Morgunblaðið - 26.01.1968, Síða 11

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 26. JANÚAR 1068
11
„Ef þú hröpar ekki, mun
gröfin umlykja þig“
Síðari grein grísku blaðakon-
unnar Helen Vlachos um
byltinguna og börn hennar
LAUGARDAGINN 22. aipríl var
lokið fyrsta áfanga byltingarinn-
ar. Hin stórkostlega blekking
hershiöfðingjanna hafði tekizt,
og allir andstöðumenn þeirra
höfðu í óðagoti leitað skjólis.
Þeir höfðu látið sem þeir fhefðu
konunginn á sínu bandi og þann
ig höfðu þeir teflt skiák sína til
vinnings. Meginlhluti alls Grikk
lands með útvarpið sem einu
fréttauppsprettu, trúði því statt
og stöðugt, að konungurinn hefði
stjórnað aðgerðum hersins þessa
föstudagsnótt. Og ekki aðeins
Grikkir hölluðiust að þessari
skýringu, heldur trúði umheim-
urinn henni líka, og sömuleiðis
að yfirlýsingin um „bráða
hættu“ væri bókstaflega sönn,
ag að hinn ungi konungur hefði
verið kvíðafullur veg'na væntan-
legra kosninga og hefði því lagt
blessun sína yfir byltinguna. All
ir vildu fremur trúa þessum
skýringum heldur en því, að fá-
mennur hópur grískra herfor-
ingja hefði upp á eigin spýtur
teflt svo djarft.
Higurinn vannst svo leifturhratt
og sigurinn var svo alger, að
ekki voru liðnar nema 30 klukku
stundir frá því að herinn tók
Aþenuborg, og þar til borginni
var leyft að taka upp venjulega
lifnaðarháttu. Elleniko-flugvöll-
urinn var opnaður aftur til trai-
ferðar á laugarda,gsmorgun og
erlendir blaðamenn, ljósmyndar
ar og sjónvarpsmenn streymdu í
tugatali til landsins til að afla
frétta um „byltingu“ sem var
svo fullkomin að öll hennar ytri
spor höfðu gersamlega verið
þurrkuð út um nóttina. Hermenn
herforingjar og brynvagnar voru
horfnir. Samgöngur voru komn-
ar í eðlilegt horf, bifreiðar og al-
menningsvagnar brunuðu um
göturnar, verzlanir allar opnar
og fólk nuddist áfram rétt eins
og ekkert hefði gerzt.
Konungur og fjölskylda hans
voru í konungshöllinni. Stjórn
var ekki lengur til, helztu for-
ystumenn hennar voru í fangelsi
og aðrir miður sín af beizkju og
blyigðun. Stjórnarandstaðan, þing
menn Miðsambandsins og vinstri
flokksins EDA voru ýmist í‘ fang
elsi eða á hröðum flótta. Hers-
höfðingjarnir höfðu frjálsar
hendur um stjórn landsins.
Þeir höfðu komið ár sinni fyr-
ir borð. Þá viðurkenningu hljót-
um við að veita þeim. Þessi
fyrsti þáttur leiksins var sann-
kölluð sigurganga og enn stað-
festu þeir snilli sína með snagg-
aralegum viðbrögðum, er kon-
.ungurinn reyndi gagnbyltingu
fyrir nokkrum vikum. En þeim
hefur ekki alltaf tekizt svona
snilldarlega. Þeir hafa að vísu
haldið fast við grundvallarstefnu
sína. Hún byggist á því að
blekkja, villa fólki sýn, ljúga
blygðunarlaust um allt og alila.
Og þeir sömdu hina dulmögnuðu
sögu um „bráða hættu frá komm
únistum“ og þær mi’klu hörm-
unigar, sem þeir heifðu forðað
landinu frá.
George Papadopolos, hershöfð-
ingi var að nafninu til fulltrúi
forsætisráðherrans, en í reynd
var hann forsætisráðherra (með
hr. Kollias sem vesælan og aum
an lepp) tilkynnti, að hann
myndi færa sönnur á að her-
stjórnin hefði brugðið við á ell-
eftu stundu. „Samsærismenn
kommúnista voru í þann veginn
að leggja til atlögu", sagði hann,
„við vissum það og þúsundir lög
reglumanna höfðu strangar gæt-
ur á þeim. . . Við þurfum að
minnsta kosti 70 stóra vörubíla
til að tæma — þó ekki væri nema
einn af þessum felustöðum",
saigði hann. „Við ætlum að
kveðja blaðamennina á vettvang
og leyfa þeim að koma og sjá
sannanirnar og taka myndir af
þeim“. Sagan um vörubílana 70
var samvizkusamlega prentuð
með feitu letri í grísku blöðun-
þessa menn? Hafið þér einhvern | brot á öllum herlögum, og það
tíma hitt þá“? Þessa spurningu ! voru hinir 700 nýliðar sem tóku
hafa vinir míni'r og blaðamenn
hvarvetna að úr heiminum lagt i
fyrir mig. Nei, við þekktum ekki
þessa menn, en við áttum eftir |
að kynnast þeim.
George Papadopolos hafði innt
af hendi þjónustu í hinum ýmsu
deiidum hersins um fjölda ára.
Meðal starfsbræðra sinna í hern
um var hann iðulega kallaður
„Nasser“ vegna opinskárrar að-
dáunar á einræðisherranum
egypska. Hann var maður tor-
trygginn, laumupokaiegur en
snjall og ötull f sínu starfi.
Saga er sögð — og raunar hef
■ur hún verið staðfest — er gerð-
ist nokkrum mánuðum fyrir bylt
inguna. Einhver ráð'herra í
stjórn Stephanopolosar gekk á
fund þáverandi varnarmálaráð-
herra, hr. Kostopolos og bað
hann að biðja Spandidakis, hers
Ihöfðingj (sem þá var forseti her
Aþenu 21. apríl.
Þriðjudaginn 24. apríl kom inn
anríkisráðherrann nýi, Stylianos
Pattakos, hershöfðingi í vináttu-
í heimsókn til heimilis okkar seint
i um kvöld. Stuttur, samanrekinn,
þráðbeinn í baki og virtist ekki
kunna við sig óeinkennisklædd-
i ur. Hann var fölur, kúguppgef-
inn og tryllingslega hamingju-
samur. Hann sat í sófanum, sötr-
aði viskí og vatn og lýsti því —
með því einu sem hægt er að
nefna barnalega kæti — hvern-
ig hann hafði leikið á alla —
konunginn. stjórnina, herforingj
ana. Af föðurlandsástæðum, að
sjálifsögðu. Vegna öryggis þjóð-
arinnar.
„Frá hvaða ógn voruð þér að
bjarga okkur“ spurðum við, en
fengum ekki svar. Pattakos hafði
þann kænlega sið, að lyfta loðn
um, hvítum augnabrúnum, líta
beint framan í viðmælanda sinn
Konungshjónin landflótta í Rómaborg.
um og útvarpið þreyttist ekki
á að endurtaka hana.
En þegar þeir hötfðu komið
,,goðsögninni“ á kreik, var eng-
inn vörubíll — ekki einu sinni
mótorihjól — leiddur fram í dags
ljósið og sýndur er hann ók á
braut þessum stórkostlegu sönn
unangögnum. „Þekktuð þið
Papdoapoulos forsætLsráffherra: Hann er óvinveittari konungdæminu en sjálfur Papandreu.
ráðsins) að skipa ekki þennan
Papadopolos í leyniþjónustu hers
ins í Aþenu: „Hann er umdeild-
ur maður. Undirmönnum hans
semur ekki við hann. Ef þið
viljið flytja hann að norðan,
setjið hann þá í stöðu sem ekki
er eins ábyrgðarmikil og sú sem
þið hötfðuð hugsað ykkur að
skipa hann í“. Ráðherrann féllst
á þetta og bar Spandidakis skila-
boðin.
Næst gerðist það, að Papado-
polos var ekki skipaður í leyni-
þjónustu hersins ,heldur í þá
deild hans, sem hatfði með öll
skipulagsmál að gera, lykilstaða
þar sem öll mestu leyndarskjöl,
skipulagningsplögg og neyðar-
áætlanir fór,u um hendur hans,
þar á meðal var „Promethevs
áætlunin", en í henni voru óætl-
anir um varnir borgarinnar ef ó
hana yrði ráðist. Þetta plagg hef
ur verið þaullesið og má segja,
að hinn 21. apríl haíi það verið
notað án minnstu breytingar.
Var Spandidakis herforingi að
undirbúa sína eigin byltingu og
var hann með leynd að staðsetja
herflokka víðs vegar í Aþenu,
sem hann taldi reiðubúna til að
fyligja sér, þegar stundin rynni
upp? Það er erfitt að finna aðra
skýringu en þessa á því að all-
ir helztu menn hersins, sem
þekktir voru að hægri-öfgum,
fengu í hendur stjóm í hverri
herbækistöð í borginni og ná-
grenni hennar. Og þá ekki síður
að leyfa Pattakos hershötfðingja
að láta 700 nýliða vera um kyrrt
í Aþenu, eftir þeir hötfðu lokið
þriggja mánaða iheræfingum, en
óskað hafði verið eftir að þeim
yrði raðað niður víðs vagar um
landið. Þetta gerðist meðan
Kanellopolos var við völd og
Pattakos sagði til skýringar:
„Kannski þurfum við á þeim
að halda á kjördegi. Kannski
lendum í vanda og ef við tækj-
um við fleiri nýliðum í bili og
sendum þessa burtu, kæmu þeir
ekki að gagni. þeir myndu ekki
rata um borgina".
Spandidakis gekk að þessu og
samþykkti þar með tvímælalaust
uppsperrtum augum og heiðskír
á svip — og svara engu.
„Sjáið þér nú itil. Ég skal segja
ykkur, við urðum að bjanga
Grikklandi. Sá tími var runninn
upp, að við urðum að taka völd-
in. Ég hafði lagt drög að því
öllu með mestu leynd. Dóttir
mín var einkaritari minn, svo að
enginn gat komizt yfir áætlanir
mínar. Og þegar merkið var gef
ið („Hver gaf það og hvenær“
gripum við fram í, og fengum
ekki svar) á fimmtudaginn var
allit skipulagt. Ég kallaði fyrir
mig liðsmenn mína rétt fyrir mið
nætti og sagði þeim að hin heil-
aga stund væri komin. Að þeir
væru útvaldir synir Grikklands.
Að næstu kynslóðir mundu títa
á þá sem hetjur. Ég talaði við
þá í heila klukkustund og breyt-ti
hrifningu þeirra í hreint æði.
Þegar ég lauk máli mínu var
hver og einn þeirra fús til að
leggja lífið í sölurnar fyrir föð-
urlandið . . .“
Skömmu seinn bætti hann við:
„Auðvitað urðum við að nota
nafn konungsins. Við kærðum
okkur ekki um, að til blóðsút-
hellinga kæmi. Við elskum sem
sé herinn. Við vildum halda kon-
umginum utan við þet.ta, ef okk
ur mistækist, en við urðum að
sannfæra herinn um, að konung
urinn stæði með okkur. Þið
hljótið að skilja það . . .?“
Það sem við skildum. þegar
hér var komið sögu, var að okk
ur var ókleift að komast í nokk
ur tengsl við þennan mann, Hu^
ur hans starfaði á einhverri ann
arlegri býlgjulengd, og hann var
rígtbundinn í heimi og vandamál
um sem ekki voru lengur til.
Hann hafði gælt við sjú'klegt
kommúnistahatur sitt allan feril
sinn í hernum. Hann hafði brugg
að ráð, skipulagt og vonað. Og
núna — sigur unninn Hann
ihafði bjargað Grikklandi,
Allir meðlimir herstjórnarinn-
ar notuðu sömu fáránlegu og
heimskúlegu tjáningaraðferðir,
en Pa.ttakos var sennilega sá eini,
sem trúði í fyllstu alvöru þvi
Framhald á bls. 17