Morgunblaðið - 31.05.1968, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 31. MAÍ 1«(W.

Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Rits tj órnar f ulltrúi:
Fréttastjóri:
Auglýsingastjóri:
Ritstjórn og afgreiðsla:
Auglýsingar:
ílausasölu:
Áskriftargjald kr. 120.00
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
Kr. 7.00 eintakið.
á mánuði innanlands.
HAGUR FLUGFELAGS
ÍSLANDS
- Ákvörðun De Gaulle
'T’ins og frá er skýrt á öðr-
^ um stað í blaðinu, hefur
allmikill rekstrarhalli orðið
hjá Flugfélagi fslands á sl.
ári, og félagið eins og fleiri
íslenzk fyrirtæki átt í fjár-
hagsörðugleikum, sem m. a.
hafa valdið því, að ógjörlegt
var að greiða arð að þessu
- sinni, en félagið hefur á und-
anförnum árum stöðugt greitt
hluthöfum 10% arð, og mun
væntanlega geta gert það í
framtíðinni og e.t.v. greitt
hærri arð og bætt hluthöfum
það upp, að þeir ekki fengu
arðgreiðslur að þessu sinni.
Þótt halli yrði á rekstri flug
félagsins síðastliðið ár, er
miklu bjartara framundan.
Þannig sýnir rekstur þotunn-
ar góða afkomu strax í byrj-
un og sama er að segja um
rekstur Friendship flugfélag-
anna, en hins vegar hafa hin
gömlu og úreltu tæki, sem
voru mikið í notkun á sl. ári,
valdið rekstrarhallanum, og
fjárhagserfiðleikar félagsins
stafa að mestu leyti af því, að
ekki hefur reynzt unnt að
-«elja hinar gömlu vélar.
En nú þegar flug félagsins
er að langmestu leyti stund-
að með hinum nýju og góðu
flugvélum, er ljóst að hagur
félagsins batnar mjög og
fyllsta ástæða til að ætla, að
hann geti innan skamms orð-
ið mjög góður.
Að vísu er lagður þungur
baggi útgjalda á félagið með
því að heimila ekki rekstur
þotunnar frá Reykjavíkurflug
velli. Eftir því sem Morgun-
blaðið kemst næst, eru allir
sérfræðingar sammála um, að
þotuna megi reka með fyllsta
“öryggi frá Reykjavíkurflug-
velli, enda munu styttri flug-
brautir notaðar fyrir þessa
gerð flugvéla erlendis og
flugvellir, þar sem um miklu
meiri hindranir er að ræða
í aðflugi.
Flugfélaginu var neitað um
ríkisábyrgð fyrir láni til þotu
kaupanna, nema fyrir lægi,
að unnt væri að reka flug-
vélina með hagstæðum hætti
frá Keflavíkurflugvelli. Var
það útaf fyrir sig eðlilegt að
gera slíka athugun, ef í ljós
•kæmi, að óþægindi yrðu af
rekstri vélarinnar frá Reykja
vík. En þegar félagið á í erfið
leikum og atvinnulíf lands-
manna er með allra erfiðasta
móti, sýnist fráleitt að auka
útgjöld af rekstri þessa glæsi
lega farkosts um 10—20 millj.
á ári, nema ef það væri gert
af öryggisástæðum.
En eins og áður segir, telja
þeir, sem þekkingu hafa á
þessu sviði, að fyllsta örygg-
is væri gætt við rekstur þot-
unnar frá Reykjavíkurflug-
velli, og þá ættu ekki þeir,
sem ekki hafa þekkingu á
þessu sviði, að standa í vegi
fyrir hagkvæmum og eðlileg-
um rekstri. Þar að auki eykst
nú samkeppni erlendra flug-
félaga, og því enn frekari
ástæður til að reyna að bæta
samkeppnisaðstöðu íslenzku
félaganna.
WÐ SAMA HEY-
GARÐSHORNIÐ
'T’íminn er enn í gær við
-*■ sama heygarðshornið og
reynir að kenna ríkisstjórn-
inni um þá erfiðleika, sem
ýmis kaupfélaganna eru nú í,
rétt eins og ríkisstjórnin
hafi stjórnað rekstri þessara
félaga undanfarin ár og ára-
tugi.
Morgunblaðið hefur óskað
eftir því, að Tíminn upplýsti
hversu mikið fjármagn sam-
vinnufélögin hafa að láni frá
bönkum og af því fé, sem
bundið er í lánsdeildum, svo
að unnt væri að taka afstöðu
til þess, hvort eitthvert rétt-
mæti er fólgið í þeim ásökun-
um, að samvinnufélögin hafi
óeðlilega lítið lánsfjármagn.
Þessar upplýsingar hafa ekki
fengizt, og ætti það þó að
vera lágmarkskrafa, að þær
yrðu gefnar, áður en haldið
er áfram þeim áróðri, að sam
vinnufélögin séu í svelti að
því er lánsfjármagn varðar.
Morgunblaðið tekur hins
vegar undir það, að mikil vá
er fyrir dyrum í mörgum hér
uðum, þar sem bændur fá
ekki áburð sinn, vegna þess
að kaupfélögin geta ékki sett
tryggingar fyrir greiðslu
hans. Engir ættu þó að vita
það betur en verzlanirnar
sjálfar, hvernig þær stóðu
fjárhagslega, og hvaða líkur
voru til þess að þær gætu
greitt afurðir sínar eða tryggt
greiðslu þeirra. Kaupfélögin
höfðu því vissulega átt að
gera almenningi og stjórnar-
völdum grein fyrir því fyrir
mörgum mánuðum, hvernig
hag þeirra var komið, svo að
tóm ynnist til að athuga, hvað
unnt væri að gera til að auð-
velda bændum áburðarkaup.
En hitt, að rjúka nú upp til
handa og fóta, þegar allt er
komið í óefni og ætla að saka
ríkisvaldið fyrir eigin afglöp,
er sízt til þess fallið að greiða
fram úr þeim mikla vanda,
sem bændur standa nú
frammi fyrir víða um land.
Framhald af bls. 1
fyrir fundinn ræddi hann við
Pompidou forsætisráðherra, og í
ræðu sinnj gaf hann í skyn að
breytingar yrðu gerðar á stjórn-
inni. Á stjórnarfundinum var
rætt um hið alvarlega ástand sem
ríkt hefur í landinu í þrjár vikur,
en um 8—10 milljónir Frakka
eru nú í verkfalli og þær raddir
hafa gerzt æ háværari að forset-
inn og stjórn hans verði að segja
af sér.
• De Gaulle fór í gær til sveita-
seturs síns til að hugsa í ró og
næði um hvað til bragðs skyldi
taka, og kom ferð hans þeim orð
rómi á kreik að hann mundi
segja af sér. En í morgun efldist
sú skoðun að hann mundi gegna
áfram forsetaembættinu og taka
ástandið föstum tökum. Útvarps-
ræðan staðfesti síðan þessa skoð-
un.
• Mikill fjöldafundur var hald-
inn til stuðnings de Gaulles á
Concorde-torgi í París skömmu
eftir að hann hélt ræðu sína og
síðan var farið- í hópgöngu.
Þjóðaratkvæði frestað.
De Gaulle talaði til þjóðarinn-
ar í útvarpi þar sem sjónvarps-
starfsmenn eru í verkfalli og
stóð ræða hans í sex mínútur.
Rödd hans var þróttmikil og
ákveðin og hann virtist vera í
baráttuhug eftir áð hafa lítið
hafzt að á undanförnum tveimur
vikum meðan verkföll hafa stöð-
ugt breiðzt út. Hann talaði í stutt
um hnitmiðuðum setningum og
kvaðst mundi taka til athugunar
„aðrar ráðstafanir en tafarlausar
kosningar“ til að halda uppi lög-
um og reglu ef haldið yrði áfram
að ógna ríkisstjórninni með
valdi.
„Eins og nú er ástatt," sagði
de Gaulle, „læt ég ekki í minni
pokann. Ég hef umbo'ð frá þjóð-
inni. Því mun ég framfylgja. Ég
mun ekki skipta um forsætisráð-
herra, sem á virðingu allra skilið
fyrir kosti sína, hæfni og festu.
Hann mun leggja fram tillögur
um þær breytingar, sem hann tel
ur nauðsynlegar á skipun stjórn-
arinnar.“
De Gaulle og stjórn hans hafa
virzt hikandi gagnvart verkföll-
unum, sem hafa lamað atvinnu-
líf í Frakklandi og ná til 8—10
milljón verkamanna, en nú gaf
forsetinn í skyn að þolinmæði
hans væri á þrotum og hann
hygðist beita valdi ríkisstjórnar-
innar til að gera kröftugar gagn-
ráðstafanir.
Forsetinn sagði, að hann hefði
ákveðið að fresta þjó’ðaratkvæða
greiðslu þeirri sem hann hugðist
halda 16. júní um tillögur sínar
um úrbætur í kennslumálum og
efnahagsmálum þar sem slíkt
þjóðaratkvæði væri óframkvæm
anlegt í reynd eins og nú væri
ástatt. Hann sagði, að þingkosn-
ingarnar yrðu haldnar á þeim
tíma sem kveðið væri á um í
stjórnarskránni, en þar segir að
kosningar skuli fara fram 20-—40
dögum eftir að þing hefur veriS
roffð, „nema því aðeins að til-
raun verði gerð til þess að múl-
binda alla frönsku þjóðina og
koma í veg fyrir að hún geti
látið í ljós skoðanir sínar, með
sömu ráðum og stúdentum er
meinað að stunda nám, kennur-
um að kenna og verkamönnum
að vinna. Aðferðirnar eru kúgun,
blekking og harðstjórn, sem beitt
er af hópum sem lengi hafa verið
Er vonandi að Framsóknar
foringjarnir hafi vit á því að
láta af þessum fávíslega
áróðri, og reyna þess í stað að
vinna að því með öllum
ábyrgum aðilum í landinu að
finna leiðir til að leysa hinn
brýna vanda, sem bændur —
og raunar þjóðin öll — stend
ur frammi fyrir vegna fjár-
hagserfiðleika fjölda kaupfé-
laga.
skipulag'ðir í þessum tilgangi af
flokki sem er einræðissinnaður,
þótt hann hafi keppinauta að
þessu leyti,“ sagði forsetinn.
Ræddi við herforingja.
Lengi vel var ekkert vitað
hvar de Gaulle hélt sig frá því
um hádegi til kl. 18.45 í gær, en
samkvæmt fréttum frá Mulhouse
í Austur-Frakklandi dvaldist de
Gaulle þar í heimsókn og ræddi
við nokkra herforingja. AFP
hermir að hann hafi snætt há-
degisverð með konu sinni, tengda
syni, de Boissieu hershöfðdngja
og einnig hitti hann nokkra aðra
ónafngreinda hershöfðingja að
máli, að sögn fréttastofunnar.
Forsetinn sneri aftur til Parísar
um hádegisbilið í dag.
Ákvörðun de Gaulles um að
láta til skarar skríða hafa ger-
breytt því umrótarástandi sem
ríkt hefur í tvær vikur. 1 gær
voru ráðherrar er héldu á fund
Georges Pompiodou forsætisráð-
herra niðurdregnir og virtust
telja sig nauðbeygða að láta reka
á reiðanum. Eftir ræðu forsetans
voru þeir kátir og hressir.
Öll almenn þjónusta í Frakk-
landi hefur lamazt vegna verk-
fallanna, járnbrautalestir, neðan-
jarðarlestir Parísar og strætis-
vagnar eru hættir að ganga, póst
ur er ekki borinn út, hundruð
verksmiðja eru.á valdi verka-
manna, rafmagnslaust er víða 1
París og öðrum borgum og engir
fá benzín nema me'ð undanþágu
og jafnvej þeir sem hafa slíka
undanþágu eiga fullt í fangi með
að fá benzín.
í ræðu sinni sagði de Gaulle,
að borgarar um gervallt Frakk-
land yrðu að láta til sin taka.
Sennilega munu slíkar aðgerðir
lýsa sér í því, að borgarar koma á
fót nefndum til stuðnings ríkis-
stjórninni, og efna til fjöldaað-
gérða svipuðum þeim og verka-
menn, stúdentar og vinstrisinnar
hafa efnt til að undanförnu. De
Gaulle boða'ði engar tilslakanir
til þess að fá verkamenn til að
hefja vinnu að nýju. Samninga-
viðræður stjórnarinnar við verka
menn hafa farið út um þúfur og
enginn nýr fundur verið boðað-
ur. Verkamenn í verksmiðjum
hafa hafnað samkomulagi stjórn
arinnar, vinnurekenda og verka-
lýðsfélaga um 10% kauphækkun.
Mörg verkalýðsfélög hafa látið af
kaupkröfum og sett þa'ð skilyrði
fyrir að hefja aftur vinnu að
skipt verði um ríkisstjórn.
í ræðu sinni sagði de Gaulle:
—- Einræðisstjórn ógnar Frakk-
landi. Gerð hefur verið tilraun
til að neyða þjóðina til að gefast
upp fyrir valdi, sem þröngvað
verður upp á hana ef hún gefur
sig örvæntingunni á vald. Þetta
vald verður í aðalatrfðum vald
sigurvegarans, það er að segja
greinilegt vald kommúnistaein-
ræðis. Að sjálfsögðu verður þetta
vald dulbúið í fyrstu og metorða
fíkni og hatur afdánkaðra stjórn
málamanna notað til þess að
breiða yfir það, en síðan glata
þessir menn öllu nema áhrifum
sínum, sem eru ekki mikil.
De Gaulle lauk ræ'ðu sinni með
þessum orðum: — Lýðveldfð mun
ekki afsala sér völdum. Þjóðin
mun sameinast á ný. Framfarir,
sjálfstæði og friður munu sigra
ásamt frelsinu. Lengi lifi lýðveld
ið. Lengi lifi Frakkland.
500.000 hylla de Gaulle.
Rúmlega 100.000 manns söfn-
uðust síðdegis í dag á Concorde-
torgi þar sem haldinn var fundur
til stuðnings de Gaulle. Verzlun-
um við Rue Royale, sem liggur
frá Concorde-torgi til Madeleine-
kirkju, var lokað, öll bílaum-
ferð á torginu var bönnuð og
hlið hinna fögru Tuileries-garða
prýdd með rauðum, hvítum og
bláum fánum og Lorraine-krossi
gaullista.
15 lögreglubílar voru hafðir til
taks ef vera kynni að til óeirða
kæmi. Lítil flugvél flaug yfir
torginu og varpaði niður flugmið
um þar sem skorað var á fólk
að verja lýðveldið og hafna
stjórnleysi. Allt var með kyrr-
um kjörum umhverfis aðsetur
forsetans, Elysse-höll og ekki
reyndist nauðsynlegt a’ð senda
liðsauka þangað.
Þegar fundurinn á Concorde-
torgi hófst er talið að sögn lög-
reglunnar að um 500.000 manns
hafi verið þar samankomnir.
Hvarvetna mátti sjá hinn þrílita
fána Frakklands, fána með
Lorraine-krossinum og myndir af
de Gaulle, sem sumar vonx með
áletrununum: „De Gaulle táknar
friður." Vígorðin á fundinum
voru: „Frakkar, hverfið aftur til
vinnu ykkar“ og „Mitterand í
gálgann."
Frá Concorde-torgi var farið í
hópgöngu eftir Champs Elysse.
Franskir fallhlífaliðar með alpa-
húfur gengu í broddi fylkingar.
Mikið var af ungu fólki, en mið-
aldra fólk var í meirihluta.
Nokkrir þingmenn gaullista tóku
þátt í göngunni. Bornir voru
margir herfánar, meðal annars
úr Alsírstríðinu. Mannfjöldinn á
götunum og áhorfendur á gang-
stéttum sungu hvað eftir annað
franska þjóðsönginn.
Hótun, segja vinstrimenn.
Andstæðingar de Gaulles hafa
farið hörðum orðum um ræðu
hans.
Daniel Mayer, fyrrverandi aðal
ritari sósíalistaflokksins og nú-
verandi forseti mannréttinda-
bandalagsins, sagði að ræða de
Gaulles hefði verið ögrun, hótun
og eins konar hvatning til borg-
arastyrjaldar, sem sameinaðir
vinstrimenn yrðu að svara með
festu.
Leiðtogi þingflokks kommún-
ista, Robert Ballanger, sagði að
forsetinn hefði hvatt til stofnun-
ar borgaranefnda sem beint
yrði gegn verkfallsmönnum og
leiða mundi yfir þjóðina sama
hörmungarástand og á árunum
1920 til 1924. Hann sagði, að verk
fallinu yrði haldið áfram og
verkamenn mundu beita sér áf
alefli í kosningabaráttunni og
sigra de Gaulle, sem hann sakaði
um að hafa komið á eymd, auð-
mýkingu og árekstrum. James
Marange, aðalritari kennarasam-
bandsins, sagði að de Gaulle
hefði sagt frönsku þjóðinni stríð
á hendur, en aðalritari gaullista-
flokksins, Robert Poujade, sagði
að franska þjóðin hefði heyrt
rödd frelsisins í ræðu de Gaulles.
Ritari verkalýðssambands sós-
íalista skoraði á verkamenn að
halda verkfallinu áfram en sýna
rósemi. Verkalýðssamband ka-
þólskra ítrekaði fyrirmæli sín til
verkamanna að hraða viðræðun-
um við vinnuveitendur.
Óvissa í fjármálum.
Banka- og fjármálamenn tóku
misjafnlega í ræðu de Gaulles.
Bankamenn töldu, að ákvörðun
de Gaulles um að segja af sér
mundi endurvekja traustið á
frankanum, en aðrir töldu að
líða mundi á löngu þar til sigrast
mætti á þeim erfiðleikum er skap
azt hafi vegna þess að traust
manna á frönskum fjármálum
hefði beðið hnekki, enda þótt de
Gaulle tækist ef til vill að fá
verkamenn til að hefja vinnu að
nýju.
Þúsundir banka í Vestur-
Evrópu hættu í dag að kaupa
franskan gjaldmiðil, en vegna
ástandsins í Frakklandi hafa sem
flestir reynt að losa sig við
franska mynt. Víða er því spáð
að gengi frankans verði fellt.
Samkvæmt skoðanakönnun
sem birt var í Frakklandi í dag
áður en de Gaulle hélt ræðu sína
óttast nær þriðjungur Parísar-
búa að núverandi öngþveiti leiði
til byltingar, borgarastyrjaldar
eða stjórnleysis. Álit manna á de
Gaulle, Mitterand, lögreglunni,
stúdentum og þinginu hefur dvín
að síðan vandræðin hófust, en
álit manna á Pompidou forsætis-
ráðherra, Pierre Mendes-France
og verkalýðsfélögunum hefur
aukizt. Allir stjórnmálaflokkar
hafa beðið álitshnekki, mest gaull
istar. 50% voru á móti mótmæla-
aðgerðum stúdenta, en 42% með
þeim, og hefur óánægja með þær
aukizt. 15% sögðust hafa meira
álit á dé Gaulle en 55% minna
síðan vandræðin hófust.