Morgunblaðið - 13.07.1967, Blaðsíða 19

MORCJTJNBI/AÐIÐ, FIMMTUDAGUR 13. JÚL.Í 1967
1»
á venjulegum flugvelli
HVERNIG er hægt að koma
mönnuðu geimfari í gegnum hinn
ofsalega hita, sem myndast
þegar það kemur inn í andrúms-
loft jarðar, og gefa geimfaranum
kost á að velja sér sjálfur lend-
ingarstað á þeim flugvelli sem
hentar honum bezt?
Svarið getur verið farartæki
það sem Bandaríkjamenn kalla
„Lifting body“.
í Mercury, Gemini og Apollo
áaetlunum Bandaríkjamanna hef
ur jafnan verið notaður fall-
hlífaútbúnaður til að draga úr
Rússar skoða
sýkla ó Marz
RÚSSNESKIR vísindamenn hafa
að undanförnu verið að rann-
saka hvernig sýklar hefðust við
á plánetunni Mars. Ekki hefur
þeim þó tekizt að senda leiðang-
ur þangað í þfví skyni heldur
hafa þeir einfaldlega útbúið
sinn eiginn Mars í Rússlandi. >að
er málmkassi sem hefur að
geyma lítinn klefa undir kúpli.
Á klefanum er kvarts gluggi og
inni í honum er koparstöng til
hitunar og kælingar eftir því
sem við á. Loftþrýstingurinn
þarna inni er 100 sinnum minni
en á jörðinni og hitastigið breyt-
ist frá 60 gráðu frosti (á Celsius)
í 30 stiga hita eins og á nóttu og
degi á Mars. Og við þessar að-
stæður eru sýklarnr rannsakaðir.
ferð geimhylkisins og koma því
heilu og höldu í sjó niður. Þetta
hefur m.a. haft í för með sér að
þeir hafa orðið að dreifa stórum
flota björgunarskipa um mörg
þúsund fermílna svæði. Hversu
mikið einfaldara væri það ekki
ef flugmaðurinn gæti sjálfur tek-
ið við stjórninni þegar hann
kemur niður í andrúmsloftið og
lent skipinu eins og venjulegri
flugvél?
„Lifting bodies“ eru vængja-
laus farartæki og flugeiginleika
sína fá þau af lögun skrokksins
sjálfs. Tvö eða þrjú stél gefa þ-ví
þann stöðugleika sem nauðsyn-
legur er til að hægt sé að stjórna
þvi, og eldflaugahreyflar knýja
það áfram. Tilraunir eru hafnar
fyrir alllöngu og hafa tekizt vel.
NASA gerði miklar og ná-
kvæmar tilraunir áður en LB
var sleppt í loftið. M.a. voru
líkön margreynd í svonefndum
„vind göngum". Þar kom í ljós
að lögun geimskipsins rnyndi
gera því fært að ferðast um í
andrúmslofti jarðar, og fliug-
manninum að hafa á því góða
stjórn og velja sér lendinga-
stað. Þeir yrðu þó varla valdir
með mikilli nákvæmni fyrst í
stað enda enginn barnaleikur að
velja ákveðinn punkt til að lenda
á — úr nokkur hundruð mílna
hæð. Flugmaðurinn myndi byrja
á að velja sér heimsálfu. Við
skulum segja að hann myndi
byrja á að velja Bandaríkin.
„Lifting Body“ sleppt frá B-52 sprengjuflugvél í um 45 þúsund
feta hæð.
Þegar hann nálgaðist jörðu
myndi hann velja suðurhluta
þeirra. Því næst eittbvert fylki
og loks flugvöll. Veðurfar og
flugumferð á lendingarsvæðinu
myndi að sjálfsögðu Vera tekin
með í reikninginn.
Fyrsta flugið átti sér stað 12.
Arekstur / himingeimnum
TRITGN, annað af tunglum
Neptúnusar, mun áður en yfir
líkur rekast á plánetuna og
splundrast. Bandarískur vísinda-
maður, Thomas McCord komst að
þessari niðurstöðu eftir tveggja
ára rannsóknir. Hann naut að-
stoðar ýmissa annarra stjörnu-
fræðinga. Skýrsla hans vakti
mikla athygli meðal stjörnufræð
inga um allan heim, þegar hún
birtist í ritinu „The Astronomi-
cal Journal". McCord sagði að
braut tunglsins væri sífellt að
þrengjast. Ástæðan fyrir þessu
er sú að Triton hreyfist réttsæl-
is (eins og vísir á klukku), sem
er mjög sjaldgæft í sólkerfi okk-
ar.. Neptúnus snýst hinsvegar
rangsælis á öxli sínum. Afleiðing
in er sú að öldur rísa á yfirborði
Neptúnusar, vegna aðdráttarafls
Tritons. Og þar sem Neptúnus
er töluvert meiri um sig, og
hreyfist hvergi, þá verður þetta
aðdráttarafl til þess að færa
Triton smámsaman nær og hær.
Það er þó fremur ólíklegt að
nokkurt ykkar sem þetta les
komi til með að verða vitni að
árekstrinum, því að hann verður
ekki fyrr en eftir um það bil 16
milljón ár. Stjarnfræðingar telja
það þó ekki svo mjög langan
tíma, með tilliti til þess að sól-
kerfi okkar er um 5000 milljón
ára gamalt.
júlí 1906 og tókst í alla staði
mjög vel. Það var Milton O.
Thompson, reynsluflugmaður
sem sat við stjórnvölinn þegar
B-52 sprengjuflugvél sleppti LB
í rúmlega 45 þúsund feta hæð.
Svifið niðuir tók um það bil fjór-
ar mínútur og Milton lenti farar
tæki sínu á 176 mílna hraða.
„Lifting Bodies" hafa enn ekki
verið reynd með neinni aflvél
og ekki hefur verið ákveðið
hvernig hún verður. En áður en
langt um líður verða þeir útbún-
ir með XLR-11 rakettuhreyfli,
(sama tegund og er í X-15) til
þess að geta flogið lenguir og far-
ið hærra. Hundruð flugferða
•verða farnar áður en að því kem
ur að setja LB framan á risa-
eldflaug og skjóta honum út í
geiminn. En hver veit nema að í
framtíðinni skelli einn slíkur sér
niður á Reykjavíkuxflugvöll.
Vismdamaöur rabbar vio tólvu.
Þannig hugsar teiknari sér þynunotkun í stórborgum í framtio-
inni. Stórar þyrlur verða á sífelldu sveimi með allt að 60 far-
þega innan borðs. í sumum borgum verða flugvellir fyrir þær
uppi á þökum risahótela. Hótelgestir verða fluttir beint frá flug
vellinum og þangað upp og öfugt. Þetta gæti leyst vandamál
sem Bandaríkjamenn eiga við að stríða. Nú á þotuöldinni tek-
ur það stundum lengri tíma að komast út á flugvöllinn, en sjálft
ferðalagið í flugvélinni tekur.
Talandi tölvur
TÖLVUR eru mikil undratæki
og fátt, sem þær ekki geta. Eitt
af því sem mannskepnau hefur
þó gert betur hingað til er að
tala. En allar líkur benda til að
þeir yfirburðir verði brátt úr
sögunni. í Bandaríkjunum er nú
verið að gera tilraunir með tal-
vél og hafa genigið vel. Að vísu
er málhreimurinn dálítið málm-
kenndur eða „vélalegur“ ennþá
en það stendur allt til bóta. Vís-
indamenn segja að áður en yfir
lýkur muni vélar þessar geta tal-
að betra og fallegra mál en nokk-
ur maður. Þegar þær verða full-
gerðar verða þær langt frá því
að vera leikföng. Gagnsemi
þeirra er talin svo stórkostleg að
það er undri likast. Og menn eru
sífellt að koma með nýjar og
nýjar hugmiyndir um hvernig
hægt verður að nota talandi tölv-
ur. Sem dæmi má nefna að þær
myndu opna almenningi aðgang
að rafmagnsheilum. ’Hingað til
hafa þeir skilað úrlausnum sín-
um á gataspjöld eða strimla og
það þarf sérþekkingu til að ráða
fram úr þeim. Margir geta þó
gefið frá sér hljóð, eins og marg-
ir Reykvíkingar hafa orðið vitni
að. Tölva Háskólans söng einu
sinni „Daisy, Daisy“ í útvarpið,
og lék undir á sjálfa sig. En það
voru hljóð sem höfðu verið „sett
í hana“. Nýju tölvurnar hins-
vegar munu geta rabbað við
fólk, og fundið sinn orðaforða
sjálfar, af sérstökum böndum
Sjálfsagt mun sumum finnast
þetta hálf óhugguleg þróun, og
merki þess að vélin sé að ná yfir
höndínni í heiminum. En vélar
hafa líka sínar veiku hliðar, og
því meira sem mennirnir vinna
að þeim, því mannlegri verða
þær „í hugsun“. Sem dæmi má
nefna að fyrir um tveimur ár-
um varð talva stórfyrirtækis í
Bandaríkjunum óstarfhæf. Sér-
fræðingar áttu í miklum erfið-
leikum með að finna hvað að
henni var, en komust loks að
þeirri niðurstöðu að hún hefði
orðið ástfangin af tölvu skatt-
stofunnar. Það hlægja sjálfsagt
margir að þessari fullyrðingu, en
sérfræðingarnir halda fast við
hana og telja hana alls ekki frá-
leita.
Annað dæmi sem við getum
nefnt er um tölvu, sem notuð var
af herráði Bandaríkjanna. Til
þess að reyna hana „fóðruðu“
þeir hana á upplýsingum um
yfirvofandi kjarnorkuárás sem
lítið við að gera. Tölvan fékk
taugaáfall.
TÆKNJ
Geimfar, sem getur lent