Morgunblaðið - 01.08.1968, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUK 1. ÁGÚST 1968

Útgefandi
Framkvæmdas t j óri
Ritstjórar
Ritst j ór narf ulltr úl
Fréttastjóri
Auglýsing ast j ór i
Ritstjóm og afgreiðsla
Auglýsingar
Askriftargjald kr 120.00
1 lausasölu.
Hf Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Bjöm Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
á mánuði innaniands.
Kr. 7.00 eintakið.
FORSETASKIPTI
¥ dag fara fram forsetaskipti
í hinu íslenzka lýðveldi.
Ásgeir Ásgeirsson lætur af
forsetastörfum eftir að hafa
gegnt forsetaembætti í 16 ár.
Við tekur dr. Kristján Eld-
járn, sem íslenzka þjóðin
kaus forseta lýðveldisins 30.
júní sl.
Aðeins tveir menn hafa til
jjessa verið forsetar íslands.
Sveinn Björnsson, sendiherra,
var kjörinn ríkisstjóri sumar
ið 1941, og forseti lýðveldis-
ins 17. júní 1944. En Alþingi
kaus forseta í fyrsta skipti
við stofnun lýðveldisins til
eins árs- Árið 1945 var Sveinn
Björnsson þjóðkjörinn forseti
gagnsóknarlaust. Gegndi
hann forsetastörfum til árs-
ins 1952, er hann lézt.
Um Svein Björnsson stóðu
aldrei neinar deilur á því
tímabili er hann gegndi þjóð
liöfðingjastörfum. Munu
menn sammála um að hann
hafi gegnt forsetastörfum
með sæmd. Það kom í hans
hlut sem fyrsta forseta lýð-
veldisins, að byggja þetta em
bætti upp. Mun óhætt að full
yrða að það hafi tekizt vel.
Menn eru nú sammála um,
að hyggilegt hafi verið að
gera Bessastaði að forseta-
setri. En sumir töldu þó að
æskilegt væri að forsetinn
sæti í sjálfri höfuðborginni.
Ásgeir Ásgeirsson tók við
forsetastörfum að lokinni tví
sýnni kosningabaráttu. Hlaut
hann kosningu með litlum at
kvæðamun. Óttuðust sumir,
að það yrði erfiðleikum bund
ið að gera hann að því sam-
einingartáknr þjóðar sinnar,
sem æskilegt er að forseti
lýðveldisins sé. Þessi uggur
reyndist gjörsamlega ástæðu
laus. Enda þótt Ásg'eir Ás-
geirsson hefði um áratug
tekið þátt í stjórnmálabar-
áttu þjóðar sinnar, skapaðist
fljótlega friður um forseta-
stól hans. Hann og kona hans,
frú Dóra Þórhallsdóttir,
reyndust hinir glæsilegustu
fulltrúar þjóðar sinnar út á
við sem inn á við. Mun Is-
lendinga nú ekki greina á um
það, að Ásgeir Ásgeirsson
hafi gegnt forsetastörfum af
réttsýni og glæsibrag. Þessi
skoðun þjóðarinnar var m.a.
áréttuð af þeirri staðreynd,
að Ásgeir Ásgeirsson var þrí-
vegis endurkjörinn forseti án
mótframboðs.
Þegar Ásgeir Ásgeirsson
lætur nú af forsetastörfum
þakkar þjóðin honum mikið
og merkilegt starf. Hún árnar
honum jafnframt friðsælla
og hamingjuríkra efri ára, að
loknu óvenju fjölbreyttu og
heillaríku starfi í þágu al-
þjóðar.
Dr- Kristján Eldjárn, sem
í dag tekur við forsetastörf-
um er maður á bezta aldri,
aðeins 51 árs gamall. Hann
sezt á forsetastól með mikið
þjóðarfylgi að baki sér. Allir
íslendingar árna hinum nýja
forseta blessunar og farsæld-
ar í störfum hans í þágu lands
og lýðs.
LÆKNISÞJÓN-
USTA SÍLD-
VEIÐIFLOTANS
C'yfir tæpum tveimur árum
* samþykkti Alþingi laga-
heimild til handa ríkisstjórn-
inni til þess að ráða lækni í
þágu fiskiskipa flotans á fjar
lægum miðum. Á síðastliðnu
sumri fékkst ekki læknir til
þess að gegna þessum þýðing
armiklu störfum. Nú nýlega
hafa þessi mál hinsvegar skip
azt þannig, að tveir af skurð-
læknum Landsspítalans hafa
ákveðið að verja sumarleyfi
sínu til læknisþjónustu í þágu
síldveiðiflotans um borð í
varðskipinu Ægi, sem er eins
og kunnugt er nýjasta skip
hinnar íslenzku landhelgis-
gæzlu. Um borð í skipinu er
aðstaða til þess að veita lækn
isþjónustu.
Það eru skurðlæknarnir
Hannes Finnbogason og pró-
fessor Snorri Hallgrímsson,
sem ákveðið hafa að taka
þessi störf að sér nú í sumar.
Er sannarlega ástæða til þess
að þakka þessum ágætu og
mikilhæfu læknum fyrir
þessa ákvörðun þeirra. ís-
lenzkir sjómenn og þjóðin öll
metur mikils viðbrögð þeirra
og manndóm.
Það er margsögð saga, að
íslenzkir sjómenn á fjarlæg-
um miðum hafa búið við ör-
yggisleysi að því er varðar
læknisþjónustu eftir að ís-
lenzki fiskiskipaflotinn fór
að sækja á hin fjarlægu mið.
Að vísu hafa bæði rússneskir
og norskir læknar bætt veru-
lega úr í þessum efnum. En ís
lendingar gera sér Ijóst að
þeir verða sjálfir að tryggja
sjómönnum sínum slíka að-
stoð. Með komu Ægis hins
nýja til landsins hefur að-
staðan batnað verulega til
þess að hafa lækni um borð
í skipum landhelgisgæzlunn-
ar. Vonir standa þess vegna
til þess að sjómönnum okkar
verði í framtíðinni tryggð
nauðsynleg læknisþjónusta,
þegar þeir sækja á hin fjar-
lægustu mið. Er það vissu-
lega vel farið.
Observer eftir Lajos Lederer
%asrJ^

UTAN UR HEIMI
ÓTTI RAUÐA HERSINS
SÚ ákvör*ðun Sovétstjórnar-
innar um að halda áfram um-
fangsmiklum heræfingum á
vesturlandamærunum fram
til 10. ágúst nk. bendir ótví-
rætt til að tilgangurinn með
æfingunum sé að hafa Rauða
herinn tilbúinn til orustu á
þeim tíma. Enginn utan
Kreml, veit hvenær eða hvers
vegna Sovétleiðtogarnir tóku
þessa hættulegu ákvörðun,
eða hyerjar hinar raunveru-
legu niðurstöður viðræðna so-
vézkra og tékkneskra leið-
toga kunna að verða. Það virð
ist þó ljóst að Rússar ein-
setja sér að deilurnar skuli
leystar í eitt skipti fyrir öll,
með hvaða ráðum sem kunni
að reynast nauðsynleg.
Heræfingarnar eru mesta
og beinasta ógnunin, sem enn
hefur verið gripið til gegn
Tékkum og hún gefur í skyn
hið hernaðarlega mikilvægi
Tékkóslóvakíu fyrir öryggi
Sovétríkj anna, burtséð f rá
hugsjónaágreiningnum. Þær
sýna einnig að þeir sem á-
byrgð bera á öryggi Sovét-
ríkjanna álíta, hvort sem þeir
hafa þar á réttu éða röngu að
standa, að hin nýja stjórn í
Prag sé ekki lengur tryggur
bandamaður, þrátt fyrir marg
endurteknar fullyrðingar í þá
átt. Landamæri Tékkóslóva-
kíu liggja á löngum kafla að
landamærum NATO-ríkisins
V-Þýzkalands, en þessi landa
mæri eru lykillinn að hernað-
arstöðu Sovétríkjanna í Ev-
rópu, bæði til árása og varna.
Þegar Rúmenía á slnum
tíma fjarlægðist Sovétríkin,
kom aldrei til hernaðarlegra
hótanna, því að landamæri
Rúmeníu liggja hvergi að
landi, sem ræður yfir NATO-
her. Rússar misstu þar yfir-
ráð yfir suðursvæði leppríkj-
anna, en til allrar hamingju
fyrir Rúmena, töldu þeir þa’ð
ekki of mikilvægt. Atburðir
síðustu vikna benda svo ekki
verður um villzt til að Rússar
hafi alls ekki í hyggju að
láta af hendi vesturlandamær
in.
Tékkóslóvakía er ein af
stoðum Varsjárbandalagsins
og myndar ásamt A-Þýzka-
landi og PóllancCi miðstöð
varna kommúnistalandanna.
Ef eitthvað þessara landa slít-
ur sambandi við Sovétríkin
myndi það leiða af sér hrun
kommúnistabandalagsins í A-
Evrópu.
Rússar hafa til þess að
koma í veg fyrir slíkt löng-
um sótzt eftir að fá að stað-
setja hersveitir til frambú’ðar
á landamærum Tékkóslóva-
kíu og V-Þýzkalands, en ætíð
verið synjað, meira að segja
af Novotni fyrrum leiðtoga
tékkneskra kommúnista, en
Rússar höfðu engar áhyggjur
af málunum meðan Novotni
var við völd. Ósk Rússa um
að fá að staðsetja her í Tékkó
slóvakíu varð að beinni kröfu
er Dubcek og stjórn hans
komst til valda í landinu sl.
janúar, og það er neitun
þeirra, sem álitin er að hafa
orsakað hótanirnar um vald-
beitingu.
Martin Dzur, varnarmála-
ráðherra Tékkóslóvakíu hefur
hvað eftir annað sagt, að mál
þetta hafi aldrei verið rætt
er Grettkó, varnarmálaráð-
herra Sovétríkjanná hefur
heimsótt Tékkóslóvakíu, en
áreiðanlegar heimildir ! Júgó-
slavíu herma að þetta sé
þungamiðja deilunnar og að
Rússar hafi varpað kröfunni
fram á öllum fundum sem
þeir hafi átt með tékknesk-
um ráðamönnum á undanförn
um mánuðum. Þessar sömu
heimildir eru þó mjög vantrú
aöar á að til hernaðaríhlutun-
ar kunni að koma. Álitshnekk
urinn á sviði stjórnmála yrði
svo miklu meiri en tímabundn
ir hernaðarlegir hagsmunir er
áynnust.
Júgóslavnesku heimildirnar
segja að meirihluti Æðsta-
ráðs Sovétríkjanna geri sér
þetta ljóst og þær segja það
góðs viti að allt ráðið fari til
fundar við tékknesku lefðtog
ana. Þar verði því ekki ein-
göngu Breznev aðalritari,
stuðningsmenn hans við hörðu
línuna, heldur einnig Kosygin
og „dúfur“ hans. Hefði Brez-
nev farið einn, myndu Tékk-
ar hafa haft litla samnings-
möguleika, en með Kosygin
til staðar er alltaf von.
(Observer, öll réttindi
áskilin).
NORRÆN ELD-
FJALLARANN-
SÓKNARSTÖÐ
í síðasta þingi Norðurlanda
■^ ráðs fluttu 12 þingmenn
frá öllum Norðurlöndunum
tilögu um að sett yrði á stofn
norræn eldfjallarannsóknar-
stöð á íslandi. Mál þetta var
undirbúið af íslenzkum jarð-
fræðingum, og þá fyrst og
fremst af dr. Sigurði Þórarins
syni- Af íslands hálfu fluttu
tillöguna Sigurður Bjarnason,
formaður íslandsdeildar Norð
urlandaráðs, og Ólafur Jó-
hannesson, formaður Menn-
ingarmálanefndar Norður-
landaráðs. Tilaga þessi fékk
góðar undirtektir á þingi
Norðurlandaráðs, og var lagt
til að haldið yrði áfram und-
irbúningi stofnunar þessarar.
Nú á fundi menntamálaráð-
herra Norðurlanda, sem hald
inn var hér í Reykjavík fyrir
skömmu, kom þetta mál til
umræðu. Ríkti mikill áhugi
hjá menntamálaráðherrunum
á að hrinda þessu máli í
framkvæmd. Má því óhikað
fullyrða, að það sé í þann
Herstjórnin víki
Aþenu, 30. júlí — AP:
GRÍSKUR sljórnmálamaður og
fyrrverandi ráðherra í stjórn Pap
andreus, Constantine Mitsotakis,
hefur sent áskorun til grísku her-
foringjastjórnarinnar, og hvetur
hana til að fara tafarlaust frá
vöidum og kalla Konstantín kon
ung heim úr útlegðinni.
I orðsendingu sinni gagnrýndi
Milsotakis stjórnarskráruppikast-
ið, sem la,gt hefur verið fram og
segir að það þjóni hvor.ki lýðraeði
né stuðli að framiföruim gríska
þjóðar innair.
mund að komast í höfn, og
að hér rísi á næstunni norræn
eldfjallarannsóknarstöð.
Ástæða þess, að í þefsa
stofnun mun verða ráðist, er
að sjálfsögðu fyrst og fremst
sú, að ísland hefur löngum
verið talið eitt af merkustu
eldfjallalöndum heims. Er
það bæði, að hér eru fleiri
eldstöðvar virkar sem óvirk-
ar, en annars staðar á jafn
takmörkuðu svæði, og fjöl-
breytni þeirra er svo mikil,
að þar á ísland hvergi sinn
líka. Rannsóknir síðustu ára-
tuga hafa leitt í ljós, að sú
fjölbreytni er raunar enn
meiri en menn höfðu gert sér
í hugarlund, og má fullyrða
að vart sé til sú gerð eld-
stöðva á jörðinni, að hana sé
ekki einnig að finna hér á ís-
landi.
Undanfarin ár hafa framá-
menn í jarðfræði á Norður-
löndum komið á skipulegum
árlegum fræðsluferður Norð
urlandajarðfræðinga til Is-
lands, og notið til þess nokk-
urs stuðnings Norðurlanda-
ráðs. Bera viðkomandi lönd
allan kostnað af ferðum þess-
um, sem stjórnað hefur verið
af dr. Sigurði Þórarinssyni.
En honum til aðstoðar hafa
verið aðrir íslenzkir jarðfræð
ingar, og þó einkum Guð-
mundur Sigvaldason, sem ver
ið hefur aðalleiðsögumaður,
ásamt Sigurði Þórarinssyni.
Það er upp úr þessum ferð
um, sem sprottið hefur áhugi
Norðurlandajarðfræðinga á
að komið verði upp hér á
landi norrænni eldfjallarann
sóknarstöð undir íslenzkri
forystu. Ber mjög að fagna
því að vel horfir um fram-
kvæmd þessa máls.