Morgunblaðið - 09.02.1968, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 9. FEBRÚAR 1968
19
John Grey Gorton,
*
— hinn glaðlyndi nýi forsætisráðherra Astralíu
HINN 9. janúar sl. var John
Grey Gorton kjörinn formað-
ur Frjálslynda flokksins 1
Ástralíu og dagin eftir tók
hann við embætti forsætis-
ráðherra landsins. Tók Gort-
on, sem er 56 ára gamall, við
því embætti og formanns-
stöðunni í flokki sínum í stað
Harolds Holts, sem farizt
hafði skömmu áður úti fyr-
ir suðurströnd Ástralíu. Hér
fer á eftir grein eftir Stewart
Harris, blaðamann við
brezka blaðið The Times, þar
sem hinum nýja leiðtoga
Ástralíu er lýst. Grein þessi
var skrifuð í þann mund,
sem kosningu formanns
Frjálslynda flokksins var að
júka.
Litríkur persónuleiki
Nei sjáið til, ég er ekki vanur
þessu“, sagði John Gorton kvöld
ið, sem við stóðum fyri'r framan
hið nýja forsætisráðherraefni
Ás'tnalíu. „Þér verðið að venjast
þessu“, sagði einn blaðamann-
anna og lá við að hann kallaði
hinn fyrnefnda John.
Gorton sat við skrifborðið í
gömlu skrifstofunni í öldungar-
deild ástralska þingsins. Þetta
var byrjun nýs erfiðs lífs yfir
þennan mann, sem enn líkist svo
lítið dreng með úfið hár, sem
hefur gert eitthvað af sér, og
hefur á sinn hátt haft gaman
af æfintýrum, en ekki gert neitt
mein. Hann er eyrnastór og and-
lit hans er líkast því að vera
veðurbarið. Hann reykti, var
hinn rólegasti, mjög vingjarnleg
ur, mjög ástralskur og engrar
hörku varð vart í fari hans.
„Hversu vel þekkið þér John-
son forseta?“, spurði einhver.
„Ekki mjög vel, en ég vona, að
mér muni takast að efna til jafn
góðrar vináttu við hann og Holt“
Hann sagði þetta með mikilli al-
vöru og með mikilli nákvæmni í
orðavali. Síðan skildumst við.
„Ég myndi hugsa um Ástra-
líu framar öðru“, var svar Gor-
dons fyrir skömmu, er hann var
spurður að því, hvort hann
myndi frekar styðjast við Banda
ríkin eða Bretland. Þetta var
stutt en gott svar og fullkom-
lega rétt í þann mund, þegar
Gorton var á leið með að vinna
sigur í kjöri um leiðtoga Ástra-
líu. En þegar Gorton svaraði
spurningunni virtist þetta vera
og var fullkomin ætlun hans.
Gorton mun reyna að einhverju
leyti að rífa sig upp úr farvegi
fyrirrennara sinna sem gerði
þeim erfiðar um vik og átti mik-
inn þátt í þeim agnúum, sem
voru á stefnu Ástralíu, þ.e. að
landið hallaðist ýmist að Bretum
eða Bandaríkjamönnum til skipt
is í stefnu sinni. Það er aðeins
stutt síðan, að hann vildi endi-
lega, að „Marseillaise" yrðisung
ið í frönsku móttökuboði. Eng-
inn frétti neitt um þetta, en Gor
ton myndi ekki hafa haft á-
hyggjur af því, ef þetta hefði
spurzt út, því að hann er litrík-
ur persónuleiki gæddur sjálfs-
trausti og hefur enga sérstaka
löngun til þess að vera of var-
kár.
Þannig komst blaðið „The
Sydney Morning Herald“ að orði
fyrir kosningu Gortons: Það
væri langt frá því að vera nokk-
uð skelfilegt við það, ef Frjáls-
lyndir kysu Gorton öldungar-
deildarþingmann (sem leiðtoga)
en farþegum myndi þá verða ráð
lagt að festa öryggisbelti sín“.
Þetta kann að þykja nokkuð
sterkt til orða tekið og það er
ólíklegt, að Gorton hafi í hyggju
að troða Ástralíu fram í heims-
múlunum.
Hinn nýi forsætisráðherra
Ástralíu mun eftir sem áður
standa frammi fyrir staðreynd-
um raunveruleikans og hann
sagði fyrir skömmu:„Við mynd-
um ekki«geta varið okkur sjálf-
ir með þeim fólksfjölda, sem við
höfum nú, og við myndum verða
að reiða okkur á bandalög við
John Grey Gorton.
Bretland og Bandaríkin". Ferill
Gorton sjálfs sem hermanns og
hin eðlilega umhyggja hans fyr-
ir virðingu Ástralíu mun að
sjálfsögðu valda því, að hann
verður því fylgjandi, að Astra-
lía haldi upp verulegum land-
vörnum
Árás verður að stöðva
Gorton er ekki í vinstra armi
Frjálslynda flokksins. Satt að
segja hafa margir orðið til þess
að kalla hann Víetnam-„hauk“,
annan Ian Smith og ýmsum öðr-
um slíkum nöfnum, en þau virð-
ast vera mjög yfirborðskennd.
Ef til villfékkst einfaldasta skýr
ingin á utanríkismálastefnu hans
frá honum sjálfum fyrir stuttu.
Þegar hann var í Evrópu á ár-
unum eftir 1930, hafði hann ver-
ið „haukur" gagnvart Hitler og
hatað það, sem sá maður var að
aðhafast. Nú segir hann um Víet
nam: Árás verður að stöðva. Við
lifðum tímabil, þegar hún var
látin viðgangast af okkur ogsjá-
ið, hvað gerðist“.
Gorton var í reynd óþekktur
ma’ður áður. í víðlesinni bók um
stjórnmál í Ástralíu, sem gefin
var út 1964, var hann ekki nefnd
ur á nafn, enda þótt höfundur
bókarinnar telji upp marga af
fremstu mönnum Frjálslyndla
flokksins. Gorton var þá í öld-
ungardeild þingsins, þar sem
gamlir menn úr Frjálslynda
flokknum réðu mestu.
Konu sína, frú Bettinu Gorton
hitti Gorton á Spáni fyrir síð-
ari heimsstyrjöldina. Húnvar frá
Bandaríkjunum en við nám við
Sorbonneháskóla í París. Bróð-
ir hennar var þá góður kunn-
ingi Gortons, en hinn fyrrnefndi
var þá við nám í Oxford. Eftir
að Gorton og kona hans höfðu
gengið í hjónaband, héldu þau
til Ástralíu árið 1935. Hún varð
sjálfkrafa brezkur ríkisborgari,
en „síðar, segir Gorton voru sett
ný lög. Það fólk, sem hlotið
hafði sjálfkrafa ríkisborgararétt,
var látið vita, að nú yrði það
að leggja fram sérstaka umsókn.
Konan mín sagði, að hún hefði
dvalizt í Ástralíu árum saman,
alið upp þrjú börn, ræktað aldin
garð og lagt fram sinn skerf í
styrjöldinni. Það ætti að vera
nóg til þess að verða ástralskur“.
Þessi saga lýsir báðum hjón-
unum mjög vel. Þau eru bæði
gædd mikilli einstaklingshyggju
en mjög geðþekk. Frú Gorton
lauk háskólaprófi á síðasta ári í
Austurlandafræðum við háskól-
ann í Canberra og nú leggur
hún sérstaklega stund á þau
fræði, sem varða Indónesíu, við
sömu stofnun.
Börn Gortonshjónanna eru
uppvaxin. Baðir synir þeirra eru
lögfræðingar og dóttir þeirra
starfar við tölvu. John Gorton
fæddist 1911 í Melbourne. Faðir
hans lagði stund á ávaxtarækt
í Kerand í Norðvestur-Victoriu
og var nægum efnum búinn til
þess að senda son sinn í mennta-
skóla í Geelong. Að loknu námi
þar vann Gorton um skeið á bú-
garði, en fór síðan til Brasenose
College í Oxford, þar sem hann
lauk prófi í sögu, stjórnvísindum
og hagfræði, en lærði einnig að
iljúga. Síðan hélt hann aftur
neim til Ástralíu og það leið ekki
á löngu, áður en hann tók við
búrekstri á jörð föður síns eftir
lát hins síðarnefnda.
Gorton gekk í brezka flug-
herinn í nóvember 1940. Flugvél
hans var tvisvar skotin niður,
en hann lifði bæði skiptin. I
fyrra sinnið var flugvél hans
skotin niður er hann var að
fljúga frá Singapore 1942. Hann
Bæjarbíó:
PRINSESSAN
ÞETTA er ákaflega óvenjuleg
mynd. Hún fjallar um það bezta
í manninum, viðlbrögð sem byggj
ast á kærleika og heiðarleika,
en er samt sönn og laus við
væmni og tilfinningasemi.
Kvikmynd þessi er gerð eftir
metsölubók Gunnarg Mattsons,
sem kom út í íslenzkri þýðingu
fyrir rúmu ári. Segir hún frá
ungri hjúkrunarkonu, sem kemst
að því, að hún gengur með svo-
kallaðan Hodkins sjúkdóm, sem
eru mjög litlar líbur á að sé hægt
að lækna. Hún kynnist Gunnari
Mattson, takast með þeim ástir
og þau giftast, vitandi að hún
á að líkindum skammt ólifað.
Hún þráir að eignast barn, en
þegar hún verður ófrísk má hún
ekki lengur stunda geislalæbn-
ingar né taka öll sín meðul,
vegna fóstursins. Fæðingin verð
ur erfið, en bæði lifa af, móðir
og sonur.
Og svo skeður kraftaverkið.
AUt í einu fer henni að batna.
Myndir sýna ihana alheila og
engin skýring er til önnur en sú,
að bænir hafa verið heyrðar,
andinn hefur orðið efninu ofur-
sterkari. Þetta er sönn saga.
Gunnar Mattson, blaðamaður að
starfi, skrásetti hana sjálfur og
hefur hún orðið metsölulbók.
Við fáum að fylgjast með því,
hvernig Gunnar breytist úr létt-
úðugium ungum manni, í ábyrg-
an og hlýjan einstaikling, með
djúpan skilning á vandamálum
bonu sinnar.
Við fylgjum konu hans frá því
að hún veit að hún muni ekki
eiga lang-t eftk ólifað, frá upp-
hafi dauðastríðsins, í gegn um
upphaf ástarinnar, fyrstu von-
ina, óskina eftir að eignast son-,
getnað og þungun, og loks fæð-
ingu. Og loks Jvegar hún veit sig
læknaða hugsar hún ekki um
það, heldur aðeins um barnið.
Það er ekki mögulegt að ganga
nær einkalífi manns, en hér Ihef-
ur verið ]ýst á undan. Hin mikla
snilld við þessa mynd, liggur í
því, að manni finnst aldrei að
roaður sé að sjá meira en manni
kemur við, ekkert af þessum mál
um verður feim.nismál, eins og
með þau er farið. Það er dálítið
erfitt að átta sig á, hvernig þessi
smekklega útkoma er fengin.
lenti á eyju og lifði dögum sam-
an á skjaldbökueggjum og fiski.
Andlit hans skall illa á stjórn-
mælaborði vélarinnar, svo að
það varð að framkvæma skurð-
aðgerð á andliti hans. Síðar varð
önnur flugvél hans fyrir skotum
frá japönskum kafbát fyrir utan
strönd Indónesiu. Eftir það hélt
hann aftur til búgarðs síns og
hóf þátttöku í héraðsstjórnmál-
um og var um tíma meðlimur í
Bændaflokknum. Frjálslyndir
lögðu hins vegar hart að honum
að ganga í þeirra flokk og hann
gekk í Frjálslynda flokkinn 1949
og var þá kjörinn þingmaður í
öldungadeild ástralska þings-
ins. Hann tók við sæti sínu í
öldungadeildinni 1950.
Átta ár liðu, en þá skipaði
Menzies forsætisráðherra hann
flotamálaráðherra í ráðuneyti
sínu, en það var mjög nýtilkom-
ið ráðherraembætti. Gorton stóð
sig vel í því embætti, en var
svo heppinn að vera farinn úr
embættinu aðeins tveimur mán-
uðum fyrir slysið í febrúar 1964,
begar tundurspillirinn „Voyager"
sökk, því að flotamálaráðuneyt-
ið var harðlega gagnrýnt eftir
á. Allan þennan tíma var Gorton
að verða sér úti um mjög mikils
verða reynslu aukreitis sem eins
konar „þúsund-þjala-smiður“ fyr
ir Menzies forsætisráðherra.
Hann var síðan gerður að yfir-
manni rannsóknarstofnunar sam
veldisins á sviði vísinda og iðn-
aðar og var enn fremur aðstoðar
maður utanríkisráðherrans.
Það sem veldur þó roestu er
óvenjuleg notkim myndavélar-
innar. Á viðkvæmustu augna-blik
unum verður hraðinn í notkun
hennar ótrúlegur. Koma stund-
um út úr því nærri surrealistisk-
ar myndir, sem segja meira en
þó sýndur væri verknaður eða
athöfn. Og stundum einangrast
vélin við einn líkamshlut, svo
sem hendi eða au-ga, með ótrú-
lega áhrifamiklum hætti
Ég hef oft lá-tið í Ijós andúð
á kynlífssenum í kvikmyndum,
á þeim forsendum, að þær séu
oftast óþarfar og ósmekklegar.
Slíkar senur eru fleiri en ein í
þessari mynd og fæ ég varla séð
hvernig hægt væri að komast af
án þeirra og ekkert verður að
smekkvísinni fundið í meðhöndJ
un þeirra. Það er lík-a atihyglis-
vert, að kvikmyndatakan er roeð
allt öðrum hætti en ég hef áðtir
séð, á roeðan verið er að sýna
ky-nlí-f. Mættu margir af því
læra.
Seija Mfflttson er leikin af
norsku leikkonunni Grynet MO'l-
vig. H-ér hefur kviknað skær
stjarna. Hún hefur óvenjulega
Vítt svið í leiklist og er lær-
dómsríkt að sjá h'vernig hún
túlkar þessa konu í örvæntingu,
í veikri von, í ást og loks í sigri.
Hvergi rís leikur hennar þó
hærra en þegar hún leikur kon-
una ófríska. Hún er hreikin og
glöð yfir að bera barn, fylgist
með hverri hreyfingu fóstursins,
hverju lífsmarki og lætur áhorf-
endur fylgjast með þessu með
sér. Hjá flestum leikurum væri
ekki hægt að þola svo nána, per-
sónulega hluti, en þessi unga
lei-kkona gæðir þetta lífi ævin-
týrsins.
Hitt aðalhlutverkið, Gunn-ar
Mattsson, leikur Dars Passg-aard.
Hann er ólaglegur og rengluleg-
ur roaður, gerir hlutverki sínu
góð skil, en þolir efcki saman-
burð við Grynet Molvig.
Leikstjóri er Aake Falck og
skrifar hann einn-ig handritið
ásamt Lars Widding. Handritið
hefur það sér fyrst og fremst til
ágætis, að höfundar eru spar-
samir á orð, og nota aldrei orð,
þar sem mfynd getur nægt.
Stærst hrós eiga þó skilið Mac
Ahlberg og Ralp Ewers, sem sáu
um myndatölcuna, eins og fyrr
segir.
Árið 1963 var hann skipaður
innanríkisráðherra og jafnframt
verkamálaráðherra. Skömmu eft
ir að Holt tók við embætti for-
sætisráðherra af Menzies, fékk
Gorton sæti í ráðuneyti hans.
Varð það í janúar 1966 og þá
sem menntamála- og vísindamála
ráðherra. Loks þegar stjórnin
komst í mikla örðugleika í öld-
ungadeild þingsins vegna gagn-
rýni tveggja dugandi foringja
Verkamannaflokksins, gerði Holt
forsætisráðherra hann að tals-
manni ríkisstjórnarinnar í öld-
ungadeildinni og gegndi hann
þeim starfa auk embættis mennta
mála- og vísindamálaráðherra,
unz hann var kjörinn formaður
Frjálslynda flokksins að Holt
látnum og tók við forsætisráð-
herraembættinu.
Moskvu, 3. febrúar.
Sovétstjómin hefur sent banda
risku stjómlnni formleg mótmæli
vegna áreksturs bandaríska beiti
skipsins ,,Rowan“ og sovéska
vöruflutningaskipinu „Kapitam
Zislobokov" á Japansihafi fyrr í
vikunni, að því er skýrt var frá
í Washington í dag.
I Washington sagði Robert
McNamara landvarnarráðherra í
gær, að bandaríska beitiskipið
hefði verið ,,í rétti“ þegar árekst
urinn varð. Skemmdir urðu litl-
ar á skipinu, en „Rowan“ varð
að si-gla til flotastöðvarinnar
Sasebo í Suður-Japan til við-
gerða.
Hægt er að ráðleggja þessa
mynd án efaseroda,
Það er léttir að sjá krvikm-ynd,
þar sem það bezta í manninum
sigrazt á mifclum erfiðleikum,
því að maður verður ailt cxf of-t
að horfa á hörmungar og spiU-
ingu á kvikmyndatjaldinu.
Kópavogsbíó:
ÞRÍR HARÐSNÚNIR
LIÐSFORINGJAR
(The Sergeants of Bengal)
„HÖRKUSPENNANDI og vel
gerð, ný ítölsk-amerísk æfin-
týramynd í litum og Techni-
scope“. Þannig er tovikmynd
þessi auglýst í blöðum og þannig
hefst prógramið.
Látum oss nú athuga þær stað
hæfingar ,sem setning þessi hef-
ur að geym-a:
— í litum — staðreynd
— ný — í bezta tilfelli vafa-
samt.
— æfintýramynd — varla
— ítölsk-amierísk — það hef-
ur fyrr gefizt illa
—• Techniscope — því ekki það
— h-örkuspennandi — buU og
rövl
— vel gerð — það er ljótt að
skrökva
Já — það er ljótt að skrötova,
en það er fleira. Það er líka
heimskulegt að skrök-va, þegar
innan helmingur þjóðarinnar er
innan við fimmtán roínútur að
komast að bíóiu. Það gæti nefni-
lega komizt upp.
Það er furðulegt að skrötova,
þegar það sem sagt er, nálgast
sannleik-a'nn svo lítið. Það hefur
stundum gætt ónákvæmni í aug-
lýsingum á kvikmyndum, en
sjald-an svona.
Það má segja að söguþráður-
inn sé ekki vitlausari en titillinn
gefur tilefni til að búazt við.
Leikurinn er ótrúlegur. Ég man
a'ldrei eftir því fyrr, að svo til
allir leikendur í kvikmynd, lesi
texta sinn, með öllum- tilþriifum
illa læss upplesara úr sjö ára
bekk. Einn og einn, en ekki all-
ir leikarar í sömu mynd. Það er
kannske engin furða, því sjald-
an hafa leikarar þurft að fara
með jafn auman texta. Leitostjóri
mun hafa verið, ef dæma sk-al
eftir prógraraminu.
Kvikmyndatökuraannsins er
ekki getið í prógramminu, enda
ekki líklegt að hann vilji láta
nafns síns getið.
Framleiðendur nefna sig
Athenafilm og verður efcki ann-
að sagt en að örlögin æt'la ekki
að gera það endasleppt við þá
örmu borg. Fyrst þetta og svo
byltingin.
ÓLAFUR SIGURÐSSON SKRIFAR UM