í Namking í átökun-
um þar fyrir helgina, — sumir
segja, að 6.000 manns hafi verið
handteknir, aðrir að þeir hafi
verið altt að 60.000 talsins —
hafi hlotið harða refsingu, hafi
verið slítin eyru, fingur og nef
af mörgum og tungur skornar
úr munni fjölda fanganna.
Eiginkona Li Shao-chis hefur
með einhverjum hætti verið
neydd til þess að fallast á kröf
ur andstæðinga manns hennar
og er ekki að vita, hiver átorif
þetta hefur á afstöðu Liu Shao
ctois.
Liu Shao-ctoi hefur árum sam
an verið talinn einn líklegasti
arftaki Mao Tze-tungs. Hann
er samherji hans og vinur frá
fyrstu dögum kommúnisma í
Kína og var nánasti samstarfs-
maður hans á útlegðarárunum í
Yenan.
Það varð ljóst þegar í ágúst
sL, eftir miðstjórnarfundinn í
Fefcing, að hann hefði hrapað
úr sessi. Hann hafði jafnan áð-
ur verið talínn upp næstur á
eftir Mao, en nú var hann allt
í einu kominn ofan í áttunda
sæti á valdalistanum. Um þær
mundir var hörðustu skeytum
menningarbyltingarinnar beint
gegn Peng Chen, borganstjóra f
Peking og aðalritaira flokksdeild
arinnar þar og þá tók við af
toonum Teng Hisao-ping, sem
nokkru síðar féll í sömu gröf
og var sagður engu betri en
Peng Chen.
Og það eru ekki nema nokkru
ar vitour frá því árásirnar á
forsetann upphófust svo nokkru
næmi. Þser hafa hinsvegar ver-
ið nær linnulausar að undan-
förnu. Bjuggust margir við, að
hann yrði handtekinn þá og
þegar og óttuðust, að hans biði
heldur óblíð meðferð í höndum
Lin Piaos, landvarnaráðtoerra,
sem er hermaður í orði og æði
og gerir sér ljóst, að hálfsigrað
ur óvinur getur risið upp atftur
og tekið upp baráttuna á ný
einn góðan veðurdag.
Til þessa hefur þó verið látið
nægja að birta „játningar“,
sem forsetinn á að hafa gert £
október s!., þar sem hann m .a,
viðurkennir að hafa gert ýmis
pólitísk afglöp, m. a. hafi hann
verið andvígur stóra framfara-
stökkinu 1958.
Bandaríska vikuritið „News-
week“ bénti á það í síðustu
viku að „játningar“ Liu
Shao — chis kunni að
reynast tvíeggjað vopn í
höndum Rauðu varðlið-
anna. Þær hafi verið þannig
orðaðar, að eins kynni að afla
honum fylgis eins og andstæð-
inga, — meðal annars athuga-
semdir hans um stóra fram-
farastökkið — því þeir séu
margir meðal Kínverja, sem
mima hvílík reginvitleysa það
var og hverjar hörmungar það
leiddi yfir efnahagslíf þjóðar-
innar.
Blaðið télur, að hinar tví-
ræðu játningar Lius bendi ein-
mitt til þess, að Lin Piao og
Mao Tzetung ráði ekki enn að
fullu við andstæðinga sína
Aðra vísbendingu um það telur
blaðið handtöku Peng Tehs-
huais, hershöfðingja, sem var
yfirmaður kínverska hersins í
Kóreustríðinu og landvarnaráð
herra til 1959, er hann féll 1
ónáð hjá Mao. Hann var hand-
tekinn 24. des. sl. á heimili siínu
í Szechwan og gerðu það Rauð-
ir varðliðar, er komu gagngert
þeirra einda frá Peking. Telur
blaðið sennilegt, að engium f
Szechwan hafi verið trúandi til
að taka hann fastan,
En hafi árásirnar á Liu Shao-
chi forseta komið á óvart, urðu
menn þó enn meira undrandi,
þegar Tao Chu yfirmaður áróð-
ursdeildar flokksins varð fyrir
árásum Rauðu varðliðanna. t»að
var jú enginn annar en Tao
Cbu, sem réðist opintoerlega á
Liu Shao chi með fullu nafni,
fyrstur kánverskra embættia-
manna og flokksleiðtoga. t>að
var í toyrjun desember um það
leyti, sem Peng Chen, borgar-
stjóri, var dreginn fyrir fjölda-
fund í Peking, þar sem hann
var hæddur og spottaður op-
intoerlega. Nokkru síðar höfðtt
varðliðarnir hengt upp spjöld,
þar sem Tao Chu var sagður
Framhald á tots. 23
Þróun menningarbyltingarinn-
ar rakin í stuttu máli
Á ANNAÐ ár er nú liðið
frá því menningarbyltingin
hófst að marki, þótt rætur
hennar megi rekja enn lengra.
t»að var í nóvember 1965, að
tímarit eitt í Shanghai birti
harðorða gagnrýni á leikrit
eftir kunnan sagnfræðing og
rithöfund að nafni Wu han.
Gagnrýnin á hann var tougsuð
sem viðvörun til mennta-
manna og f lokksíoringja, sem
leyfðu sér að velta því fyrir
sér, hvort kenningar Maos
og hin herskáa stefna hans
væru í rauninni svo heppileg,
hvort ekki gæti verið að hún
væri orsök hinna tíðu von-
brigða Kínverja í samskipt-
um við aðrar þjóðir og efna-
hagslegra skakkafalla heima
fyrir. Um þessar mundir hætti
Mao Tze tung að verulegu
leyti að koma fram opinber-
Ifiga og var talið, að hann
væri ekki heill heilsu.
f maí 1966 hófst nýr þátt-
ur menningarbyltingarinnar.
í>á höfðu listamenn og
menntamenn verið gagnrýnd-
ir þráifaldlega og harðlega í
marga mánuði og einn kunn-
asti riflhöfundur Kína og fyrr-
verandi vinur Maos, Ku Mo-jo
gert opinbera játningu. Nú
fletti dagblað hersins ofan
af nýjum andstæðingum,
Teng To, ritara í flokksdeild-
inni í Peking og yfirmanni
áróðursdeildarinnar í Peking,
Li Chi. I>ar með var varpað
skugga tortryggni á bæði
flokkinn og upplýsinga og
fréttastarfsemi hans. Jafn-
framt varð það, að fregnin
skyldi birtast í nágrenni hers
ins, til þess að koma af stað
vangaveltum um stöðu yfir-
manns hans, Lins Piaos, land
varnaráðherra.
f júnf 1966 var tilkynnt, að
skólum hefði verið lokað t
því skyni, að sagt var, að end-
urbæta menntunarkerfið sam
kvæmt hugmyndum og kenn
ingum Maos og nú gerði dag-
blað hersins það lýðum ljóst,
að ljóstrað yrði upp um fleiri
andstæðinga Maos, áður en
langt um liði. Skömmu seinna
var Peng Chen borgarstjóri í
Peking rekinn úr starfi og
sakaður um allskonar afglöp
og svik. Voru hann og vinir
hans og samstarfsmenn m.a.
sakaðir um að safna forn-
minjum, daðra við síðhærðar
fegurðardísir, dekra við fyrr-
verandi auðjörfa og ræða um
katta- og hundarækt.
í júlí 1966 kom Mao allt f
einu aftur fram á sjónarsviðið
og það úti í miðju Yangtze
fljóti, þar sem hann stakk sér
til sunds og setti heimsmet
„Burt með fortíðina.“
. . . nema hvað, og afsannaði
þar með orðróminn um að
hann væri ekki heill heilsu.
Jafnframt hélt menningarbylt
ingin áfram og nýr maður
Framhiald á bls. 2)3