Morgunblaðið - 08.09.1967, Blaðsíða 10

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 8. SEPT. 1967
Það kemur seigla í ferjumanns-
vöðvana, sem takast á við Jökulsá
Rabbað við Þorstein frá
Reynivöllum

VIÐ brúarvígsluna á Jök-
ulsá á Breiðamerkursandi
hittum við gamlan þul og
glöggan fornkunningja,
bæði árinnar og Breiða-
merkurjökuls. Hann var
fyrsti ferjumaður yfir ána
og um mörg ár fylgdar-
maður yfir jökulinn aust-
an frá. Er þetta Þorsteinn
Guðmundsson, fyrrum
bóndi og hreppstjóri á
Reynivöllum í Suður-
sveit, nú 72 ára og búsett-
ur í Höfn í Hornafirði.
Ég !hafði áður átt tai við
Sigurð .bónda Björnsson á
Kvískerjium og ihafa þeir
margt sameiginlegt að segja
um þessa miklu móðu. Eitt
lýsir hógværð Sigurðar í fró-
sögn sinni af afskiptum síin-
um af Jökulsá og ferðunum
ytfir jökulinn, að hann sagði
mér eklki frá ævintýri, sem
hann hafði Isnt þar í sjálfur,
er hann haifði eitt sinin fallið
þar í jökulisprungu og varð
að dúsa þar langa hríð og
sönig hann stöðugt allan tím-
ann og varð það til þiess að
leitarmienn fundu hann. Þor-
st-einn sagði mér hinsvegar
þessa sögu. >á sagði Þorsteinm
mér frá því er Fáll, föður-
bróðiir Sigurðar, fórst af jökl-
inum í ána Oig varð hinn 20.
til að fylla álagia'töluna um þá
er þar sikyldu týna lífi. Púll
hafði gengið til að gæta hest-
anna meðan aðrir héldiu ferð-
inni á undan, en mieð hestun-
um féll hann í jökulsprunigu.
Ári síðar kom ýmislegt fram
undan jöklinum af farangri
þeim er glataðist við þetta
hörmulega siys og þar á með-
al póstur. í pósti þessum
fundust þá bréf, sem enn
mátti lesa.
— Stundum var hægt að
fara ána á svonefndu fjöriu-
broti fra.m við sjó, sagði Þor-
steinn, einkum á vetrum, er
títið var í henni og brimald-
a.n hafði hlaðið upp fjöru-
kambi fyrir framan ósinn.
Hitt taldi ha.nn ógerning að
ríða Jökulsá, svo straumhörð
og illfær var hún, þó hafði
hann komiat í hann svo krapp
a.n einu sinni að hesturinn
itók sund.
— í dag er Jökulsá mjög ó-
lík því er hún var um 1930.
Þá rann hún með miklum
straumþunga um mjög breitt
isvæði mi.lli svonefndrar Aiust-
uröldu, er sjá má nú talsvert
austan brúarinnar og svo-
nefndrar Vesturöldu, sem er
alllangt vestan hennar, en
milli þessara alda er meira
en kílómieter.
— í dag myndi ég engan
mann telja komast lífs af,
sem reyna vildi að ríða Jök-
ulsá, sagði Þonsteinn og horfði
út í þuingan en kyrrlátan
strauminn.
— Yfir jökulinn var byrjað
að fara upp úr miðri 19. öld,
eða um 1850, segir Þorsteinn,
— þegar jökuUinn var geng-
inn fram í lónið.
En nú vindum við okkur
að persónulegri spurningum.
— Hvenær komsit þú fyirst
að Jökulsá?
— Það eru nú rétt 60 áir í
hau'St. Hi'nsvagar fylgdi ég yf-
ir jökulinn og ána allt frá
1924 og var farinn að flækj-
ast þetta með nokkru fyrr.
Ferj.uimannsstarfinu tók ég
við um 1930 og hélt því þar
til Kvískerjamenn tóku við
því. Etftir að tekið vair að
ferja yfir ána var jökullinn
lítið farinn, en síðast held ég
ha.nn hafi verið farinn 1959.
Jökullinn var all'taf stikaður
oig merktur, en þó þ.urfti alit-
af að fara með gát, því hann
var stöðiugt að breyta sér frá
degi til dags. Venjuliega voru
hestarnir flatjárnaðir á jökl-
i'num, en hyllst til að hafa þá
nýjárnaða, svo fjaðrahausa.rn
ir væru heldur til stuðnings.
Á surnrin var jökullinn alla
j.afna kramur og markaði þvi
oftast val í hann.
— Mannst þú ekki eftir
neinni sérlega sögulegri ferð
þinni yfir jökulinn?
— Ekki held ég það. Helzt
þá er ég fylgdi yfir hann er
hann var óstikaður. Fór ég
eiinn upp í jökulin.n og hafði
með mér niðurskorinn bjang-
hring í poka og rnerkti slóð-
ina allt þar til óg taldd að
fært myndi. Sneri þá við ag
sótti þá er fylgja átti.
— Var ekki goldinn fylgdar
tollur yfir jökulinn?
— Aldrei heyrði ég að gold
in væri fylgd yfir jökulinn
Þorsteinn Guðmundsson frá Reynivöllum.
eða ána, meða.n hún var rið-
in, en fyrir ferjuna voru
goldnar 7 krónur af hinu opin
bera og síðair vísitöLuuppbót
á það. Þeir, sem fluttir voru
guldu svo tímakaup, eftir því
Fyrstu bílarnir fara austur yfir Jökulsá eftir að hún hefur verið vígð til umferðar. Nú er
starf ferjumannsins á enda. (Ljósm.: vig.)
— En hvað um slyslfarir?
— Gömul saga var um að
Jökulsá myndi granda 20
manns. Ég heyrði getið um
dr.uikkniun einnar konu og
átti hún að hafa verið sú 19.
Jón Fálsson frá Svínafelli Ihef
ur þá verið sá 20. og þar með
ætti álögunum að vera aflétt.
Um slys á hestum heyrði ég
ekki í minni tíð, nierna hvað
hestur fótbrotnaði í jökul-
sprungu. Oft var samt seina-
gangur yfir jökúlinn og mun
hafa komizt upp í 18 klukku-
stunda ferð. Einkum var sain
farið í þoku og stundum
þurifti langt inn á jökul til að
komast fyriir spriungur. Til
var þó að hœgt var að fara
ána á 5—10 mínútum á svo-
nefndu undirvarpi, en það
myndaðist við útfall úr lón-
inu neðst í jöklinum. Undir-
varp var þó ekki farið fyrr
en á haustin og veturna.
Ferðin yfir jökul tók oft 3—
4 tíma og var það svo lemgst
þaiu skipti, sem ég fyligdi. Oft
gat leiðin verið grieið, en
hættulegast var jafnan yfir
ánni, en þar var ailítaf siig í
jökulinn. Oft kiam fyrir að
höggva þurfti tröppur í
bratta, og það skipti miklu
máli, að hafa vanan og trau®t
an forystiuhest. Yfinleitt var
alltaf teymt yfir jökulinn, en
fyrir kom að hægt vair að ríða
kaifla og kafila. Þá komu síð-
ar flekar eða smábrýr, sem
'hægt var að leggja yfir
sprungur og verstu kaflana
og ég vissi til þess, að menn
tóku niður reiðing og klyf-
bera og báru í spriungur. Vair
þá klyfberinn settur neðstiur,
en torf og d'ínur ofa.n á og
þar með gerð brú yfir sprung
una,
— Hefiur aldrei verið veiði
hér í Jökulsá. Ég sá sel hér
vera að forvitnast rétt um
það er vígslan fór fram?
— Það hefur aldrei veiðzt
branda í ánni sjálfri, enda er
hún S'jálfsagt ailtof köld fyrir
nokkurt l'if. Hinsvegar var
oflt búbót í töku ófleigra svart
baksunga hér á söndunum og
var það eftirsótt vara. Það
mynduðu'st aftuir á móti svo-
nefnd sjólón fyrir framan ós-
inn og i þau gekk silungur og
var stundum veiddiur.
— Var áin ekki stu-ndum
fær á ísi?
— Það tók alltaf langan
tíma að mannheldan ís legigði
á Jökulsá. Sjálfur var jökull-
inn aldrei fairinn að vetri tiil,
því þá var hann svo háll og
harður. Ég gleymdi að láta
þess getið að um skeið ramn
JökuLsá í tveim.ur álum og
hafði óg þá flerjuna á ausUir-
álmum, en Kví'Skerjamenn á
þeim vestari. Sivo runnu ál-
arnir saman og þá tókiu Kví-
sk'erjamenn við.
— Nei, árið 1930 var engan
farið að dreyma um brú á
Jökulsá, en í þessum farvegi
hefur hún runnið allt frá því
1932, sagði Þorsfeinn,
Ekki er ég í nokkruim vaifa
um það að meira hefðum við
Þor9teinn getað spjalLað um
Jökulsá, það fræga va/tnsfall,
og máske gefst okbur tæki-
færi ti.1 þess siðar. En.n er
þessi gamli ferjumaður, sem
svo islys'alauist hefur flutt nvarg
an manninn og miarga klyfina
yfir Jökulsá, ern og hresis í
bragði. Það kemur seigtta í
vöðvana, sem takast á við
JökuLsá á Breiðamierkursandi.
Bordagorí
Saður-Arabíu
stöðvaðir
Aþenu, 7. september. NTB.
HER Suður-Arabíusambandsins
lét til skarar skríða í dag til aS
knýja fram kröfu sína um vopna
hlé í átökum hinna andstæðu
fylkinga þjóðemissinna og tókst
að binda enda á vopnaviðskipti
í mikilvægu þorpi, Daar Saad á
landamærum Aden og Lahej-
fylkisins, þar sem 20 manns hafa
beðið bana síðan á mánudaginn.
Áður en gripið var til aðgerð-
anna var skorað á NLF og
FLOSY, samtök þjóðernissinna
að hætta bardögum og hefja
samningaviðræður við Breta um
framtíð Suður-Arabíu, sem á að
fá sjálfstæði 9. janúar nk.
FLOSY hefur efnt til sóLar-
hringsverkfalls í Aden og hefur
það víðtæk áhrif, enda er sagt að
fólk óttisit hefndaraðgerðir ef
það tekur ekki þátt í verkfall-
inu. FLOSY efndi til verkfalls-
ins til að sýna fram á að það
njóti meiri stuðnings en NILF.
Brezkir hermenn og þjóðernis-
sinnar skiptust á skotum í Aden
í allan dag. FLOSY hefur hafnað
tilboði landstjórans um viðræð-
ur, en svar hefur ekki borizt frá
NLF.
Bezt að auglýsa
í Morgunblaðinu