Morgunblaðið - 14.09.1967, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. SEPT. 1967
3
HREFNUVEDAR
A SKAGAGRUNNI
NU þegar allt úitlit er fyrir
það, að síldirt miuni láta bíða
eitíhvað eftir sér, sem ekki
er í fyrsta sinu, er farið að
sk^ggræða um hvað sé hægt
að gera við hinn stóra og
glæsilega síldveiðMlota okikar,
sem lítið getur atlhafnað sig
ef síldin bregsit.
Mér varð hugsað til Íhinna
glæsilegu skipa okkar, sem
nú að undanförn.u ihafa rasis-
skeQilt sjóinn hér í Faxaflóa
og við SV-land í leit að síld,
þegar ég fyrir nokkru leiit
gamlan norskan fiskiibáit, sem
lá í höfn á Vestfjörðúm. Það
hvarflaði að mér að það
mundu ekki margir íslend-
ingar fást út á þann „kláf“,
sem virtist allur vera að
ryðga í sundur sökum elli.
Þegar óg fór að rannsaka nán
ar á hvers konar veiðum
hann væri, kom í ljós að bát-
urinn var á hrefnuveiðum.
Voru þeir allt upp í 6 vikur
á veiðum og ísuðu kjöitið um
borð. Þeir höfðu að undan-
förnu verið að veiðum á
Skagagrunni, en voru nú að
færa sig til Grænlands, þar
sem þeir töldu meiri aflavon.
Fyrir kílódð af kjötinu fá þeir
krónur 27 íslenzkar. Ég minnit
þess þá að hafa lesið viðtal
við færeyslkan skipstjóra, sem
var á hrefnuveiðum, fyrir 1
—2 árum, þegar síldveiðifloti
okkar jós upp síldinni, þar
sem. skipstjórinn fullynti að
aflahLutur þeirra á hrefnu-
bátnum væri enigu minni en
aflalhlutur þeirra sem á a'fla-
hæsita síldveiðibát okkar
væru. En munurinn var mik-
il.l á þeim færeyska og norska
bátnum, sem ég gat um í upp
bafi, sá færeyski var ný'bízku-
legur og heiifrysti kjötið um
borð.
Þetta- rifjaðist upp fyrir
mér, þegar ég fyrir nokkru
rak augun í ísilenzkan bát,
sem gerður var út á hrefnu-
veiðar. Þetta var m.b. Hrönn
ÍS 46, sem úitlbúinn er á svip-
aðan hátt og hva'lveiðilbáitur.
Þar sem Hrönn er ekki nema
75 tonn 'hefur hún orðið að
halda sig eingöngu á heima-
miðum, sem hefur verið á
Sfcagagrunni. Þar hefur afl-
azit sæmilega þegar gefið hef-
ur á S'jó, en það þarf að vera
svo til sléttur sjór þegar veið-
arnar fara fram. Aftur á móti
gætu stærri bátar sóitt lengna
út og aflað þá fleiri tegunda,
eins og t.d. andanefju. Enn
sem komið er, hefur hrefnu-
kjötið aðeins verið selt inn-
anlands, þar sem litið hefur
veirið þreifað fyrir sér á er-
lendum mörfcuðum. En nú
munu vera þrír í'S'lenzkir
bátar, auk Hran-nar, á hnefnu
veiðum. Norðmenn eru farnir
að nota mikið af kjötin,u til
py.Isugerðar, enda þykjia þær

Hrönn að veiðum
ágæitar, og hráefnið í þær er
ódýrara, en ef diLkakjöt væri
keypt. MikiHl miahkaður er nú
í Noregi fyrir 'brefnukjöt, og
geta þeir norsku báitar, sem
á hrefnuveiðium eru, efcki
fyl.lt miarkaðinn. Tollur á inn
fluttu hrefnukíjöti til Noregs
mun veria sami og á hvlal-
kjöti. Japanir munu einnig
hafa mikinn áhuga á að
kaupa hrefnukjöt, en sá
miairkláður hefur enn ekki vier-
ið kannaður.
Vonan'di er að framámenn
fiskimáia táki þetta mál til
alvar.leg.riar aithugunar, og
hver veit þá nema h.ér sé
g.ulliið tækifærli fyrir stóru
bátana okkar.
1. september.
Helgi Hallvarðsson.
í tilefni af hinni árlegu merkja-
sölu til ágóða fyrir Menningar-
og minningarsjóð kvenna laugar
daginn 3. sept., héidu sjóðsstjórn
arkonur fund með fréttamönn-
um í gær í skrifstofu Kvenrétt-
indafélags íslands í Hallveigar-
stöðum. Var þar m.a. ræfct um
sjóðinn, styrkveitingu úr honum
og merkjasöludaginn á lagardag.
ardag.
Frú Auður Auðuns, varafor-
maður sjóðstjórnar, mælti fyrir
munn sjóðstjórnarkvenna í for-
föllum frú Katrínar Thoroddsen,
formanns sjóðstjórnar. Aðrir í
stjórn eru Svava Þoreifsdóttir,
gjaldkeri, Ragnheiður Möller, rit
ari og Lára Sigurbjörnsdóttir,
meðstjórnandi. Sagði Auður m.a.
að um síðustu áramót hefði ver-
ið í sjóðnum 764 þús. kr. Höf-
uðstóll sjóðsins er 659 þús. kr.
og er árlega veittur helmingur
vaxta höfuðstó]'sin<s. Árið 1944
var fyrst veitt úr sjóðnum og
þá kr. 8 þús. Hefur sú upphæð
nú aukist mjög mikið því að á
sl. ári voru veit.tar 80 þús. kr.
til 25 kvenna af um 30 sem
um styrk sóttu. Frá upphafi
hafa verið veittar úr sjóðnum
780 þús. kr. til 230 kvenna.
Hæsti styrkur, sem veittur hef-
ur verið úr sjóðnum nam 23
þús. en algengt er að hver styrk-
ur nemi frá 3—6 þús., enda er
reynt að veita sem flestum af
þeim sem um styrkinn sækja.
Þá gat Auður þess, að sjóð-
urinn hefði verið stofnaður 27.
september 1941 á 80 ára afmæli
Brietar Bjamhéðinsdóttur með
gjöf frá börmjm hennar til
Kvenréttindaféiags íslands, 2000
krónum, sem skyldi vera stofnfé
að sjóði til styrktar íslenzkum
námsstúlkum.
Hlutverk jóðsins er tVíþætt,
sagði Auður. Annars vegar að
safna fé með minningargjöfum
um látna ættingja, einkum látn-
ar konur. Er síðan stutt æviágrip
þessara kvenna skráð og birt í
bók með myndum. Hefur Ágúst
Sigurmundsson myndskeri skor-
ið út spjöld og kjöl á minming-
arbókina, en Leifur Kaldal bjó
til silfurspennur. Er þessi bók
hinn mesfci dýrgripur og geymd
í öruggri geymslu Landsbóka-
safnsins. Hafa nú verið gefin út
þrjú bindi af henni. Kom fyrsta
bindið út 1955, en hið þriðja
sl. sumar. Eru í bókum þessum
æviágrip um 200 kvenna auk
þess siem þegar eru komnar
nokkrar minningargreinar í
fjórða bindið. Ég tel það órnet-
anlegt gagn að geyma persónu-
sögu merkra bvenna, sem ann-
ars mundi að litlu g.efcið er tímar
líða sagð'i Auður. í niðurlagi einn
ar minningargreinarinnar í bók-
inni segir m.a. og eru sannmæli:
„Á spjöldum sögunnar fer
ekki mikið fyrir þeim, sem þó
eru hin raunverulega undirstaða
þjóðfélagsins, svo sem konum,
er helga líf sitt heimilisönnum,
viðlhal'da kynstofninum og ala
hann upp. Svo sjálfsagt þykir
þar að stríða að þakka tíðast
ekki neitt, og eru þær þá það
bjargið, sem byggt er á. Fer
því vel á því, að nú skuli vera
•til bók, seon geymir minningu
þeirra*.
Þess má geta að æviminninga
bótoin er til sölu í Hallveigar-
stöðum hin sérstæðasta bók, sem
mörgum kann að þykja hentug
og falleg til gjafa.
Eimnig minntist Auður á að
sjóðnum hefur verið gefinn út-
gáfuréttux á ritverkum kvenna
og hefur hann t.d. gefið út „Úr
blöðum Laufeyjar Valdimarsdótt
ur“, sem var annar formaður
sjóðstjórnar, en sú bók er nú að
mestu uippseld.
í formálanum að sjóðsreglu-
gerðinni er þess getið að er kon
ur hafi hlotið full réttindi á
í 14. UMFE3RÐ á Evrópumótinu
í bridge spilaði íslenzka sveitin
við þá dönsku og vann enn einn
glæsilegan sigur eða 6 stig gegn
2. Leikurin'n var jafn í fyrri hálf
leik og að honum loknurn var
staðan 29:26 fyrir íslenzku sveit-
ina. í síðari hálfleik bætti ís-
lenzka sveitin 13 stigum við og
voru lokatölurnar 60:47.
íslenzka sveitin komst með
sigri þessum í 6. sætið og hefur
fengið 69 stig, en ítalska sveitin
er ef,st með 89 stig. Ekki munar
nema 5 stigum á íslenzku sveit-
inni og brezku og frönsku sveit-
inni, sem er í 2-3 sæti.
Úrslit í 14. umferð urðu þessi:
Ítalía vann Bretland 6-2
ísland vann Danmörk 6-2
Svíþjóð vann Líbanon 5-3
ísrael vann Finnland 7-1
Frakkland vann Sviss 8-0
Grikkland vann Holland 5-3
Portúgal vann Belgíu 5-3
Pólland vann Tékkóslóvakíu 8-0
Noregur vann Þýzkaland 8-0
írland jafn gegn Spáni 4^4.
við karlmenn verði karlmönn-
um veittir styrkir úr sjóðnum
jafnt á við konur.
Eins og að ofam getur þá er
merkjasöludagur sjóðsins á laug
ardaginn, en eins og Svava Þor-
leifsdtóttir sagði þá hefur sjóð-
urinn einkum átt velgengni síma
að þakka góðum hug íslendinga
á merkjasöludaginn oig er þess
að vænta að hugurinm verði sá
sami að þessu sinni og ætíð í
framtíðinni eins og undanfarið.
Að 14 umferðum staðan þessi: loknum er
1. ftalía &9 stig
2. Frakkland 79 —
3. Bretland 74 —
4. Noregur 73 —
5. Svíþjóð 72 —
6. ísland 69
7. Sviss 65 —
8. Holland 62 —
9. Spánn 57 —
10. Belgía 56 —
11. fsrael 52
12 írland 48
13. Pólland 48 —
14. Tékkóslóvakía 47 —
16. Danmörk 43 —
16. Líbanon 43 —
17. Portúgal 41 —
18. Þýzkaland 41 —
19. Grikkland 35 —
20. Finnland 25 —
Eftir er að spila 5 umferðir og
á íslenzka sveitin eftir að mæta
sveitum frá eftirtöldum iönd-
um: Frakfclandi, Noregi, Belgíu,
Póllandi og Grikklandi.
Menningar- og
minningarsjóður
— hefur veitt styrki fyrir 780 þús. kr.
— MerkjasÖludagur á laugardag
íslenzka sveitin 5
stig f rá 2. sætinu
STAKSHIWAR
Fordómar
Þegar bændur fóru fylktu liði
til Reykjavíkur í byrjun þessar-
ar aldar til þess að mótmæla því,
að símasambandi væri komið á
í iandinu má vera, að mörgum
hafi þótt sjálfsagt mál, að taka
upp baráttu gegn slíkum ósóma.
f fámennu og einangruðu þjóð-
félagi þeirra tíma hafa slíkar
framfarir þótt hættulegar. En
furðu gegnir að siíkir fordómar
skuli enn lifa góðu lífi í þessu
landi. Það kom glögglega í ljós
í þeim víðtæku deilum og um-
ræðum, sem urðu um það fyrir
rúmu ári, hvort taka ætti upp
samvinnu við útlendinga um
byggingu álbræðslu hér á landi.
Vera má, að þeir sem þá börð-
ust gegn iðnvæðingu íslands í
samvinnu við erlent fjármagn
hafi vitað betur, en ákveðið af
skammsýnum pólitískum ástæð-
um að ala á aldagamalli tor-
tryggni og ótta íslendinga við
það sem erlent er. Hvor sem
skýringin er, er gerðin sú sama.
Tveir öflugir stjórnmálaflokkar
og málgögn þeirra beittu öllu
áróðursafli sínu að því marki að
efla hvers kyns fordóma og
afturhaldssjónarmið, sem lengi
hafa verið hér landlæg. Að
þessu sinni sáu aðrir betur og
breyttu samkvæmt því. En þetta
mál hefur fleiri hliðar.
Unga fólkið
Nú er að vaxa upp á íslandi
ný kynslóð, sem mun fá það
verkefni í hendur á næstu ára-
tugum að varðveita íslenzkt
sjálfstæði, íslenzka tungu og ís-
lenzka menningu í heimi, sem
breytist ört, verður sífellt minni
vegna aukinna og hraðari sam-
gangna og breytist í hag fjöl-
mennum og öflugum ríkjum og
ríkjasamsteypu. Hluti eldri kyn-
slóðarinnar í landinu stundar þá
iðju að ala á fordómum og aftur
haldssjónarmiðum, sem óhjá-
kvæmiiega hljóta að hafa ein-
hver áhrif á unga fólkið, sem
er að aiast upp og mynda sér
skoðanir um málefni lands og
þjóðar. Með þessum hætti er
beinlínis unnið að því að gera
unga fólkinu erfiðara um vik
að leysa þau verkefni, sem óhjá-
kvæmilega faila í þess hlut síðar
á þessari öld. Þá verður ekki að-
eins við það að etja að skapa fs-
landi aðstöðu í nýjum hcimi,
sem veiti fólkinu sem hér býr
iífskjör til jafns við aðrar og
öflugri þjóðir, lieldur verður
einnig að berjast gegn fordóm-
um og afturhaldssjónarmiðum,
sem aldagömul áþján, einangrun
og þekkingarskortur hafa skap-
að og virðast ætla að ganga
aftur Ijósum iogum kynslóð
eftir kynslóð. Á þeim, sem
nú eru í forustu hver á sínu
sviði þjóðfélagsins hvílir ekki
einungis sú skylda að skila
nýrri kynslóð í arf betra íslandi
heldur einnig að ala unga fólkið
þannig upp, að það sé opið og
frjálst í hugsun ,betur undir það
búið að takast á við verkefni
framtíðarinnar. í stað þess að
gera það rembast áhrifamiklir
aðilar í þjóðfélaginu við að halda
lífinu í fordómum sem heyra
til liðnum tímum. timum, sem
koma aldrei aftur. Þeir menn,
sem þessa iðju stunda, ættu að
hugsa sitt mál og reyna að gera
sér grein fyrir þeim óleik, sem
þeir með þessu gera unga fólk-
inu í dag og ókomnum kynslóð-
um. Eigum við að verða virkir
þátttakendur i samfélagi þjóða
heims eða eigum við að loka
okkur inni, stinga höfðinu í
sandinn eins og strúturinn og
þykjast ekki sjá breytingarnar,
sem eru að verða í kringum
okkur? Frammi fyrir því vali
stöndum við og höfum raunveru
lega ekki gert okkar hug upp
enn, a.m.k. ekki meðan annar
stærsti stjórnmálaflokkur þjóð-
arinnar lætur stjórnast af göml-
um fordómum og afturhalds-
sjónarmiðum.
t
r-