Morgunblaðið - 09.09.1967, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. SEPT. 1967
15
i
í BANDARÍKJUNUM segja
menn, að sé sumarið heitt,
megi búast við uppþotum og
óeirðum negra í stórborgum
þar í landi. Sú varð og raun-
in í sumar. Hitinn var mikill
og verstu kynþáttaóeirðir í
sögu Bandaríkjanna urðu í
Detroit —, þar sem líklega
hefur verið unnið meira starf
að því að bæta hlutskipti
negranna en í flestum öðrum
borgum Bandaríkjanna.
Þjóðir, sem ekki hafa kynnzt
því vandamáli af eigin raam, að
skapa ólíkum kynþáttum jöfn
lífsskilyrði, hafa löngum talið
sig hafa efni á að gagnrýna
Bandaríkjamenn fyrir meðfierð
þeirra á blökkumöninum. Bretar
enu einkar glöggt dæmi. Fyrir
aðeins rúmum áratug var I Þáttur í herferð Johnsons Bandaríkjaforseta gegn fátækt er svonefnt „Head Start Program“, en
algengt að heyra í Bretlandi skv. því eru börn 4—6 ára, sem þess þurfa með undirbúin undir skólagöngu. Bæði hvít böm
þunga gagnrýni á hvíta og svört frá fátækum heimilum verða aðnjótandi þessa starfs en í grein þessari er fyrst og fremst
menn í Bandaríkjunumi fyrir af- fjallað um negra og hlutskipti þeirra. Myndin er tekin í Atlanta, Georgiu og sýnir bæði
stöðu þeirra til svarta kynþátt- I svört og hvít börn, sem taka þátt í „Head Start“ ásamt kennslukonum.
„Veiztu hvað er í krukkunni"?
— Frásögn af hlutskipti negra í Bandaríkjunum og viðtöl við
Ceorge Wallace, fyrrv. ríkisstjóra, ,stórdi eka' Ku Klux Klan ofl.
arins. Nú á síðustu árum gætir
slíks ekki jafnmikið og áður,
einfaldLega vegna þess, að
Bretar hafa kynnzt vanda-
málinu. Þangað hefur verið
stríður straumiur litaðs fólks frá
fyrri nýlendum Breta, teomið
hefur til alvarliegra átaka milli
hvítra manna og dökkra og Bret-
ar hafa gripið til þess ráðs að
takmarka mjög fj'ölda þeirra,
sem flytjast mega til landsins
frá þessum löndum.
f þessari grein verður ekki
leitazt við að fella dóm um sam-
skipti hvítra manna og svarbra
í Bandaríkjunum, aðeins lýst því,
sem fyrir augu har á nokkurra
vikna ferð um landið og skýrt
frá viðtölum við hvita menn og
svarta, sem á einn eða annan
hátt eru tengdir kynþáttavanda-
málunum þar í landi, stanfa að
lausn þeirra, eða berjast gegn
jafnrétti svartra manna.
Ástæða er til að skýra frá því
í upphafi, sem vakti sérstaka at-
hygli greinarhöfundar, að svo
virðist, sem Suðurríkjamenn
hafi mun meiri skilning og inn-
sýn í þessi mál en fólk í öðrum
hlutum Bandaríkjanna. Afstaða
Suðurríkjamanna til sambúðar
kynþátbanna, hefur löngum sætt
mikilli gagnrýni, en það var í
samtölum við fólk í Suðurríkj-
unum, sem greinarhöifundur fór
fynst að gera séir gnein fyrir víð-
femi og dýpt þess mikla, flókna
og margþætta vandamáls, sem
sambúð hvítra manna og
svartra í Bandaríkjunum er.
Vandamál stórborganna.
Kynþáttamálin í Bandaríkjun-
um eru nú orðið nátengd vanda-
málum stórborganna þar í landi.
Vandamálið er ekki lengur ein-
göngu andúð hvítra manna á
svörtum, heldur stórfellt félags-
legt og efnahagslegt vandamál.
Negrar frá Suðurríkjunum hafa
streymt í stríðum straumum til
stórborganna í norðri, í von um
atvinnu og betra líf. Þessir fólks-
flutningair hafa valfalaust létt
mjög á Suðurríkjunium, en um
leið skapað slík vandamál í stór-
borgunum í norðri, að þau virð-
asit nær óLeysanleg.
Fyrstu verulegu kynni mín af
hlutskipti negra í stórborgum
Bandaríkjanna voru eina morg-
unstund í St. Louis í Misisouri.
Ég fór í fylgd með kunnugum
manni um fátækrahverfi borg-
arinnar. Því sem fyrir augu bar
er erfitt að lýsa. Húsakostur er
slíkur, að ég trúði því vairla, að
um mannabústaði væri að ræða,
en fylgdarmaður minn fullyrti,
að í þessu væri búið, og ekki
aðeins það, heldur yrðu ibúarnir
að greiða töiuvierða leigu fyrir,
en eigendur húsanna yfirleitt
búsettir víðs fjarri; jafnvel í öðr
um landshlutum. í þessu hverifi
var fyrir 12 árum gert myndar-
legt átak til þess að bseta aðbún-
að fólksins og byggð fjölmörg
stórhýsi, þar sem nú búa um 14
þúsund manns. Þetta fólk >greiðir
leigu fyrir íbúðir sínar, en sú
leiga er mismunandi eftir því,
hve miklar tekjiur 'hver og einn
hefur. En það gefur nokkra hug-
mynd um hvers konar verkefni
hér er fyrir höndum, að mér virt
ust þessi húsakynni sízt betri en
áratugagamlir hjallar rnieð brotn
um rúðum, sem hvarvetna
blöstu við. Þessi stórhýsi litu vel
út að utan, en þegar inn var
komið varð ég gagntekinn slíkri
innilokunarkennd, að ég varð
þekri stund fegnastur, þegar ég
komst út aftur. í hverri ibúð
býr nefnilega gífurlegur fjöldi
fólks, ef til vill 10-lS manns í
.litlum ibúðum, því að fjölgun
er mjög ör hjá svörtu fólki þar
í landi.
í þessu hverfi hefur kaþólskur
prestur unnið mikið og gott
starf um nokkurra ára skeið.
Unglingum í hverfinu er séð
fyriir heilbrigðu tómstunda-
sbarfi, svo að þeir alist ekki ein-
göngu upp á götunni. Presbur-
inn hefur beitt sér fyrir því með
al fólksins sem þar býr,
að gömul hús -eru endurbætt
þannig, að þau verði sómasam-
legir mannabústaðir. Þetta is.tarf
var í fyrstu unnið í smáum stíl,
en nú hefur verið sett á stofn
sérstakt fyrirtæki, sem kaupir
gömul og úr sér gengin hús, end-
urbætir þau og selur þau aftur.
En jafnvel slíkt starf er ekki
tekið út með sældinni. í fyrsfu
var tiltölulega auðveLt að kaupa
göm'ul hús fyrir litið verð, en nú
hafa athafnasamir kaupsýslu-
menn veitt þessu starfi nokkra
athygli, keypt upp mörg hús í
hverfinu og krefjast mikillar
fjárhæðar fyrir hvert hús.
Braman, borgarstjóri í Seattle,
sagði mér, að þróunin væri í
stuttu máli á þá leið, að eftir
því sem negrunum fjölgaði tæki
hvíta fólkið sig upp og flytti í
betri borgarhverfi í útborgun-
um en negrarnir væru eftir í
gömlu hverf'Unum, afvininulaus-
ir og illa menntaðir. Þeim fjölg-
ar stöðugt og hin félagslegu
vandamál, sem fylgja í kjöilfarið
eru risavaxinn. Án menntunar
er erfitt að fá vinnu og án vinnu
og nokkurra tekna hefur fólkið
nánast enga von um betra hlut-
skipti í lífinu. Iðjuleysi skapar
ný vandamál og vonleysið brýzt
út í ýmsum myndum, m.'a. þeim
sem ,sjá mátti í Detroit og New-
ark í sumar. „Bnenndu, brenndu"
segir H. Rap Brown, einn helzti
ofstækismaður í röðum banda-
rískra negra, og það ögrunar-
‘hróp finnur rikan hljómgrunn
meðal fólksins í fátækrahverf-
unum í stórborgum Ba.ndaxíkj-
anna. Heil borgarhverfi eru lögð
í rúst, fólk er drepið og þeix sem
verðia fyrir mestu tjóni eru
negrarnir sjálfir.
Það er þó mikill misskilning-
ur, ef menn halda, að slíkt sé
hlutskipti iflestra negra í Banda-
ríkjunum. Hvar sem komið er má
sjá falleg og nýtízkuleg borgar-
hverfi, þar sem einungis svartir
menn búa og þau hverfi standa
í engu að baki hinum hvitu borg-
arhlutum. Fyrir tveimur árum
urðu mjög alvarlegar óeirðir í
Watts, negrahverfi í Los Ang
eles. Ég ók í nokkrar klukku-
stundir um það hverfi (eftir að
bifreiðinni hafði verið læst
rækilega að innanverðu) og gat
satt að segj'a ekki gert mér grein
fyrir því, hvers vegna negrarnir
í því hverfi höfðu efnt .til óeirða,
þar sem borgarhverfi þetta er
hið þokkalegasta að sjá. Mér var
síðar sagt, að hin félagslegu
vandamál þar hefðu verið mjög
víðtæk, mikið atvinnuleysi, mikl
ar barneignir, börnin óskilgetin
o. s. frv.
Aðskilnaður hvítar og svartra.
Með sögulegum dómi Hæsta •
réttar Bandaríkjanna 1954 var
brautin irudd til þess að afmá
aðskilnað hvítra manna og
svartra í Bandaríkjunum. En í
hverri einustu borg, sem teomið
var í, var sagan sú sama. Urn
leið og niegrar flytja í hverfi,
sem áður hefur verið alhvítt
byrja hvítu mennirnir að flytjast
í burtu. Og að nokkrum áruvn
liðnum er hverfið orðið svait.
Fasteignir falla í verði um leið
og negrarnir flytja inn, hvita
fólkið verður hrætt og selur hús
sín og flytzt í önnur hverfi. í
Los Angeles hitti ég hjón, seru
bjuggu í sama hverfi í 10 ár. Um
það bil, sem þau fluttu þangað
Framhald á bls. 17
Hvers konar menntun er lykillinn að lausn kynþáttaniálanna í Bandaríkjunum. Þessi mynd er
tekin í Detroit þar sem alvarlegar kynþáttaóeirðir urðu í sumar. Ungur blökkumaður er að læra
meðférð véla.