Morgunblaðið - 10.09.1967, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. SEPT. 1067
s
s
i
I
'Úitgefaðndi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Ritstjórnarfulltrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn og afgreiðsla:
Auglýsingar:
í lausasölu:
Áskriftargjald kr. 105.00
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá. Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. Sími lOdOO.
Aðalstræti 6. Sími 02-4-80.
7.00 eintakið.
á mánuði innanlands.
LANDSPROF OG
FRÆÐSL UMÁL
TyTokkrar umræður hafa ver-
’ ið í blöðum undanfarið
um landspróf og kennslu-
hætti og má segja, að gleði-
legt sé, að skoðanaskipti fari
fram um skólamál hér á
landi. Enginn þarf að fara
í grafgötur um, að mörgu er
ábótavant í skólakerfi okkar
og nauðsynlegt að bæta þar
úr, svo að það verði ekki úr-
elt og hætta verði á að við
drögumst aftur úr í mennta-
málum. Allar þjóðir heims
kappkosta að mennta æsku
sína, þær vita, að undirstaða
framfara er aukin menntun
uppvaxandi kynslóðar. Raun-
ar mætti segja, að aukin
menntun sé bezta fjárfesting
nokkurs þjóðfélags.
Fræðslumálin hljóta að
vera undir smásjánni í landi,
þar sem jafn mikill áhugi
er á menntun og menningu og
hérlendis. Frá fornu fari hafa
íslendingar kappkostað að
mennta æsku sína og hér hef-
ur ávallt legið í landi virð-
ing fyrir menntun og menn-
ingarlegu uppeldi æskunnar.
Nú er nokkuð um liðið síð-
an fræðslumálin voru endur-
skoðuð frá rótum. Sýnist því
vera kominn tími til að taka
þau mál rækilegum tökum og
brjóta til mergjar hvað gera
þurfi, til þess að við höldum
í horfinu. Umræður um
fræðslumál eru nauðsynlegar
og vonandi eiga þær eftir að
ýta við ýmsum og sýna mönn
um fram á, að mörgu er
ábótavant. T. d. er enginn
vafi á því, að of snemmt er
að ákveða með landsprófi,
hvort unglingar fái tækifæri
til að hljóta háskólamenntun
eða ekki. Allir vita, að ungl-
ingar á landsprófsaldri eru á
margan hátt óþroskaðir, og
nauðsynlegt er að laða þá
frekar að skólunum, en ekki,
eins og oft vill við brenna hjá
okkur, beinlínis hrinda þeim
frá námi með óbilgjörnunf
prófum, sem eiga meira skylt
við skæruhernað en menntun.
Þurfa forráðamenn fræðslu-
mála að athuga mál þetta nið-
ur í kjölinn, svo að íslenzkur
æskulýður verði örvaður til
þess að hljóta þá beztu
menntun, sem hann getur
fengið. Hér duga engin vettl-
ingatök, heldur róttæk bylt-
ing.
Framtíð íslenzku þjóðar-
innar veltur raunar á því, að
Stúdentspróf er ekki aðeins
nauðsynlegt þeim, sem vilja
ljúka háskólaprófi, heldur
einnig, og ekki síður, ýmsum
öðrum þjóðfélagsþegnum, t.
d. þeim sem taka vilja þátt
í atvinnulífinu, bæði til lands
og sjávar. Aukin menntun
ungs fólks á íslandi auðgar
þjóðlífið og fegrar það, svo
ekki sé aftur minnst á þá
fjárfestingu, sem í henni
felst.
LANDKYNNING
OG SALA Á
ÍSL. FRAM-
LEIÐSLUVÖRUM
flér á landi er oft um það
■*""rætt. að þetta eða hitt sé
góð landkynning eða slæm og
kemur glögglega fram í slík-
um umræðum þörf fámennr-
ar þjóðar, sem býr í af-
skekktu landi, að láta hinn
stóra heim vita um tilveru
sína. En þrátt fyrir ýmsa til-
burði til landkynningar á er-
lendri grund er staðreyndin
samt sú, að ísland og íslenzk
þjóð eru lítt þekkt meðal
fólks í öðrum löndum. Þekk-
ing annarra þjóða á okkur
er að líkindum mun minni
en við sjálfir ímyndum okk-
ur.
í sumum löndum til dæmis
Bandaríkjunum er starfsemi
Loftleiða eina ástæðan til
þess, að fólk hefur einhverj
ar hugmyndir um ísland, ann-
ars staðar vita menn, að hér
á landi eru hverir og jöklar
og enn annars staðar, að við
eigum merkar bókmenntir,
fornar. Það kann að særa
stolt okkar, þegar við kom-
umst að raun um hve lítt
þekkt íslenzka þjóðin er, en
meira er í húfi, — sala á
framleiðsluvörum okkar er-
lendis.
Ólíklegt er, að húsfreyjan
í Evrópu eða Bandaríkjunum
kaupi íslenzkan fisk, ef hún
þekkir ekkert til lands og
þjóðar. Þess vegna er það
mikilvæg forsenda þess, að
hægt sé að auka sölu á
neytendamörkuðum Vestur-
Evrópu og Norður-Ameríku,
að kaupandinn minnist ein-
hverra sérkenna landsins
sem auka traust hans á
vörunni. Því marki er
hægt að ná með því að gera
hvoru tveggja í senn, aug-
lýsa vöruna og kynna einhver
Þjóðaratkvœðagreiðsla
í Gíbraltar í dag
— Búizt við því að íbúar nýlendunnar
kjósi áframhaldandi yfirráð Breta
Á sunnudag verður geng-
ið til kosninga í síðustu
nýlendunni sem enn er við
líði á meginlandi Evrópu,
Gíbraltar. Eiga íbúar ný-
lendunnar þá að gera það
upp við sig, hvort þeir
kjósi heldur að Gíbraltar
lúti áfram brezkum yfir-
ráðum um ókomna fram-
tíð eins og nýlendan hefur
gert æ síðan 1713, eða
hvort þeir vilja sameinast
Spáni, eins og stjórnin í
Madrid gerir kröfu til.
Útséð er um úrslit kosn-
inganna að kalla má. Bæði
stjórnarflokkurinn í nýlend-
unni og stjórnarandstaðan
hafa tilkynnt opinberlega að
þeir séu hlynntir áframhald-
andi yfirráðum Breta og ef
dæma má eftir hinum mörgu
vígorðum er lýsa yfir fylgi við
Breta sem hefur verið fest
upp um veggi í Gíbraltar,
virðist fólk þar almennt vera
sama sinnis.
Þj óðaratkvæðagreiðslan í
Gíbraltar er nokkurs konar
bráðabirgðalausn deilu sem
nú er nærri jafngömul brezk-
um yfirrá’ðum í Gíbraltar og
áfangi í reiptogi Breta og
Spánverja undanfarin ár um
þessar 22.000 sálir sem í ný-
lendunni búa. Þetta reiptog
hófst fyrir um það bil hálfu
öðru ári, er Bretar og Spán-
verjar hófu samningaviðræð-
ur um framtíð nýlendunnar að
tilhlutan nýlendumálanefndar
Sameinuðu þjóðanna. Þá 18
mánuði sem síðan eru liðnir
hafa Spánverjar lagt áherzlu
á tilkall sitt til Gíbraltar með
því að gangast þar fyrir ýms-
um ráðstöfunum íbúunum til
óþæginda, s. s. takmörkunum
á umferð um landamærin og
banni gegn flugi brezkra véla
yfir tiltekin svæði á leið til
Gíbraltar.
Spánverjar færa fram ýmis
rök til stuðnings tilkalli sínu
til Gíbraltar. Jarðfræðilega er
nýlendan hluti af Spánar-
skaga og miðstöð smygls inn
í landið. Auk þess segja þeir
brezk yfirráð yfir Gíbraltar
úreltar leifar nýlenduveldis
fyrri tíma og telja að Spán-
verjum stafi jafnvel hætta af
virki Breta þarna, þar sem
líkur séu á því að það gæti
orðið fyrir kjarnorkusprengju
árás ef stríð skylli á. Auk
þess bendir Spánarstjórn á
það, að samkvæmt samningi
þeim er gerður var 1713 og
heimilaði Bretum yfirráð yfir
Gíbraltar, eigi Spánn forgangs
rétt til nýlendunnar, láti
Bretar hana af hendi. Þa'ð er
skoðun Spánarstjórnar að
þetta hafi Bretar þegar gert,
er þeir veittu íbúum nýlend-
unnar sjálfstjórn því nú býr
nýlendan að eigin þingi og
eigin stjórn þótt hún hafi að
vísu líka brezkan landstjóra.
Bretar benda aftur á móti
á það að í Utrecht-samning-
um frá 1713 sem áður gat, sé
skýrt tekið fram að Bretar
skuli eiga Gíbraltar „um alla
framtíð" og minna jafnframt
á að bæði stjórnarflokkurinn
í nýlendunni og stjómarand-
staðan séu hlynnt áframhald-
andi sambandi við Bretland,
eins og koma muni í ljós við
þjóðaratkvæðagrei'ðsluna nú í
dag og þá muni hvorki Spánn
né Sameinuðu þjóðirnar geta
lengur farið í grafgötur um
hug íbúanna.
Á vettvangi S.Þ. hefur sú
ákvörðun Breta að láta fram
fara þjóðaratkvæðagreiðslu í
nýlendunni hlotið heldur fá-
legar undirtektir. Nýlendu-
málanefnd S.Þ. samþykkti í
fyrri viku ályktun þar sem
segir að þjóðaratkvæðagreiðsl
an stríði gegn tilmælum nefnd
arinnar til Spánar og Bret-
lands um að leysa deilumál
sitt me'ð beinum samninga-
viðræðum. Spánverjar telja
þjóðaratkvæðagreiðsluna ólög
lega á þeim forsendum að nú-
verandi íbúar nýlendunnar
séu ekki þeir sem þar beri
búseta að réttu lagi.
Svo háttar nefnilega til að
hinir upprunalegu íbúar Gí-
braltar flýðu þaðan þegar
Bretar fengu nýlenduna og
stofnuðu bæinn San Roque
hinum megin landamæranna.
Núverandi íbúar nýlendunn-
ar eru afkomendur ítala,
Möltumanna og Gyðinga, sem
byrjuðu að setjast að umhverf
is virki Breta á 18. öldinni.
Spánverjar eru þeirrar skoð-
unar að þetta fólk hafi ekki
rétt til þátttöku í atkvæ'ða-
greiðslu á borð við þá sem
fram eigi að fara í nýlendunni
í dag. Segja þeir ákvörðun
Breta rjúfa eðlilegan gang
mála í nýlendunni og hægfara
aðskilnað hennar frá Bretum
og segja atkvæðagreiðsluna
hafa þann einn tilgang að
tryggja Bretum áframhald-
andi yfirráð yfir nýlendunni.
Fari svo að þjóðaratkvæða-
greiðslan leiði í ljós hug Gí-
braltarbúa á áframhaldandi
yfirrá'ðum Breta, eins og við
er búizt, hafa Bretar boðizt
til að ræða við yfirvöld í ný-
lendunni um hugsanlega
breytingu á stöðu nýlendunn-
ar og sambandi við Bretland
ef yfirvöldin óski þess. Spán-
verjar hafa einnig æskt samn-
ingaviðræðna við brezk yfir-
völd, svo nokkuð langt virð-
ist enn í land til þess a'ð
Gíbraltar-málið leggist í þagn
argildi.
Tekur Hanoi við erlend-
um sjálf boöaliðum ?
— 12 ára börn r her skœruliða
Hanoi og Saigon, 6. sept.
AP-NTB
ÁREIÐANLEGAR heimildir í
Hanoi hermdu í dag, að hugsan-
legt væri, að stjórn N-Vietnam
tæki við erlendum sjálfboðalið-
um í baráttunni gegn S-Vietnam
og bandamönnum þess. Talið er
að flugherinn sé eina deild hers
ins, þar sem þörf er fyrir sjálf-
boðaliða. Talið er að það verði
sett sem skilyrði, að erlendu
sjálfboðaliðarnir hlýti n-viet-
namískri herstjórn. Ekki verður
gripið til þessara ráðstafana,
nema um frekari útvíkkun verði
að ræða á styrjaldaraðgerðum í
Vietnam.
Erlendir fréttamenn í Hanoi
segja, að ef til komi, að tekið
verði við sjál'fboðaliðum, muni
þeir áreiðanlega koma frá mörg
um löndum, og að Hanoi muni
þannig reyna að halda jafnvæg-
inu í samskiptum við önnur
kommúnistalönd. Vitað er að
þegar starfa margir erlendir sér
fræðingar með N-Vietnammönn-
um.
Skæruliðaherdeild, sem í voru
margir kornungir piltar, all.t
niður í tólf ára að aldri, gerði
í dag örvæntingarfulla árás á
héraðsborgina Tam Ky í norð-
urhluta S-Vietnam. 019 skæru-
liðar voru stráfelldir áður en þeir
hörfuðu aftur. Blóðugir götubar
dagair geisuðu í 4 klukkustund-
ir. Skæiruliðarnir réðust inn í
borgina á 5 stöðum, en stjórnair-
hermenn snérust þegar til varn-
ar. 9 S-vietnamar féllu og 40
særðust. Skæruliðairnir ætluðu
að ráðast á héraðsfangelsið í
borginni til þess að frelsa 500
skæruliða, sem þar eru í haldi.
Allmargir hinna föllnu voru pilt
ar, ekki eldri en 12 ára, og með-
al fanganna í fangelsinu eru
nokkrir 13—14 ára drengir.
Bendir þetta til þess að mikill
skortur sé nú á mönnum í her
skæruliða, og því séu þeir farn-
ir að taka börn í her sinn.
mikill meirihluti íslenzkrar
æsku hljóti haldgóða mennt-
un og sýnist nógur tími að
ákveða í háskóla, hvort nem-
endur hafa hæfileika til að
taka embættispróf eða ekki.
sérkenni landsins.
Spyrja má t. d., hvort ein-
hverju af því fjármagni, sem
ríkið ver á ári hverju til
landkynningar, yrði betur
varið með því að stuðla að
auglýsingaherferð í þágu ís-
lenzkrar framleiðsluvöru.
sem um leið yrði mikilvæg
landkynning.
Auglýsingar og traust á
því landi, sem framleiðslan er
frá, eru lykillinn, að hinum
stóru neytendamörkuðum
beggja vegna Atlantshafsins.
Og þótt íslenzk útflutnings-
samtök verji töluverðu fé til
auglýsinga á ári hverju verð-
ur að segja þá sögu eins og
hún er, að sú auglýsingastarf-
semi virðist ekki ná að neinu
teljandi marki til almennings
í helztu viðskiptalöndum okk-
ar.