Morgunblaðið - 20.11.1968, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. NÓV. 1968
11
Kennsluhættir Skólaljóia
ÞEGAR ég var strákhnokki í
barnaskóla, var ekki minni á-
herzla lögð á að kenna börnuna
skólaljóð en nú er gert. Ekki
man ég hvort þau voru kölluð
Skólaljóð þá, en ljóð voru það
eigi að síður og samin af ekki
minni höfundum en Jónasi Hall-
grímssyni, Grími Thomsen og
Steingrími Thorsteinson, svo að ^
einhverjir séu nefndir. Ég man
hversu námsgrein þessi var mér'
hvimleið alla jafna og lá nærri
að hún hefði það í för með sér,
að ég fengi svo mikla andúð á
Ijóðum, að ég óskaði þeim öllum
út í yztu myrkur, ásamt höfund-
um þeirra. Andúð þessi vaknaði
fljótlega eftir að „plága“ þessi
kom til sögunnar og jókst að
mun er frá leið. Ástæðuna tel
ég vera þá, að það olli mér oft
miklu hugarangri að þurfa að:
læra þessi, að allra dómi yndis-\
legu ljóð, svo sem Gunnars-
hólma, Skúlaskeið o. fl., utan að,
frá orði til orðs. Þótt mér sé
margt til lista lagt, hefur minni'
þá, sem þungu fargi sé af þeim
létt. Að þau hafi nokkurt gagn
af þessu, er af og frá. Þakka má
fyrir, ef börnin kunna ljóðið
viku eftir að það var lært.
Ég álít, að utanbókarlærdómur
ljóða, stuðli á engan hátt að
skerpingu minnis. Það tel ég
vera meðfæddan eiginleika
(mikla náðargjöf), sem hægt sé
að viðhalda fram eítir ævi, án
þess að sérstök „hjálparmeðul"
komi til.
Skólaljóðin eiga að mínu viti,
ekki að vera ein af námsgrein-
unum í barnaskólunum, heldur
eins konar dægrastytting. Allar
þvinganir skapa leiða og áhuiga-
leysi. Það á að leggja aukna á-
herzlu á að glæða áhuga barn-
anna fyrir íslenzkri ljóðlist, með
því, í fyrsta lagi: Að koma þeim
í skilning um, hversu menning-
arlegt gildi ljóðin hafa fyrir
þjóðina, í nútíð og framtíð. í
öðru lagi: Að útskýra fyrir þeim
merkingu þeirra orða, sem fyrir-
finnast í flestum ljóðum og eru
mitt aldrei verið margra fiska
virði og oftar en einu sinni kom-
ið mér í vandræði, ef ekki hrein-
ar ógöngur. Ég leið oft fyrir það
í æsku og ósjaldan hélt ég kvíða-
fullur af stað í skólann, þegar
ég, ásamt bekkjarsystkinum mín-
um, hafði verið dæmdur til að
læra eitt ljóðið heima. Þótt ég
legði mig allan fram við að f-esta
mér þessi hugljúfu, en oft há-
fleygu orð í minni, vildi röðin
á þeim oft brenglast í hugskoti
mínu, svo að úr varð einn óað-
•gengilegur hrærigrautur, sem
engin leið var að bera á borð
fyrir kennarann. Ég vissi hvað
beið mín, ef ljóðið rann ekki
orðrétt af vörum mínum, þegar
röðin kom að mér að ,,stynja“
því upp, í kennslustundinni. \
Vægasta og sjálfsagt sanngjarn-
asta hegningin var að sitja eftir
í 3—4 klukkustundir eða þar til
Ijóðið var samhljóða bókinni.
Það skal ekki í efa dregið, að
mörg börn (og fullorðnir) eiga
jafn auðvelt rneð að læra ljóð
utan bókar og að fara í sokkana
sína. Þó held ég að þau séu
fleiri, sem eiga jafn erfitt með
það og ég í æsku. Það lítur ekki
út fyrir, að hið háa menntamála-
ráðuneyti hafi hug á að glæða
áhuga barna fyrir þeim perlum
bókmenntanna, sem mörg ís-
lenzku ljóðin eru. Ef svo væri,
mundi ekki vera beitt jafn úr-
eltum aðferðum í þá átt og nú
er gert og hefur verið, allt frá
þvi er ég var strákur í skóla og
sjálfsagt miklu fyrr. Að mínum
dómi á alls ekki að þvinga börn
til að læra Ijóð utan bókar —,
aðeins gefa þeim kost á því, ef
þau vilja það sjálf. Þau, sem það
vilja, eru vafalaust teljandi. En
börnin leggja oft mikla vinnu í
og vökur, við að læra Ijóðin, sem
þau gera oftast til að þóknast
kennaranum og foreldrum sín-
um. Þau, sem ekki hafa. því öfl-
ugra minni, vaka oft yfir þessu
lanigt fram á kvöld og vakna svo
fyrir allar aldir þann dag, sem
Ijóðinu á að skila. Þau tönnlast
á verkefninu, allt þar til þau
hafa skilað því af sér og finnst
mörg svo þung í vöfum og tor-
skilin, að jafnvel góðir málfræð-
ingar eiga erfitt með að skil-
greina þau til fulls. í þriðja lagi
og jafnvel umfram allt: Að
kenna börnunum að lesa ljóðin
fallega upp, með tilfinningu og
réttum áherzlum, sem ævinlega
fylgir fQgrum ljóðaupplestri. (I
því sambandi vil ég minna á ljóða
upplestur Ævars R. Kvaran í
hljóðvarpinu öðru hvoru og á
hann þakkir skilið fyrir þann
skerf, er hann leggur þar af
mörkum til aukningar á áhuga
landsmanna fyrir ljóðlistinni).
Það er ekki sama hvernig ljóð
enu fram borin í upplestri, svo
að þau missi ekki hluta af gildi
sínu. Það er með þau eins og
tónlistina. Ef hraði og taktur
tónverksins er ekki réttur, fer
túlkun þess öll í handaskolum.
Segja mætti mér, að ef börnum
væri kenndur fagur ljóðaupplest-
ur og þau látin lesa þau (beint
úr bókinni, ekki utan að) hvert
fyrir annað (eða eitt fyrir öll
hin) í kennslustundinni, mundi
hin þrúgandi feimni, sem kvelur
svo möng börn í dag, hverfa með
öllu eða minnka svo, að hún yrði
ekki til miska. Síðast, en ekki
sízt, á að kenna börnum létt-
ustu bragreglur, strax eftir að
þau verða læs. Ég trúi ekki, að
nokkur kennari sé svo aumur, að
hann geti ekki kennt þær. Það
á að láta börnin fá tækifæri til
að spreyta sig sjálf í ljóðagerð —,
fyrst með því að yrkja léttar vís-
ur, eftir að þeim hefur verið
kennt hvernig á að byggja þær
upp. Slík verkefni mega börnin
fá heim og er ég ekki í vafa um,
að slíkt mundi mælast vel fyrir,
bæði hjá foreldrunum og börn-
unum sjálfum. Börnin ættu að
skila blöðum, með frumortum
vísum á, til kennarans, en hann
á svo að leiðrétta það, sem mið-
ur fer og benda börnunum á,
hvað betur mætti fara. Að sjálf-
sögðu ætti að hæla þeim börn-
um, sem gera vel, því að hóflegt
hól öðru hvoru, á sinn þátt í að
vekja áhuga.
Ég á tvær dætur i barnaskóla.
Þetta er síðasti veturinn hjá
þeirri eldri og má segja, að hún
hafi komizt klakklaust í 'gegn
um „hreinsunareldinn". Að vísu
gekk henni ekki eins illa að
læra Skólaljóðin og mér í æsku,
en ég efast um að hún kunni
nokkuð af þeim ljóðum, sem hún
hefur lært á liðnum vetrum. Og
hver er þá ávinningurinn af
þessari kvöð, 'sem börnin verða
að undirgangast? Eldri dóttir
mín sýnir engin merki þess, að
ljóð skipi háan sess í huga henn-
ar, enda varla við því að búast,
meðan kennsluhættir Skólaljóða
eru óbreyttir. — Og nú er yngri
dóttir mín byrjuð að feta í fót-
spor systur sinnar. Ég efast um,
að áhugi hennar fyrir ljóðum,
í hvaða formi sem þau eru, verði
meiri en hinnar eldri. í þessum
málum verður einhver breyting
að eiga sér stað, ef við eigum
ekki að staðna í hinni gull-
fallegu, hefðbundnu ljóðlist, sem
æ færri og færri íslendingar
spreyta sig á að yrkja. Ef skól-
arnir og kennarar þeirra geta
ekki vakið áhuga barna fyrir
ljóðlistinni, getur enginn það og
allra sízt foreldrarnir. En for-
eldrarnir geta stuðlað að því, að
viðhalda áhuganum og jafnvel
aukið hann, eftir að hann hefur
verið vakinn.
Að lokum vildi ég óska þess,
að þessi skrif mín mættu stuðla
að því, að tilhögun þessarar um-
getnu námsgréinar yrði sem
fyrst breytt í samræmi við þaer
ályktanir, sem ég ber hér fram.
glerullareinangrunin
Fleiri og fleiri nota Johns-
Manville glerullareinangrun-
ina með álpappírnum,
enda eitt bezta einangrunar-
efnið og jafnframt það
langódýrasta.
Þér greiðið álíka fyrir 4”
J-M glerull og 2VÍ” frauð-
plasteinangrun og fáið auk
þess álpappír með!
Jafnvel flugfragt borgar sig.
Sendum um land allt —
Jón Loftsson hf.
Hringbraut 121. - Sími 10600.
Er ég ekki f vafa um, að sú
breyting mundi, . auk þess að
öðlast meiri og betri skilning á
íslenzkum ljóðum og glæða á-
huga þeirra fyrir þeim.
Mikla ánægju mundi ég hafa
af því, að heyra álit sem flestra
foreldra á þessu máli. Fer ég því
þess á leit við foreldra barna í
efri bekkjum barnaskólanna, að
þeir riti mér nokkrar línur og
skýri mér frá sínum eigin sjón-
armiðum í þessu efni, en ég mun
leitast við að fá einhvern hluta
bréfanha birtan í blaðinu síðar.
Fyrsta vetrardag 1968.
Sigurgeir Þorvaldsson,
Keflavík.
GARÐAR GISLASON HF.
11500 BYGGINGAVÖRUR
Múrhúðunarnet
Rappnet
Lykkjur
HVERFISGATA 4-6
GARÐAR GISLASON H F.
11500 BYGGINGAVÖRUR

Hnglnskot
cnl. 12 & 16
HVERFISGATA 4-6
10 ARA ABYRGÐ
TVÖFALT
EINANGRUNAR
20ára reynsla hérlendis
SIM111400 EGGERT KRISTJANSSON *CO HF
j
10 ÁRA ÁBYRGÐ
Útgerðarmenn
Óska eftir viðskiptum við tvo togveiðibáta
nú þegar, eða á n.k. vetrarvertíð.
Ef óskað er eftir getur aðstoð við línu- og
netaútgerð komið til greina.
EYJABERG, fiskverkunarstöð,
Vestmannaeyjum, símar 1123 og 2291.
HEKLA
Hagsýn húsmóSir velur börn-
um sínum Heklusokka, Heklu-
buxur, Heklupeysur og Heklu-
úlpur.
Hún veit aS nú sem endranær
má treysta Heklumerkinu.
ÖRUGG TRYGGING VERÐS
OG GÆÐA.