Morgunblaðið - 20.11.1968, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. NÓV. 1068
17
Einar Hannesson:
Viðhorf í veiöimálum
seinni hluti
FISKRÆKTIN
Fiskrækt í formi klaks hefur
verið stunduð hér á landi frá
því skömmu fyrir áldamót, en
klakið hefur verið út lax- og sil-
ungshrognum og þeim síðan ver-
ið sleppt í ár og vötn
að vorinu sem kviðpokaseið-
um. Síðar kom til sögunnar
eldi seiða um skemmri eða
lengri tíma, en síðustu árin hafa
laxaseiðin verið alin í göngu-
stærð, 10—15 sm að lengd, og
sleppt þá í árnar á göngutím-
anum að vorinu eða snemma sum
ars. Þessi gönguseiðaframleiðsla
hefur vaxið mjög mikið síðustu
2—3 árin, er nú rúmlega 100
þúsund gönguseiði og fer hún
vaxandi. Seiðunum hefur verið
sleppt í um 50 ár, bókstaflega
um land allt. Aukin tækni í flutn
ingi seiða hefur gert auðveldara
að flytja seiðin mjög langar vega
lengdir.
FISKVEGIR — UMBÆTUR
Og menn hafa ekki látið nægja
að sleppa seiðum í árnar og
vötnin. Byggðir hafa verið mjög
margir fiskvegir (laxastigar) og
hefur göngufiski þar með ver-
ið auðvelduð leið um árnar og
ný ársvæði verið opnuð laxin-
um til landnáms. Þá hafa árfar-
vegir verið lagfærðir og síðast
en ekki síst hefur í nokkrum
tilvikum verið gerðar stíflur í
útrennsli stöðuvatna ti'l að jafna
rennsli ánna og auka það í
þurrkatíð um göngutímann. Slík
vatnsmiðlun gerir afar mikið
gagn, ekki síst í vatsnlitlum ám.
VEIÐIMANNAHÚS
Víðast hvar við helztu lax-
veiðisvæðin hafa verið byggð
ágæt veiðimannahús og sumstað
ar eru þetta glæsileg mannvirki,
sem hafa haft gildi umfram þessi
afnot, og þannig verið samkomu
hús sveitanna — þess munu
vera jafnvel dæmi að slíkt hús-
næði hafi verið skóli!
Þetta alilt, sem hér hefur ver-
iS nefnt, er ánægjulegur vitnis-
burður um þá aði'la, sem hér
eiga hlut að máli; stofnanir, fé-
lög og einstaklingar. Þessi mikli
áhugi, dugnaður og ósérplægni,
er lofsverður. Sannleikurinn er
sá að ræktunarmaðurinn á afar
mikil ítök í mörgum manninum
og sú þörf, til að láta gott af
sér leiða er sterk í mönnum, og
sömuleiðis að búa í haginnfyrir
afnotin (veiðiskapinn). Þá má
ekk i gleyma þeirri miklu
ánægju, sem menn hafa af veiði-
skapnum og öllum umsvifum í
tengslum við hann, þó að mér
hafi oft fundizt að í stóru fé-
lögunum hafi ekki tekizt að
beizla nægilega vel þennan kraft
til skipulegra átaka í sambandi
við félagsstarfið.
SJÁVARLÓN
Á síðustu 10-20 árum hefur
verið beitt nýjum aðferðum við
fiskræktina. í því sambandi má
minna á sleppingu laxaseiða í
stöðuvötn, sem silungi var áður
eytt úr, og sleppingu slíkra seiða
og silungsseiða í sjávarlón. Á
árunum 1954-1963 var þannig
með sleppingu lax- og silungs-
seiða í Bessastaðatjörn mörkuð
tímamót í þessu efni. Bessastaða
tjörn var hálfsölt. Döfnuðu seið-
in þar afar vel og fengust síðar
úr tjörninni laxar, er vógu allt
að 8 pund.
Þá má vekja athygli á hinni
merku tilraun, sem verið er að
gera þessi árin í Lárvaðli á Snæ-
fellsnesi, og skýrt hefur verið
rækilega frá hér í blaðinu.
Þessi árin munu rúmlega tíu
aðilar hér á landi klekja út laxi
og silungi og flestir þeirra hafa
einnig eldisaðstöðu. Þessi starf-
semi gefur góða mynd af þeirri
fjölbreytni, sem á boðstólnum
gæti verið, hvað viðkemur gerð
útbúnaðar og fiskræktar- og
fiskeldisaðferðir.
SILUNGSELDI SEM
AUKABÚGREIN
Mikill áhugi hefur gripið um
sig hjá ýmsum fyrir því að sil-
ungseldi yrði tekið upp sem
aukabúgrein við sveitabæi og
hefur margt verið spjallað um
þetta mál m.a. hefur komið fram
á Alþingi tillaga í því efni. Afar
mikillar bjartsýni hefur yfir-
leitt gætt hjá mönnum og virð-
ast sumir slá því föstu að þetta
sé aðrvænlegt fyrirtæki. Því
miður liggur nú ekkert slíkt
fyrir, er sanni þá fullyrðingu.
VÍTI TIL VARNAÐAR
Ekki er úr vegi í þessu sam-
bandi að minna á minka og refa-
ræktaráhugann, sem greip um
sig á árunum fyrir stríð. Þá
skorti ekki bjartsýnina og fram-
kvæmdaviljann, enda átti gróði
fengu t.d. Skógræktin og Sand-
græðslan um 100 millj. kr. til
sinnar starfsemi.
LAXELDISSTÖÐIN
I KOLLAFIRÐI
Með tilkomu laxeldisstöðvar
innar í Kollafirði, sem hefur
það meginmarkmið að gera til-
raunir í fiskeldi og fiskrækt, er
verið að vinna markvisst að
því að skjóta stoðum undir fram
tíðargrundvÖll þessara mála hér
lendis. Veiðimálastjóri gerði sér
þess fulla grein, þegar í upphafi
starfsferils síns 1946, að nauð-
synlegt væri að reisa slíka stöð,
ef við ætluðum að ná verulegum
árangri á þessu svðii. Vann
hann ásamt öðrum að því að
koma slíku í framkvæmd á ár-
unum 1948-50 og skyldi sú
stöð vera í sameign ríkisins Raf-
magnsveitu Reykjavíkur og
Stangaveiðifélags Reykjavíkur.
Var gerð áætlun um byggingu
og fyrirkomulag slíkrar stöðv-
ar. Þessu tókst ekki að koma í
höfn þá. — En sjónarmiðið um
því er hér um ómengaðan lyga-
áróður að ræða gagnvart vatn-
inu í Kollafirði. Og s.l. vor lét
stöðin frá sér 70 þúsund göngu-
seiði og annað eins magn hefur
nú þegar náð göngustærð í stöð-
inni og mun bætast verulega við
það vorið 1969. Eins og lesendur
vita flestir, gengu 704 laxar í
Kollafjarðarstöðina og 611 lax-
ar 1967 og 203 í sumar, Þrír
af löxunum, sem gengu í sumar,
drápust eða innan við 2prs. sem
er áreiðanlega algert lágmark
þess, sem drepst af laxi, eftir að
hann er kominn á árnar. Vitað
er að sjúkdómar herja á laxinn,
Sömuleiðis verða stundum slys,
óhöpp og fleira þess efnis, m.a.
skaddast fiskur stundum af veið
arfærum, er leiðir af sér dauða
fisksins.
„FJÁRBRUÐLIГ
Þessir þremenningar hafa séð
ofsjónum yfir þeim fjárveiting-
um, sem veittar hafa verið til
Kollafjarðarstöðvarinnar, en á
sama tíma skortir ekki hjá þeim
Jesús kyrrir vind og sjó
OG ER HANN steig í bátinn
fylgdu lærisveinar Han-s honum.
Og sjá, þá gjörði svo mikið veð-
ur á vatninu, að bátinn huldi af
bylgjunum, en Hann svaf. Og
þeir komu og vöktu Hann og
sögðu: Herra bjarga þú, vér för-
umst. Og Hann segir við þá: Hví
eruð þér hræddir, -lítil-trúaðir?
Því næst stóð Han-n upp og hast-
aði á vindana og vatnið, og varð
blíða logn. Og mennirnir undr-
uðust þetta og sögðu: Hvílíkur
maður er þetta, að bæði vind-
arnir og vatnið -hlýða honu-m.
Matt. 8, 23-27, Mark 4,36-41, Lúk.
8, 22-25.
Það er ekki erfitt fyrir þá,
sem þekkja Jesú-m og vita að
hann er Kristur sonur hins lif-
anda Guðs, að trúa því að hgnn
•hafi stöðvað vind og sjó, né önn-
ur stórmerki hans. Jesús sagði:
„Því að ef þér trúið eljki, að ég
sé sá sem ég er, þá munuð þér
deyja í s.yndum yðar“.
„Enginn maður ræður yfir
vindinum svo að hann :geti stöðv-
að hann“, segir prédikarinn.
Kristur var ekki sama eðlis og
vér, ekki maður eins og vér.
-Hann var getinn af heilögum
anda í hreinum sið, fæddur af
helgri meyju Maríu, heilagur og
syndlaus. Þess vegna réð hann
yfir vindum og vatninu, að
hann var ekki af þessum heimi,
heldur yfir öllu, Guð blessaður
að eilífu, sem allt vald hefir á
himni og j örðu“.
„Hinn fyrsti maður, Adam, var
af moldu, jarðneskur, hinn ann-
ar maður, Jesús Kristur, er
Drottin af himni, himneskur".
Jesús Kristur er hið sanna
lífsins brauð, sem kom niður af
himni, til að vera öllum, sem á
hann trúa eilífur Frelsari frá
synd og glötun. Þess vegna er
það synd á móti heilögum anda
að trúa ekki á Jesúm, heldur
hafna honum, „sem keypti oss
Guði til handa með blóði sínu“.
Jesús sagði: „Þetta er verk
Guðs, að þér trúið á þann sem
hann sendi“. „Því brauð Guðs
er það, sem stígur niður af himni
og gefur heiminum líf. Þetta er
brauðið, sem kemur af hjmni til
þess að maður neyti af því og
deyi ekki. Ég er hið lifandi
brauð, sem kom niður af himni,
ef nokkur etur af þessu brauði,
mun hann lifa til eilífðar, og það
brauð, sem ég mun gefa, er hold
mitt heiminum til lífs“. Jóh. 6.
Jesús sagði: „Sæll er sá, sem
ekki hneykslast á mér“. Raust
Drottins er dýrleg, raust Drottins
hljómar með krafti, raust Drott-
ins hljómar með tign. Guð dýrðar
innar þrumar, Drottinn yfir hin-
um miklu vötnum. Sál-m 29.
Fallið fram fyrir honum í helg
um skrúða. Tignið Drottinn Jes-
um Krist. Hann er vort réttlæti.
Vér vorum íklæddir honum í
helgri skírn, verum því stöðugt í
'honum. Hann er vort sanna brúð-
kaupsklæði, hinn helgi skrúði.
En varið yður á súrdeigi hinna
frjálslyndu pregta.
Fagnaðarerindi Krists er hið
sama og í upphafi: „Himinn og
jörð munu líða -undir lok, en mín
orð ekki“. — Amen.
Kristján Á. Stefánsson.
Frá laxeídisstöðinni í Kollafirði.
bændanna að verða mikill í
þeirri nýju atvinnugrein, er þá
var verið að stofna til með mikl-
um trumbuslætti. Betur hefði þá
til tekizt, ef skynsamlegri vinnu
brögðum, byggðum á raunsæi o,
þekkingu, hefði verið beitt.
þessum tíma var stofnað félag
áhugamanna um þessi mál, er lét
þessi mál mjög til sín taka. f
lögum félagsins sagði m.a. að fé-
lagið vildi vinna á móti því að
fluttar væru til landsins dýra-
tegundir, sem gætu orðið t il
tjóns. Má það kallast kaldhæðni,
að það eina sem þetta félag hef-
ur skilið eftir, er villiminkurinn.
Er það vissulega ömurlegur við-
skilnaður þessa refa- og minka-
máls.
Ljóst er að mörgum spurn-
ingum er ósvarað um möguleika
silungseldisins sem sérstakrar
búgreinar, en svörin koma vænt
anlega á næstu árum. Er því
ekki ástæða að svo stöddu til
að hvetja menn til stórfelldra
átaka á þessu sviði. Þarf að und
irbúa þetta mál sem bezt á allan
hátt og rasa ekki um ráð fram.
Að mínu mati er heppilegast
að styðja og styrkja betur en
nú er gert, allt það, sem lífvæn-
legt er þegar fyrir hendi í fisk-
rækt og fiskeldi, því að með því
móti fæst vísast grundvöllur und
ir silungseldi sem aukabúgrein,
er bændur geti stundað á arð-
vænlegan hátt við sína bæi.
FJÁRVEITINGAR TIL
VEIÐIMÁLA
Fjárframlög til veiðimála hafa
löngum verið við nögl skorin,
enda þó að framkvæmd lax-
veiðilaganna hafi hreint ogbeint
hrópað á aukið fjármagn. Erhér
bæði átt við þá stjórnunarlegu
hlið málanna (Veiðimálastofnun
in og fl.) og styrkveitingar, sem
gefin er vMyrði um í lögunum,
bæði hvað viðkemur fiskvegum
og fiskeldisstöðvum.
Til fróðleiks lesendum Mbl.
skal þess getið, að á árunum
1946-1965 var varið til veiði-
mála um 17 millj. kr., en þar af
um 7 millj. seinustu tvö árin
vegna laxeldisstöðvar í Kolla-
firði. Á þessu 20 ára tímabili
nauðsyn fiskeldisstöðvar var við
urkennt af löggjafanum árið
1953, er samþykkt var tillaga á
Alþingi um Klak- og eldisstöðv-
ar ríkisins. Var þessi grein
felld inn í lögin við hina ræki-
legu endusrkoðun þeirra 1957.
Og það var einmitt á grundvelli
þessa ákvæðis, sem að veiðimála-
stjóri gerði tillögu um, að reist
yrði tilraunastöð í Kollafirði,
sem ríkisstjórn samþykkti árið
1961 fyrir ötula forgöngu Ing-
ólfs Jónssonar. En téður ráð-
herra hefur sýnt veiðimálum al-
mennt meiri skilning og velvilja
en nokkur annar ráðherra, að
þeim ólöstuðum, og hefur í ráð-
herratíð hans verið hlúð betur
að þessum málum en nokkru
sinni fyrr. Þetta þykir mér eðli-
legt að komi hér fram, enda
sanngjarnt að geta þess sem vel
er gert.
„GÍSLI, EIRÍKUR OG HELGI“
Eins og lesendum Mbl. hafa
orðið varir við, hefur af vissum
aðilum verið rekinn mikill áróð-
ur gegn Kollafjarðarstöðinni og
hefur þar verið fánaberi síðustu
tvö árin Jakob sá, er ég nefndi
í. fyrrl grein. Hefur hann aðal-
lega róið einn á báti, en haft
sér til trausts og halds, er mér
sýnist, tvo „landmenn". Annar
landmanna, sem ég nefni svo,
tel ég vera Gísla Indriðason,
fyrrverandi forstjóra Búðaóss
h.f., en hinn er ónefndur fisk-
eldismaður. Hafa þessir þremenn
ingar verið ósparir á stóryrði,
m.a. fjársóun, um ranga stefnu
í fiskeldismálum, ónotbæft vatn
í Kollafirði, allt væri að drep-
ast þar eða væri dautt og ann-
að af svipuðu tagi. Má segja
að hér hafi ekki skort, hvorki
illkvitnina né róginn. Afsökun
fyrir hátterni þessara manna
væri fyrir hendi, ef þeir vissu
ekkert um ástandið í Kollafirði,
t.d. gagnvart vatninu sjálfu. En
ágæti þoss er hægt að sanna með
heimsókn í Kollafjarðarstöðina.
En nú er þessu ekki til að dreifa,
því bæði Jakob og fiskeldismað-
urinn vita betur, því að þeir
hafa verið þar sísnuðrandi og
gífuryrði um óhemju möguleika i
sambandi við fiskeldið. Talað er
t.d. um 2. milljarða tekjur innan
10 ára af fiskeldinu. Skýtur hér
meira en lítið skökku við, ann-
arsvegar um möguleikana og hins
vegar varðandi fjárframlög til
þess að unnt sé að undirbyggja
með eðlilegum hætti framtíð þess
ara mála. Það er vitað, að hvorki
þessi mál né önnur þjóðþrifa-
mál hafa byggst upp eða munu
byggast upp á skýjaglópsku eða
kaffihúsaspjalli. Það er trúin á
fólkið sjálft, sem fyrst og fremst
ræður, og sú reynsla, tækni og
þekking, sem tekst að afla með
þrotlausu starfi og bjartsýni,
byggð á raunhæfu mati, sem
málum þokar áfram.
STÓRLAXAGLORÍA —
SMÁLAXABIKAR
í sambandi við hina röngu
stefnu í fiskeldismálum staðhæf
ir Jakob Hafstein í hinum
mörgu greinum sínum hér í blað-
inu að i Kollafjarðarstöðinni sé
lögð höfuðáherzla á smálaxinn,
en stóru og sterku laxastofnar-
nir eins og hann orðar það, séu
vanræktir. í einni greininni upp
lýsir hann þó að stöðin hafi
fengið hrogn úr ýmsum ám, m.a.
Víðidalsá, en þar er meðalþungi
laxins svipaður og í Laxá í
Þing, sem Jakobi er sérstaklega
hjartfólgin og hann virðist hafa
fengið á heilann. Þessi stórlaxa-
gloría sem virðist hafa altekið
aumingja manninn, þannig að
hann veit ekki sitt rjúkandi ráð,
er hann ræðir þessi mál. Annars
jaðrar þessi áróður gegn Elliða-
árstofninum, ársfiski (smálaxi),
úr sjó sem sýnt hefur glæsileg-
an styrkleika, t.d. hvað fjölda
snertir, við atvinnuróg, ef það
er ekki þegar atvinnurógur. Það
er spaugilegt að sjá þessar að-
farir þegar maður veit um, að
þessi maður hefur látið sig hafa
það að veita opinberlega við-
töku sérstökum bikar fyrir veiði
á smálaxi og það í Elliðaánum!
Við vitum það að Jakob þessi
veiddi 36J punda lax á stöng
í Laxá í Aðaldal, en við vitum
Framhald á bls. 15