Morgunblaðið - 21.11.1967, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. NÓV. 19OT

Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar; Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri: Björn Jóhannsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Rifstjórn og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Auglýsingar: Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
í lausasölu: Kr. 7.00 eintakið.
Áskriftargjald kr. 105.00 á mánuði innanlands.
GENGISFELLINGIN
ÍBRETLANDI
C'tjórnmálamenn og efna-
hagssérfræðingar áttu
annríkt nú um helgina, ekki
aðeins hér á íslandi, heldur
um heim allan, og almenn-
ingur beið fregna með ákafa,
eftir að spurðist að Bretar
hefðu fellt sterlingspundið.
Gengi dollarsins og sterlings-
' pundsins hefur slík áhrif á
viðskipti um víða veröld, að
ráðamenn urðu hvarvetna að
taka afstöðu til þess, hvað
þeir gerðu er sterlingspundið
var fallið. Sum ríki flýttu sér
að fylgja í fótspor Breta, aðr-
ir athuga málið gaumgæfi-
lega og enn aðrir höfðu hrað-
an á og tilkynntu, að þeir
mundu ekkert aðhafast held-
ur halda óbreyttu gengi.
Þegar brezka pundið var
síðast fellt 1949, varð afleið-
ingin á skömmum tíma sú, að
gjaldmiðillinn féll í fjölda
þjóðlanda um víða veröld.
Nú virðist hins vegar svo sem
öll öflugustu ríki veraldar og
fjöldi hinna smærri ætli að
halda óbreyttu gengi, þrátt
fyrir gengisfall pundsins og
leiðir það að sjálfsögðu til
þess, að Bretum verður geng-
isfellingin að meira liði en
ella. Þess vegna var þeim
það mikilvægt að ríki eins og
t. d. Bandaríkin og Japan
skyldu þegar í stað lýsa yfir
óbreyttu gengi. En önnur
lönd, sem mjög eru háð mark
aðnum í Bretlandi hafa þegar
fellt gengi sitt eins og Dan-
mörk og írland, og önnur
hugsa nú ráð sitt, og í þeim
hópi erum við íslendingar.
Eins og fregnir blaðsins í
dag og viðtöl við forsætisráð-
herra og bankastjóra Seðla-
bankans bera með sér hefur
enn engin ákvörðun verið tek
in í gengismálum íslendinga,
önnur en sú að stöðva alla
gjaldeyrisyfirfærslu og tolla-
afgreiðslu og má gera ráð fyr
ir að nokkra daga taki að afla
nægilegra upplýsinga um
áhrif gengisfellingarinnar á
hag atvinnuveganna og alla
okkar stöðu.
Gengisfellingu Breta ber
líka að á þeim tíma, þegar af-
greiðsla efnahagstillagna til
að bjarga okkur úr miklum
vanda var að nálgast lokastig,
tillagna, sem óhjákvæmilega
þýddu kjaraskerðingu, en þó
varð ekki hjá komizt, ef ekki
átti að verða verulegur sam-
dráttur í íslenzku athafna-
lífi — og þar með atvinnu-
leysi — eða þá að gengi ís-
lenzku krónunnar yrði fellt.
fslenzka ríkisstjórnin hafði
mjög lagt sig í framkróka um
að reyna að fá samstöðu um
nauðsynlegar efnahagsaðgerð
ir og sumir af forustumönn-
um launþegasamtakanna
lögðu sig einnig fram um
lausn vandans, þótt önnur
öfl reyndu að spilla því, sem
spillt yrði. Menn gerðu sér
enn vonir um það að sam-
staða gæti náðst um nauðsyn-
legar aðgerðir, en þá berast
þau tíðindi, sem gera að litlu
allt það mikla starf, sem í
þessu efni hefur verið unnið.
Gengisfelling pundsins hef-
ur slík áhrif hér á landi að
óhjákvæmilegt er að skoða
allan efnahagsvanda íslend-
inga frá grunni og meta á
grundvelli slíkra upplýsinga,
hvað hagkvæmast sé til að
tryggja arðvænlegan rekstur
íslenzkra atvinnuvega og
gera hag landsmanna sem
beztan.
f dag veit enginn hver nið-
urstaða þessara athugana og
þeirra viðræðna, sem í kjöl-
farið fylgja verður, annars
vegar viðræðna ríkisstjórnar-
innar við stjórnarandstöðuna
og hins vegar viðræðna, sem
stjórnarvöld, munu eiga við
umboðsmenn launþegasam-
takanna. En eins og málum
er nú háttað virðast menn þó
á einu máli um, að naumast
geti hjá því farið, að íslenzka
krónan verði felld, hvort sem
svipuð gengisfelling og hjá
Bretum verður talin nægileg
eða ekki.
Það hefur verið megin-
kappsmál ríkisstjórnarinnar
að forðast gengisfellingu og
einmitt í þeim tilgangi voru
þær efnahagsaðgerðir undir-
búnar, sem nú átti að fara að
reka smiðshöggið á. Þessar
tillögur verður nú að taka til
nýrrar yfirvegunar og endur-
mats.
ÁBYRGÐ OG
MIKILL VANDI
Ijótt við íslendingar höfum
*■ undanfarnar vikur og
mánuði staðið frammi fyrir
miklum vanda, sem erfitt var
að ráða fram úr, þá hefur nú
enn verið á þann vanda aukið
með gengisfellingu pundsins
og vandamálin öll orðin flókn
ari og erfiðari viðfangs en
áður var og tíminn þar að
auki örstuttur til að átta sig á
þeim aðgerðum, sem nauð-
synlegar eru.
Það segir sig sjálft, að allir
þeir, sem þessum mikla vanda
verða að mæta, hljóta að gera
sér grein fyrir þeirri ábyrgð,
sem á þeim hvílir — að leit-
Gríski þjóðvörðurinn á Kýpur fylgir siærðum Kýpurbúa tyrkneSkum til slysavarðstofu í þorp
inu Kophinou, suður aif Nicosia. Fyrir fáeinum dögum var barist grimmilegia í átta klukku-
stundir í þorpinu og þorpinu Ayios Theodoros, en tyrkneskir Kýpurbúar reyndu að hindra
lögregluvörð við störf sán í þorpinu. (AP-mynd).
Kýpurdeilan magnast
Herir Grikklands
um brottvikningu
Talsmcnn tyrknesku
stjórnarinnar sögðu í gær,
að ástandið á Kýpur væri
nú orðið „mjög ótryggt“,
og að það gæti leitt til
meiriháttar átaka. Loft-
varnarbyssum hefur verið
komið fyrir umhverfis höf-
uðborg Tyrklands, Ankara,
og áreiðanlegar heimildir
segja, að löng lest her-
flutningabifreiða sé á leið
frá Konya til Miðjarðar-
hafsstrandar Tyrklands.
Yfirmaður heraflans á
Kýpur, George Grivas,
kom til Aþenu á sunnudag
til viðræðna við grísku
herstjórnina. Segja óstað-
festar heimildir, að Grivas
verði vikið úr embætti.
Tyrkneska stjórnin heldur
enn fast við fyrri staðhæf-
ingar sínar, að tyrkneskar
flugvélar hafi ekki farið í
könnunarferðir yfir Kýp-
ur, þrátt fyrir frásagnir
hermanna SÞ á Kýpur,
sem segja, að þeir hafi séð
þotur úr tyrkneska flug-
hernum yfir Nicosiu, höf-
uðborg Kýpur, og Larnaca.
Flugu þær í lítilli hæð.
Aðalritari SÞ, U Thant,
upplýsti á sunnudag, að
hann hefði beðið Tyrk-
landsstjórn um að hætta
að senda flugvélar yfir
Kýpur.
Fyrrverandi forsætisráð-
herra, . Panajotis Pipinelis,
sór í dag emíbættiseið sem ut
anríkisráðherra grísku her-
stjórnarinnar. Fyrirrennari
Pipinelis, Economou-Gouras,
og Tyrklands vigbúast — Sögusagnir
Grivasar hershöfðingja
sagði af sér í október sl. af
heilsufarsástæðum. Pipinelis
varð forsætisráðherra Grikk-
lands um skamman tíma eftir
að Karamanlis sagði af sér í
apríl 1963. Hlutverk Pipine-
lis sem utanríkisrá’ðherra
verður, að sögn diplómata í
Aþenu, mestmegnis fólgið í
því að finna viðunandi lausn
á Kýpurdeilunni og fást við
þá erfiðleika, sem steðja að
Grikkjum nú vegna þessarar
deilu.
Ástandið á eynni stórversn
aði sl. miðvikudag, er 25
tyrkneskir þjóðernissinnar
voru skotnir til bana í átta
klst. bardögum í þorpinu
Kophinou. í hefndarskyni
hófu tyrkneskar leyniskyttur
að skjóta á gríska borgara frá
tyrkneska hluta Nicosíu.
Tyrknesk blöð á eynni hafa
krafizt þess, að her Tyrk-
lands grípi ti'l sinna ráða þeg
ar ístað. Eitt blaðið sagði, að
tyrkneskir Kýpurbúar vænt-
ust innrásar 1000 hermanna
til að bjarga 120.000 samlönd-
um sínum á eynni frá hinurn
17.000 manna gríska her.
Kýpurstjórn segir, að á laug-
ardag hafi tyrkneskar flug-
vélar hvað eftir annað rofið
lofthelgi eyjarinnar og stund-
um flogið í einungis 500 fetá
hæð.
Grívas, hershöfðingi, kom
til Aþenu á sunnudag
skömmu eftir að útvarpið í
Ankara hafði sagt, að honum
yrði vikið úr embætti. Á þess
ari fregn og öðrum svipuðum
hefur engin staðfesting feng-
izt enn. Liðsforingi úr gríska
hernum tók á móti Griivasi á
fluigvellinum, en enginn var
þar til staðar úr yfirstjórn
gríska ríkisins. Aðspurður
hvot hann mundi snúa aftur
til Nicosíu og hversu lengi
hann mundi dveljast í Aþenu
svaraði Grivas: „Það er ýmsu
háð“. Grivas hefur þegar
rætt við försætisráðherrann,
Kanellopoulos og ýmsa aðra
gríska ráðamenn.
Talsmaður gríska utanrík-
isráðuneytisins sagði á blaða-
mannafundi í Aþenu á laug-
ardag, að „endurteknar ögr-
anir“ Tyrkja gætu haft al-
varleg áhrif á stjórnmála-
tengsl Tyrklands og Grikk-
lands. Báðar þjóðirnar eru
sem kunugt er meðlimir í
NATO. Talsmaðurinn neitaði
því, að Grivas, hershiöfðingja,
hefði verið vikið úr embætti.
Sagði hann að tilgangurinn
með komu Grivasar til
Aþenu væri sá, að reyna að
minnka spennuna milli Tyrk
lands og Grikklands, sem
gæti leitt til alvarlegra 'átaka.
Hann staðfesti, að herafli
Grikklands væri reiðubúinn
að mæta árás Tyrkja. Fregn-
ir frá landamærahéruðum
Grikklands í norð-austri
hermdu, að tyrkneskir og
grískir herflokkar hefðu tek-
ið sér stöðu beggja vegna
landamæranna.
Fjögurra manna þingsendi-
nefnd fór flugleiðis til New
York á laugardagskvöld frá
Ankara til að kynna afstöðu
Tyrklandsstjórnar til Kýpur-
deiLunnar á vettvangi Samein
uðu þjóðanna. Formaður
nefndarinar, Ertugrul Akca,
sagði, skömmu fyrir brottför-
ina, að styjöld vegna ástands-
ins á Kýpu gæti hafizt á
hverri stundu, Akca sagði, að
nýafstaðin átök á eynni gætu
neytt Tyrki til að beita „íhlut
unarrétti" sínum til að
vernda tyrkneska minnihlut-
ann á Kýpur. Ef til styrjald-
ar kæmi gæti engin ásakað
Tyrkland, sagði Akca.
ast við að leiða málin farsæl-
lega og tryggja hag þjóðar-
innar.
Þar er auðvitað fyrst og
fremst um ríkisstjórn og
meirihluta alþingis að ræða,
ásamt þeim embættismönn-
um, sem stjórnin hefur sér til
ráðuneytis og stjórnendum
Seðlabankans, sem hafa geng
isskráningarvaldið í samráði
við ríkisstjórnina.
En það eru margir fleiri,
sem þurfa við þennan vanda
að glíma og þeirra ábyrgð er
einnig mikil. Er þar fyrst og
fremst um að ræða forustu-
menn í hinum öflugu laun-
þega samtökum, sem að sjálf-
sögðu munu leitast við að
gæta sem bezt hagsmuna þátt
takenda í verkalýðsfélögun-
um og svo atvinnurekenda og
þeirra samtaka, því að vissu-
lega hljóta þær aðgerðir, sem
nú verður gripið til, hverjar
svo sem þær verða, að snerta
mjög hag atvinnufyrirtækj-
anna í öllum greinum.
Vonandi tekst slíkt sam-
starf með þessum aðilum að
árekstralaust verði unnt að
gera nauðsynlegar ráðstafan-
ir í efnahagsmálum, og von-
andi sýnir stjórnarandstaðan
meiri ábyrgðartilfinningu en
hún oft hefur gert, nú þegar
slíkan vanda ber að höndum,
tn ríkisstjórnin mun gera
henni sem gleggsta grein fyr-
ir allri aðstöðu þjóðarinnar.
Er það eins og vera ber á
miklum erfiðleikatímum og
þegar óvænta atburði ber að
höndum . Ef allir gera skyldu
sína nú á þefisum næstu dög-
um er engi i ástæða til að
kvíða niður Jöðunni.