Morgunblaðið - 11.11.1967, Qupperneq 21

MORGí-UNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 11. NÓV. 1967
21
— Vaiðarfundur
Framh. af bls. 17
síldarvertíð að leysa þann tækni
lega vanda að flytja og geyma
síldina óskemmda til vinnslu-
stöðvanna í landi, eða salta hana
á híifi úti. Ef okkur tækist það
ekki mætti gera ráð fyrir, að
við töpuðum tryggum mörkuð-
um í hendur keppinauta okkar.
GuðmUndur Jörundsson sagði,
að margt væri í rekstri íslenzkra
fiskiskipa, sem þyrfti áð gefa
gaum að og lagfæra, og vék hann
að þeim málefnum sem hann
sagði vera í valdi löggjafarvalds-
ins að leiðrétta.
Guðmundur sagði, að sjó-
mannalögin er sett voru á Al-
þingi 1956 um vinnutíma togara-
sjómanna, hefðu kallað á mikla
fjölgun skipverja, þráitt fyrir
stór breyttar aðstæður og mjög
minnkaða vinnu um horð í tog-
urunum vegna lélegra afla-
bragða. Fram að þessu hef8i eng-
inn stjórnmálaflokkur fengist til
að bera fram lagabreytingu um
þessi mál, þótt flestir viður-
kenndu nauðsyn þess að endur-
skoða þyrfti lögin og gera á þeim
nauðsynlegar breytingar miðað-
ar við þá tækniþróun, sem átt
hefði sér stað á síðari árum og
eðlilega hagræðingu vinnuafls,
sem reynsla sfðari ára hefði
kennt mönnum. Ef togaraútgerð
ætti að eiga sér líf fyrir hönd-
um hér á landi í framtíðinni,
þá yrðu ráðamenn þjóðarinnar
að gera sér fulla grein fyrir
því, að tilgangslaust væri að láta
smíða nýtízku togara fyrir ís-
lenzkan sjávarútveg, ef fyrr-
greindum lagaákvæðum yrði
ekki breytt.
Þá taldi Guðmundur, að nauð-
syn bæri til að breyta sjúkra-
lögum sjómanna er sett voru
1963; sagði hann að strax eftir
að lögin tóku gildi hefði komið
í ljós, að mistök hefðu átt sér
stað við setningu þeirra og marg-
ir þingmenn misskilið túlkun
þeirra í umræðum á Alþingi. Það
sem hér um ræddi væri það að
greiða ætti samkvæmt lögunum
fullan hlut frá 1 upp í 3 mánuði
til sjúkra skipverja í stað mán-
aðarlauna e'ða fullrar kauptrygg-
ingar, sem eðlilegt hefði máibt
teljast.
Þá vék Guðmundur Jörunds-
son að því, að leita þyrfti að-
stoðar löggjafans við að stofn-
setja tæknisjóð fyrir síldveiði-
flotann, sem upp yrði byggður
af ákveðnu framlagi á hvert af
óskiptum afla síldveiðiskipanna.
Slíkur tæknisjóður ætti að geta
orðið útgerðinni mikil hjálpar-
hella bæði með lán og jafnvel
óafturkræf framlög að vissu
marki, þegar erfiðleikar steðj-
uðu að. Reynsla Norðmanna í
þessum efnum hefði verið mjög
góð og væri því eðlilegt að vfð
færðum okkur í nyt reynslu
þeirra í þessum efnum.
í lok ræðu sinnar ræddi Guð-
mundur Jörundsson möguleika
þess, að þýða og endurfrysta
heilfrystan fisk. Gat hann um að
hér hefði fyrir skömmu verið
á ferð Mac Callum, forstöðumað-
ur fyrir fiskiðnaðarrannsóknar-
stofnun Kanada á Nýfundna-
landi. HeftSi hann skýrt frá því,
að heilfrystur fiskur, þýddur og
endurfrystur, stæði jafn að gæð-
um við venjulegan ferskan fisk.
Sagði Guðmundur, að ef vinnsla
á heilfrystum fiski hér á landi
yrði að veruleika, þá væri eng-
inn vafi á því, að hún mundi
skapa stórbætta rekstrarafkomu
fyrir frystiiðnaðinn og jafnframt
gefa honum möguleika til að
greiða hærra hráefnisverð til
vefðiskipa.
Að lokum sagði Guðmundur:
Þótt erfiðlega horfi hjá íslenzk-
u<m sjávarútvegi, þá er engin á-
stæða til að örvænta, þar sem
við eigum nú betur búinn báta-
flota, en nokkurn tíma áður,
fiskvinnslustöðva og síldarvedk-
smiðja, svo að í .náinni framtíð
ættum við ekki að þurfa að ráð
ast i frekari fjárfestingu á því
sviði.
Togaraflotinn hefir hinsvegar
orðið nokkuð útundan, svo að
brýna nauðsyn verður þar á end
urvæðingu hið allra fyrst.
Það er því full ástæða til að
álíta, að íslenzkur sj ávarútveg-
ur eiga margþættan möguleika
tii að draga duglega í þjóðar-
búið á næstu árum, ef við allir
leggjum þar hönd á plóginn.
Skipstjórinn gætir fyllsta sparn-
aðar á veiðarfærum, vélstjórinn
dregur úr álagi véla til að spara
viðhald og olíueyðslu, eðrir skip
verjar leggja sig fram við vöru-
gæðin og útgerðarmenn stöðvi,
eða dragi .úr frefeari fjárfestingu
í bdli en fylgist jafnframt vel
með öllum tæfeniframförum, er
a ðútgerð lítur hjá öðrum þjóð-
um og hafi sem nánast sam-
starf við ráðamenn þjóðarbús-
ins.
Ef alls þessa verður gætt og
framleiðendur ailir leggja sig
fram, til þess að fulMcomin hag-
sýni verði látán ráða athöfnum
manna, þá er ég þess fullviss,
að við munum komast yfir að-
steðjandi erfiðleifea við sjávar-
síðuna.
Sveinn Benediktsson sagði m.
a. í ræðu sinni:
EFLING sjávarútvegsins er und-
irstaða þeirra miklu framfara,
sem orðið hafa hér á landi á
þessari öld.
Með tilkomu togaranna eftir
1907 hefst ný þróun í sjávarút-
veginum og framförum lands-
ins.
Ég er sammála - Klemensi
heitnum Jónssyni, landritara, um
það, sem hann sagði í Sögu
Reykjavíkur 1929, a'ð Reykjavík
eigi aðallega togaraútgerðinni
að þakki hinn mikla vöxt sinn
og viðgang.
Eftir 1927 varð mikil breyting
til hins verra um þróun togara-
útgerðarinnar og eftir 1930 allt
til ársins 1947 kom enginn nýr
togari til landsins, en keyptir
voru tveir gamlir togarar á
þessu tímabili. Svipaða sögu var
þá að segja um vélbátaútgerð-
ina.
Þessi kyrrstaða og hnignun
var ekki aðeins að kenna erfið
um tímum og kreppu, heldur
viðhorfi Framsóknarflokksins,
sem mestu réði um fjármál og at
vinnumál í landinu á þessu tíma
bili fram að síðari heimsstyrj-
öld.
Þar ré'ðu í sjávarútvegsmálum
sömu afturhaldssjónarmiðin, sem
töfðu fyrir Sogsvirkjun og bygg
ingu Hitaveitunnar. Einn höfuð-
paurinn, Jón Árnason, fyrrver-
andi bankastjóri, lét til sín
heyra í Velvakandi Morgun-
blaðsins sl. sunnudag, og taldi
stofnun Bæjarútgerðar Reykja-
víkur stj órnarskrárbrot!!
Með nýsköpunarstjóm Ólafs
Thors 1944 varð gjörbreyting á
þessum viðhorfum og var árið
1945 samið um byggingu 30
nýrra togara og tveim bætt við
árið eftir.
Borgarstjórn Reykjavíkur
vildi tryggja, að til borgarinn-
ar kæmi sama hlutfall af hinum
nýju togurum og gert hafði ver
ið út héðan milli styrjaldanna.
Það fékkst ekki, en Reykjavík-
urborg festi kaup á 10 togurum
og voru sex þeirra seldir út-
gerðarhlutafélögum einstaklinga,
en borgin hóf útgerð 4 togara,
sem ekki fengust kaupendur að.
Þetta var gert til þess að tryggja
atvinnuna í bænum. Síðar voru
keyptir 4 togarar í sama skyni,
sem gerðir voru út af Bæjarút-
gerð Reykjavíkur, en nú hafa
þrír þessara togara verfð seld-
ir.
Talið var af stjórnarvöld-
unum, á sínum tínia að af
koma togaranna væri svo miklu
betri en vélbátanna, að réttmætt
væri að togararnir fengju allt
að % minna fyrir þann gjald-
eyri, sem fékkst fyrir togarafisk
heldur en bátafisk.
Á 7 til 8 árum á bátagjaldeyr-
istímabilinu er talið, að togar-
arnir hafi skaðast af þessum sök
um um 5,6 milljónir króna á
hvern togara. Ef tekið er tillit
til ver'ðrýrnunar peninga síðan
á bátagjaldeyristímabilinu
myndi tjón togaranna af þessum
sökum að meðtöldum vöxtum
nú nema ekki langt frá 25 millj
ónum króna á skip.
En við þetta áfall togaranna
bættist það, að við útfærslu
landhelginnar úr 3 sjómílum í
12 og lokun fjarða og flóa fyr-
ir togveiðar, misstu togararnir
Sveinn Benediktsson
að margra áliti % tii % af þeim
miðum, sem þeir höfðu áður
stundað veiði á og voru settir í
margra ára löndunarbann í Eng-
landi.
Það er engin furða, a'ð fjár-
hagsafkoma togaranna hefur
versnað svo mikið síðustu 15 ár-
in, að nú hefur meira en helm-
ingur þeirra lagt árar í bát og
sumir verið seldir úr landi.
Ekki er nú haldið út nema 22
togurum, en þar fyrir utan eru
að sjálfsögðu togbátarnir.
Af þesum ástæðum hefur bor
ist miklu minni fiskur til fisk-
vinslustöðvanna í Reykjavík og
öðrum kaupstöðum landsins, og
sum hraðfrystihúsanna stöðvast
vegna hráefnaskorts.
A'ð mínu áliti ætti að leyfa
togveiðar bæði stærri og minni
skipa á vissum tilteknum svæð
um og tímabilum inn að gömlu
landhelginni. Hversvegna má
efeki stunda togveiðar á umrædd
um svæðum, þegar þær eru ekki
skaðlegri fyrir fiskastofninn en
aðrar veiðar, að dómi fiskifræð-
inga, en oftast ódýrasta veiðiað-
ferðin.
Ef þetta væri leyft, myndi hag
ur togaraútgerðarinnar gjör-
breytast til batnaðar og e'ðlileg
og bráðaðkallandi endurnýjun
verða á togaraflotanum.
Togarar eru einu veiðiskipin,
sem hægt er að stunda fiskveið
ar á á fjarlægum miðum fyrir
vinnslustöðvamar í landi, að und
anteknum stærstu síldveiðiskip-
unum.
Sumir segja að togveiðar séu
úrelt veiðiaðferð.
Ég er annarrar sko'ðunar.
Ég vil benda á að aflatekj-
ur togara Bæjarútgerðar Reykja
víkur eru í ár mun meiri miðað
við úthaldsdag heldur en í
fyrra. Miðað við septemberlok
sl. söfðu Bæjarútgerðartogaram-
ir 5 aflað ■ fyrir kr. 51,725,00 á
úthaldsdag á móti 36,623,00 að
meðaltali á árinu 1966. Miðað
við fyrri hluta ársins var þessi
munur enn meiri.
Framlag og lán Framkvæmda
sjó'ðs Reykjavíkurborgar til Bæj
arútgerðarinnar hafði um sl. ára
mót frá upphafi numið samtals
kr. 88,7 milljónum króna auk
vaxta af framlaginu 23,4 millj-
ónum króna.
Tel ég þessu fé hafa verið vel
varið til þess að skapa atvinnu
í borginni, og að það sé ekki
tapað fé.
Sveinn Benediktsson minntist
á ýmis önnur atriði í ræðum sín
um.
Svavar Pálsson ræddi m.a. um
Bæjarútgerð Reykjavíkur og
togaraútgerðina almennt. Sagði
hann að ekki mætti líta á þá
tegund útgerðar frá of róman-
tískum sjónarhóli. Togarar okk-
ar hefðu unnið þjóðinni mjög
mikið gagn á liðnum tímum, en
þar með væri ekki sagt að út-
gerð þeirra borgaði sig í dag.
Miklar breytingar hefðu orðið í
útgerðarmálum undanfarin ár,
og þyrfti íslendingar að aðlaga
sig þeim sem bezt.
Sigurjón Bjarnason ræddi um
vökulögin og sagði, að með þeim
hefði fengizt lögfest mikið rétt-
lætismál sjómanna, og mætti á
engan hátt á þeim slaka. Sigur-
jón sagði það skoðun sína að of
mikið skipulagsleysi hefði ver-
ið á fjárfestingamálum sjávarút-
vegsins á undanförnum áirum.
Byggðar hefðu verið of margar
verksmiðjur og frystihús, auk
þess sem erfitt væri að sjá hag-
kvæmni þess fyrir S.H. að reisa
nú umbúðaverksmiðju, þar sem
fyrir væri hér í Reykjavík slík
verksmiðja er gæti fullkomlega
annað eftirspurn. Þá talaði Sig-
urjón um það, að svo virtist sem
það væri tilhneiging sumra út-
gerðarmanna að hirða ágóðann í
góðu árunum, en forðast ábyrgð
ina þegar ver gengi, og fá þá
ríkissjóð til að axla bagga sína.
Guðmundur H. Guðmundsson,
sem verið hefur sjómaður í 60
ár, þar af togarasjómaður í rúm
50 ár, eða lengur en aðrir nú-
lifandi fslendingar, gerði togara-
útgerðina einkum að umtalsefni
og sagði að raunar mættí það
furðu gegna að hér skyldi vera
enn starfandi togaraútgerð þeg-
ar litið væri á hvernig búið hefði
verið að henni á bátagjaldeyris-
tímanum og auk þess hefði ver-
ið tekin af mikilvæg mið, er
landhelgin var færð út. Sagði
Guðmundur það skoðun sína, að
hleypa bæri togurum inn í land-
helgina á vissum svæðum á
ákveðnum árstímum. Þá sagði
Guðmundur vera þess fullviss,
að togaraútgerðin mundi verða
útvegur framtíðarinnar, þótt það
kynni að verða í einhverri
breyttri mynd, miðað við það er
nú væri.
Vernharður Bjarnason sagði
að útvegnum væri íþyngt of
mikið með skattheimtu, og
nefndi þar einkum til launaskatt
og aðstöðugjald. Þá taldi hann
fyrirgreiðslu bankanna ekki vera
nógu góða, þar sem ætíð væri
miðað við vöruna eins og hún
gerðist verst þegar lánað væri
út á afurðirnar. Væri þetta sízt
hvatning til vöruvöndunar.
Ingólfur Möller gerði Bæjar-
útgerðina að umtalsefni og hugs-
anlegar breytingar á rekstri
hennar, þannig að aflinn nýttist
betur til vinnslu í frystihúsun-
um.
Charles Bickford látinn
— Jennifer Jones reynir sjálfsmorð
Hollywood, 10. nóv., AP
NTB.
SKAPGERÐARLEIKARINN
frægi Gharles Biokford lézt í
Hollywood aðfaranótt föstu-
dags, 78 ára gamall. (Síðar um
daginn fannst Óskarverðlauna
hafinn Jenmifer Jonets án lífs-
marks undir 150 metra Iháum
kletti á Malibu-ströndinni
fyrir utan borgina. Lífgunar-
tiltraunir voru þegar hafnar á
leikkonunni og hjarnaði Ihún
brátt við og muh nú við sæmi-
lega Iheilsu. Mun hún hafa
reynt að fremja tsjálfsmorð
með þvá að taka svefnlyf.
Bickford og Jones léku sam-
an í kv’ikmynidinni „Söngur-
inn um Bernadette", sem
færði Jones Óskarsverðl'aunin
árið 1948. Síðar lék Jones í
mörgum stórkvikmyindium,
m.a. Vopnin kvödd, Einvígi í
sólinni, „Love is a many splen
dour thing" og „Tender is the
nigiht". Jennifer Jones hafði
verið gift kvikmyndaframleið
aindanuim David O. Selznik,
og leikaranum Robert Walk-
er. Hún er 52 ára gömul.
ÞRÍR reykvískir lögregluþjón
ar starfa um þessar mundir
sem öryggisverðir hjá Sam-
einuðu þjóðunumí New York.
Þeir sjást hér á myndinni á-
samt ívari Guðmundssyni.
Talið frá vinstri: Garðar
Norðfjörð, Eyjólfur Jónsson
og Magnús Magnússon.
i
( Vettvangur
kvenna
í FYRIRSÖGN á grein Ólafar
Benediktsdóttur í Vettvangi
kvenna í gær var sagt, að kon-
ur ættu að fá fyrri stöður, er
böm þeirra væru uppkomin.
Þetta var misskilningur, þar átti
að standa og konur sneru til
fyrri starfa.