Morgunblaðið - 29.03.1968, Qupperneq 12

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 29. MARZ 1988
l
LAUGARVATNS er fyrst get-
ið í Njálu. Flosi var þar um
nótt, þegar bann reið til al-
þingis 1012, vorið eftir Njáls-
torennu.
Um fyrsta bæ að Laugar-
vatni eru engar heimildir til-
tækar og vera má, að í Njálu
*é aðeins átt við vatnið, þó
líklegra sé, að Flosi hafi gist
á bænum að Laugarvatni.
f kirknatali Páls biskups frá
um 1200, sem er elzta heimild
um kirkjur í landinu fyrir ut-
an íslendingasögurnar, er ekki
getið um kirkju að Laugarvatni.
En samkvæmt máldaga Odd-
geirs biskups Þorsteinssonar
sem settur var 1397, er þá kom-
lin kirkja að Laugarvatni og
nema eigur hennar 10 hundruð-
um í heimalandi, tveim kúm og
níu ám. Samkvæmt Gíslamál-
daga (biskups Jónssonar), sem
settur var á síðari hluta 16.
aldar, er þá aðeins hálfkirkja
lað Laugarvatni og nema eig
Laugarvatn er nú stærsta menntasetur í sveit á íslandi — Menntaskólinn að Laugarvatni.
(Ljósm: Jóhann Bergmann)
og varð hann íþróttakennara-
skóli íslands.
Húsmæðraskóli Suðurlands
var stofnaður að Laugarvatni
1942 og 1953 var Menntaskólinn
að Laugarvatni stofnaður.
Barnaskólahús var tekið í notk
un að Laugarvatni 1962 og eru
nú fimm skólar á staðnum.
Á jörðinni er einnig bú. Hér-
aðsskólinn rak það áður, en
nú einstaklingar.
Að Laugarvatni eru nú heimil
isfastir á annað hundrað manns,
mest starfsmenn skólanna og
skyldulið þeirra. Þar er verzl-
un — útibú frá Kaupfélagi Ár-
nesinga — og að Laugarvatni
hefur Ólafur Ketilsson, bíl-
stjóri, sína bækistöð.
Nemendur að Laugarvatni eru
í vetur um 360. Við Mennta-
skólann 143, í barnaskólanum
32, í Héraðsskólanum um 120,
í íþróttakennaraskólanum 20 og
við Húsmæðraskóla Suðurlands
stunda 42 stúlkur nám.
Framkvæmdir viið skólana á
staðnum eru miklar. Fyrir tveim
ur árum hófust framkvæmdir
við nýja húsmæðraskólabygg-
ingu, sem talin er verða ein
sú glæsilegasta á Norðurlönd-
um.
Laugnrvotn í Laugárdal
í hlíðinni fyrir ofan byggðinaað Laugarvatni er fallegur skóg
ur, sem setur skemmtilegan svipá staðinn og eykur á ánægju
þeirra, sem þangað sækja. Brjóstlíkanið er af Jónasi Jónassyni
sem allt frá upphafi beitti sérmanna mest fyrir framgangi
skólamála Laugarvatns. (Ljósm: Gísli Sigurðsson)
ur hennar 10 hundruðum í heima
landi, sem fyrr, og fjórum kú-
gildum.
Þessi hálfkirkja hefur síðar
lagzt niður, því í JarðabókÁrna
(Magnússonar) og Páls (Vída-
lín) frá 1708 segir: „Munn-
jnæli eru, að hjer hafi til forna
hálfkirkja verið, og sjást þess
enn nú nokkur merki, en eng-
inn minnist, að húsið hafi þar
uppi verið“.
Samkvæmt Manntali 1703 er
tvíbýli að Laugarvatni, en fimm
árum síðar býr á Laugarvatni
hálfu Ragnheiður Jónsdóttir,
(ekkja Þórðar Sighvatssonar,
en: „Ábúandinn á öðrum helm-
ingi er nú enginn síðan far-
daga“.
Eigandi jarðarinnar 1708 er
vicelögmaður Oddur Sigurðsson
að Rauðamel, eða móðir hans,
Sigríður Hákonardóttir og er
Lauarvatn þá metið á 30 hundr
uð. Sama mat er í Jarðatali
Jonsens frá 1947.
Vera má að heimildir greini
frá enn eldri atburðum að Laug-
arvatni, en að framan er frá
sagt.
í Kristnisögu segir svo: „All-
ir Norðlendingar ok Sunnlend-
ingar váru skírðir í Reykja-
laugu í Laugardal, er þeir riðu
af þingi, því að þeir vildu eigi
íara í kalt vatn.
Hjalti mælti, er Runólfr var
skírðr: „Gömlum kennu vér nú
goðanum at geifla á saltinu."
Þarna er átt við þá Hjalta
Skeggjason úr Þjórsárdal og
,Runólf goða Úlfsson úr Dal,
og hælist Hjalti um, að hafa
beygt til kristni þann mann,
sem hafði á alþingi árið áður
sótt Jiann til sektar fyrir goð-
gá. f ÓlaÆs saga Tryggvasonar
ens mesta segir frá sama
atburði, en þar eru nefndir
Austfirðingar i stað Sunnlend-
inga. Þar segir:
„Slítu þeir með þvi þinginu
at kristni var ilög tekin vm
alt Island. Voro þa allir menn
primsignadir. Þeir er þar voro
aa þinginu ok margir skirðir.
þeir er aðr voro heiðnir. En
þvi eigi allir. at Norðlendingar
ok Austfirðingar uilldu eigi fara
ikalt vatn. ok voro þeir margir
skirþir við laug at Reykium í
Laugardal. Hialti SkeGia s(on)
ueitti guðsifiar Rvnolfi goða
Vlfs syni er hann hafði sekðan
hit fyrra sumarit. En er hann
var primsigndr þa m(ælti)
HiaRi. Gömlum kennum ver nu
goðanum at geífla aa saRínu."
Laug sú, sem þarna er átt
við, er að öllum líkindum Vígða-
laug að Laugarvatni. Dregur
vatnið að sjálfsögðu nafn sitt
af lauginni, en ekki hvernum,
og hefur bærinn síðan fengið
nafn af vatninu.
Vígðalaug.
Vígðalaug er um 20 metra frá
vatninu. Hún er hringhlaðin,
1.60 m breið, en dýpt hennar
er um 60 sm. Hjá lauginni eru
sex steinar, sem nefnast Líkar-
steinar.
í biskupsannálum séra Jóns
Egilssonar segir frá því, er
Norðlendingar sóttu til Skál-
holts lík Jóns biskups Arason-
ar og sona hans:
„Að morgni fluttu þeir þá út
að Laugarvatni og tjölduðu þar
yfir þeim og þvoðu líkin og
bjuggu um þá til fulls, og fóru
Þar sem hveralækurinn rennuri vatnið, hefur það hæfilegan
sundlaugarhita á nokkru svæði. Hörmulegt skipulagsleysi rikir
enn í sambandi við vatnið, semgæti m.a. verið miðstöð róðra
íþróttarinnar og ferðafólki tilyndis og ánægju á margan hátt.
(Ljósm: Gísli Sigurðsson)
svo norður til Hóla“.
Sennilegast er að Norðlend-
ingar hafi þvegið líkin við
Vígðulaug, og er sagt, að
líkbörur þeirra feðga hafi ver-
ið settar á steinana og þeir
fengið af því nafn.
Sú trú hefur löngum verið
uppi, að vatnið í Vígðulaug
væri heilnæmt við augnverk og
jafnvel fleiri kvillum.
Barnhóll.
í túninu að Laugarvatni, nið-
ur af Héraðsskólanum er hóll
einn, sem Barnhóll nefnist. Við
hann er bundin sú trú, að ekki
megi slá efsta topp hólsins og
liggja þau álög á, að þá missi
bóndinn sir.n bezta grip.
í Árbók Ferðafélags íslands
1961, sem dr. Haraldur Matt-
híasson skrifar um Grímsnes og
Biskupstungur segir, að einu
sinni hafi hóllinn verið sleginn
í tíð Bjarna Bjarnasonar fyrrum
skólastjóra vegna ókunnugleika
kaupamanns. „Næsta dag drapst
Stækkun Menntaskólans að
Laugarvatni um helming stend-
ur yfir og hafa undanfarið ris-
ið ný heimavistarhúsnæði og
kennarabústaðir við skólann.
Sl. haust var tekinn í notk-
un hluti af nýju heimavistar-
húsnæði við íþróttakenn-
araskóla íslands, en á sl. sumri
var ákveðið. að Laugarvatai
skyldi framvegis vera miðstöð
sumaríþróttanna á íslandi.
Jarðhiti er að Laugarvatni.
Þar eru nokkur gróðurhús og
þar sem hveralækurinn rennur
í vatnið, hefur það hæfilegan
sundlaugarhita á nokkru svæði.
Vatnið setur mikinn svip á stað-
inn. Það er talið 59 metra yfir
sjávarmáli, er víðast grunnt og
gróður í því mikill. Nokkur
veiði er í vatninu.
En náttúrugæði og fegurð
Laugarvatns laða til sín fleiri
en skólanemendur eina. Allt frá
því, að hús Héraðsskólans var
reist og Laugarvatn komst í
Aðstaða til íþróttaiðkana ermjög góð að Laugarvatni, enda
hefur verið ákveðið að þarverði í framtíðinni miðstöð
sumaríþróttanna á íslandi. íbaksýn sézt skólahús Héraðs-
skólans, sundlaug og iþróttahúsíþróttakennaraskóla íslands.
(Ljósm: Gísli Sigurðsson)
bezta kýrin á bænum, þá ný-
borin, úrvalsgripur.
Laugarvatn í dag.
í dag er Laugarvatn stærsta
skólasetur i sveit á íslandi einn
vinsælasti sumardvalarstaður
landsins og jafnframt miðstöð
sumaríþróttanna.
Árið 1928 hófst þar Héraðs-
fökóli og við hann starfrækti
Björn Jakobsson íþróttaskóla
sinn frá 1932 til 1943, að ríkið
tók skólann upp á sína arma
sæmilegt Vegasamband, hefur
staðurinn verið eftirsóttur sum-
ai*dvalarstaður — einn sá vin-
sælasti á landinu.
Gistihúsarekstur hófst í húsa
kynnum Héraðsskólans 1933, en
sumarið 1947 brann efsta hæð
skóla'hússins og féll g stihúsa-
rekstur þá niður um nokkurn
tíma, þar til endurbyggingu
hússins var lokið. Nú er hús-
næði Menntaskólans einnig
notað til gistihúsareksturs.
Framhald á bls. 13