Morgunblaðið - 30.11.1968, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. NÓVEMBBR 1908
Framhald af bls. 13
ei.nnig getið, af því, hve
byggðarlagið var einangrað, hafi
það stundum sloppið við plágur
sem annars staðar herjuðu. Loks
er sagt frá upphafi verzlunar
á Siglufirði, og er auði3æ<tt, að
Siglfirðingar hafa, svo sem fólk-
ið í afskekktustu byggðarlögum
Vestfjarða, batft mikið gagn af
ólöglegri verzlun við þjóðir, —
enda krefst hún þess, Anna Red
zlev, sem Sigfús H. Andrésson
skjalavörður telur verið hafa
fyrstu kaupkonu á fslandi og
tók við sitjórn verzktnaT á Sigliu-
firði, að bónda sínum látnum ár-
ið 1789, að sölunefnd konungs-
verzlunarinnar leggi henni til
fallbyssur, svo a ðhún geti klekkt
rækilega á hollenzkum duggur-
um! ... Er þessi þáttur bókar-
innar ekki sízt forvitnilegur, svo
mjög sem þar er vikið að ýmsu
sem þorra manna er alls ekki
kunnugt, og vonandi sér Sögufé-
lag Siglufjarðar sér fært að láta
taka saman frekari fróðleik um
þetta tímabil £ sögu byggðarlags
ins.
Séð inn eftir Strákagöngnm.
Annar hluti sögunnar heitir
Þróun Siglufjarðar 1818—1918.
Hann fjallar sem sé um það tíma
bil, sem takmarkast annars veg-
ar af þeim merkisatburði, að ein
valdskonungur Danmerkur gaf
út tilskipun um löggildingu Siglu
fjarðar sem almenns verzlunar-
staðar og hiins vegar af samþykkt
Alþingis frá 13. maí 1918 um
kaupstaðarréttindi handa Siglu-
firði.
Þessi hundrað áir voru svo
sem öllum mætti vera Ijóst, hið
mikla sóknartímabil í sögu ís-
lendinga. Þá sóttu þeir frá eymd
hungurdauða, umkomu- og getu-
lieysi og erlendri óstjóm og harð-
stjóm til breyttra og bættra at-
vinmíhátita og lífskjara, frelais til
ákvarðana og athafna og til þess
sjálfstæðis, sem þeir áttu rétt
til og á öllum öldum lifði í þjóð-
nrvitundinni við yl og skímu frá
Islenzkri tungu og menningar-
erfðum, — en óvíða mun breyt-
ingin hafa verið jafngagnger og
einmitt í hinum afskekkta og
þrönga firði.sem er nóttlaus vor-
aldar- og sólskinsveröld á heið-
ríkum sumardægrum, en á sorta-
myrkum vetrardögum sem óvar-
ið anddyri — opið fyrir hafís
frostþoku og hamrömmum hríðar
byljum Dumbshafsins...
Það var árið 1788, sem Redz-
levshjónin hófu verzlun á Siglu-
firði. Þá voru í byggðarlaginu
öllu aðeins 107 manns, þar af
einungis 62 á þeim 9 bæjum, sem
byggðir voru í Siglufirði ajálf-
um. Auðsætt er því, að hjóna-
komin dönsku hafa verið bjart-
sýn á, að þeim mundi leyfast
sitthvað í þessu afskekkta byggð
arlagi, úr því að þau sóttust eft
ir að koma þar upp verzlun. En
þó a*ð maddama Redzlev væri
ekki fyrirleitin, varð verzlunin
gjaldþrota, og gekk síðan á ýmsu
og engu góðu um verzlunarhætti
— og þegar löggiltir vonu ýmsir
verzlunarstaðir hér á landi 1816
var Siglufirði þar sleppt. En
fyrir tilstilli hins gagnmerka
manns, Stefáns amtmanns Þórar
inssonar, var svo Siglufjörður
löggiltur sem verzlunarstaður
tveimur árum síðar.
Árið 1816 voru og íbúar byggð
arlagsins orðnir 160, þar af 16
manns í Hvanneyrarlandi, 8 á
prestssetrinu sjálfu og jafnmarg
ir á verzlunarstaðnum. Árið 1850
voru 214 manns í byggðarlag-
inu og 1868 voru íbúarnir komn
ir yfir 300, voru 303 — en að
tröUkonur þjóðsagniammia voru
sendar til Sighifjarðar tál að
sækja hákarl hamda þeim
menmsku möimum, sem þær
höfðu í haLdi, sýnir 'líka hvert
torleiði var talið þangað.
En ekki virðist þessi fólks-
fjölgun hafa verið að þakka
bættri verzlun og framförum í
atvinnuháttum, því að verzlunin
var yfirleitt misjafnlega rekið
útibú danskra verzlana á Ak-
ureyri, Húsarvík ag loks Hofsós,
og lifibrauð manna var búhokur
og fiskveiði og þá ekki sízt há-
karlaveiði, enda varð Siglunes-
hákarl landsfræg gæðavara, svo
sem menm þekkja af þjóðsögum.
Það er svo í rauninni ekki fyrr
en Siglfirðingar eignast þilskip
til hákarlaveiða, að framfarir
verða í atvinnuháttum þeirra.
Fyrsta þilskipið var smíðað er-
lendis, en flest hinna í byggðar
laginu. Þau voru orðin 8 um
1870, en auk þess voru gerð út
frá Siglufirði álíka mörg skip,
sem voru eiign manma, er bjuggu
í nálægum sveitum, og voru þau
yfirleitt, eins og skip Siglfirðinga
— eign bænd'a, en e'klki hinoa er-
lendu verzlana. Mestir skipasimið
ir í Siglufirði voru í þennan
tímia Jóhaon bóndi Kröyer í
Höfn og Páll sonur hans. Jó-
hann var maður vel upplýstur
og áhugasamur um flest sem til
hins betra horfði. Hann var af-
komandi hins danska Jóhanns
Caapers Kröyers, sem varð „faikt-
or“ á Siigiufirði 1797, en gerðist
bóndi á Höfn við Siglufjorð átta
árum síðar og bjó þar til bana-
RITSTJÓRN • PRENTSMIÐJA
AFGREIÐSLA*SKRIFSTOFA
SÍMI lO-IOO
dægurs. Hann var ættfaðir Kröy
ersættarinnar svo kölluðu, sem
af eru komnir ýmsir myndar-
og igerðanmenn nyrðra — og
eiininig á Auííturliandi.
Um þetta leyti eða fimm ár-
um síðar en Siglfirðingar eign-
uðust fyrsta þilskipið, reyndist
Hofisóskaiupimiaður sjáifuim sér oig
og Siglfirðingum slík heillaþúfa,
að hann gerði að „faktor" á
Siglufirði Snorra Pálsson, prests
og sáhnaskálds í Viðvík. Snorri
var þá aðeins 24 ára gamall,
en ekki virtist hamn ákorta þroeka
að vitsmunum, innræti eða fram-
taki. Áður hafði tilviljun oft
sýnzt ráða því, bverjar vörur
©g hve mikið vörumagn væri flutt
til Sigluf jarðar, en nú varð þar
sú breyting á, sem bæði varð
eiganda verzlunarinnar og Sigl-
firðingum til hagsbóta. Þá þótti
og heimili Snorra sómi og stoð
byggðarlagsins, enda var hann
kvæntur mikilli og góðri konu
bóndadóttur úr Mývatnssveit
Heimilið var einstakt að látlausri
gestrisni og hjálpsemi án mann-
greinarálits. Snorri var og utan
heimiUs hjálpsamur og örlátur,
þótt hann kynni um það fótum
sínum forráð, og laginn var hann
við lækningar og Uðsinnti mörg
um sjúkum. Hann átti þátt í
stofnun sparisjóðs á Siglufirði
1873 og sinnti honum ókeypis,
og er sá sparisjóður enn tU.
Snorri stofnaði niðursuðuverk-
smiðju 1878 — og hann tók upp
gufubræðslu á hákarlalifur, og
fór þamniig stórum atf verðmiæti
helztu útflutningsvöru fólksins í
byggðarlaginu. Loks stofnaði
hann einnig síldveiðifélag, en ár
legar hafiskomuir uirðu þeim fé-
lagskap að falU. Hann var bóka
maður mikill og hlynntur al-
Hdrgreiðsludama — utviuna
Hárgreiðshidama með meistararéttindi óskast á nýja
hárgreiðslustofu.
Uppiýsingar sendist til Mbl. merkt: „6387“.
Nauðungaruppboð
Eftir kröfu tollstjórans í Reykjavík, Gjaldheimtunnar
og ýmissa lögmanna fer fram nauðungaruppboð að Síðu-
múla 20. (Vöku h.f.), miðviíkudaginn 4. desember 1968,
kl. 13.30 og verða þar seldar eftixtaldar bifreiðar:
R. 7, R. 604, R. 1884, R. 2593, R. 2625, R. 3879, R. 4497,
R. 4702, R. 4722, R. 4727, R.4877, R. 5796, R. 5830, R. 6069,
R. 6360, R. 6419, R. 6478, R. 7237, R. 7458, R. 7590, R. 7993,
R. 8428, R. 8723, R. 8851, R.9836, R. 10521, R. 10634,
R. 11084, R. 11591, R. 11593, R. 11660, R. 12422, R. 12624,
R. 12765, R. 12985, R. 13006, R. 13313, R. 13468, R. 13749,
R. 13963, R. 13970, R. 14077, R. 14259, R. 14388, R. 14543,
R. 14739, R. 15365, R. 15736, R. 16313, R. 16318, R. 16540,
R. 16805, R. 16832, R. 17004, R. 17087, R. 17167, R. 17247,
R. 17494, R. 17649, R. 17699, R. 17765, R. 17767, R. 17790,
R. 17926, R. 17955, R. 18174, R. 18320, R. 18791, R. 18974,
R. 19091, R. 19199, R. 19250, R. 19402, R. 19451, R. 19564,
R. 19566, R. 19631, R. 19661, R. 19672, R. 19698, R. 20108,
R. 20266, R. 20293, R. 20552, R. 20732, R. 20854, R. 21108,
R. 21756, R. 21768 R. 21845, R. 21880, R. 21888, R. 21911,
R. 22118, R. 22125, R. 22154, R. 22157, R. 22350, R. 22807,
R. 23818, E 565, G. 1163, G. 2249, G. 2421, G. 4665, L. 529,
Þ. 754, Opel Station árg. ’63, óskrásett, Volikswagen
óskrásett og ennfremur 2 kxftpressur.
Greiðsla fari fram við hamarshögg.
Borgarfógetaembættið í Reykjavík.
VINNUVEITENDASAMBAND ÍSLANDS
minnir félagsmenn sína á áður
boðaðan fund í dag klukkan 14
að Garðastrœti 41.
D a g s k r á :
Benedikt Gröndal form. Vinnuveitendasambamds
íslands, ávarp.
Björgvin Sigurðsson framkv.stj. Vinnuveitendasam-
bands íslamds: „Samtök vinnuveitemda og ástand
og horfur á vinnumarkaðnum“.
Barði Friðriksson skrifstofustj. Vinnuveitendasam-
bands íslamds: „Uppbygging Vinnuveitendasam-
bandsins og dagieg störf þess“.
Ágúst H. Elíasson og Magnús Gústafsson tæknifræð-
ingar: „Markmið tæknideildar Vinnuveitendaeam-
bands fsiands og áætlanir“.
Sveinn Guðmundsson forstjóri: „Áhrif þátttöku
í EFTA á innlenda atvinnuvegi".
— Frjálsar umræður —
Fundarstjóri verður Benedikts Gröndal form.
Vinnuveitendasambands íslands.
þýðumenntun, og átti hann sinn
þátt í því, að barnafræðsla komst
á fastan fót á Siglufirði þegar
árið 1883. Svo mikils var hann
metinn, ekki aðeins í sínu byggð
arlagi, heldur og í Eyjarfjarð-
arsýslu, að hann var kosinn ann
arr þingmaður Eyfirðinga árið
1875 — en sama árið keypti
Gránufélagið Siglufjarðarverzl-
un, O'g var Snorri þar áfram sem
verzlunarstjóri, enda hafði hann
verið einn þéirra, seim umnu að
stofnun Gránufélagsins nokkrum
árum áður.
Á Alþingi sat hann til 1879
og kom þar fram fjórum mikl-
um nauðsynjamálum Siglfirðinga.
Einangrunin hafði verið ef til
vill þeirra mesta mein frá upp-
hafi byggðarinnar. Nú fékk
Snorri því ráðið, að landpóstar
skyldu ekki eiga endastoð á Hofs
ósi, heldur fara al'la leið í Siglu-
fjörð, póstskip skyldu hafa þar
viðkomu og rudd var á kostn-
að landssjóðs leiðin yfir Siglu-
fjarðarskarð —■ og urðu vega-
gerðarmeninirnir lítt varir við
hinn áðurnefnda loftanda — og
var þó ekki talið, að hinn and-
ríki og bænlheiti tkferkur hefði náð
ið niðurlögum hans til fulls. Loks
var Siglufjörður gerður að lækn
issetri fyrir tilstiHi Sriorra, og
voru Siglfirðingar svo heppnir,
að Helgi Guðmundsson, sem var
lílkiipaðuir læknir þeinra, tðk
tryggð við byggðarlagið ag
dvaldist þar til æviiotoa, þó
að ihairan haétti aKilöngu fyrr
störfuan sem héraðslBéknir. Um
Snonna Pálsson er fjialliað al'l-
rækilega í eimum atf hiinum níu
þáttum Kristins Hal ldónssonar,
sem eru aftan við sjáiifa söguna
í þessari bók.
Mikill harmur rikti í Siglufirði
þegar Snorri Pálsson lézt — að-
eins 43 !ára gamaU, en oftast er
það svo — igóðiu heiUi — að mað-
ur eða menin kotma manms í stað.
Fimm ánum áður en Smarri lézt
— eða þegar stofnuð var niður
suðuverksmiðjan, fluttist tfl Siglu
fjarðar fyrir tUstilU Snorra einm
frændi hans, Haffliði Guðmund-
son, sem var blikksmiður að iðn.
Hann varð svo, er tímar Uðu
hreppsstjóri og virkt og vinsælt
yfirvald Siglfirðinga. Hann naut
mikillar virðingar sakir mann-
dómis síns og drenigskaipar, og
lengi átti hann sæti í hafnar-
nefnd, en slík nefnd varð á
Siglufirði næsta miikilvæig, svo
sem þair varð þróuin lalt'viinn'U'lífs-
ins. 5 árum eftir lát Snorra varð
svo sá maður Merkur Siglfirð-
inga, sem raunar mun hafa haft
fullan hug á að vísa þeim veg
til himnaríkis í fyllingu tímans,
en að minnsta kosti var engu
síðri forustumaður þeirra á braut
framkvæmda og heillavænlegra
umbóta á héTvistardögum þeirra,
og var hann sýslunefndarmaður,
hreppsnefndarmaður og oddviti
hreppsnefndar um langt skeið,
enda mátti hann sín ekki aðeins
mikiln heima og út í frá sakir
heillandi og sérstæðs persónu-
leika, hugkvæmni og dugnaðar,
heldur naut hann og á æðstu
stöðum verðleika sinna sem tón-
skáid og bjargvættur íslenzkra
menningarerfða á sviði tónlist-
ar. Þá var og ærið mikils virt
eiginkona séra Bjarna, Sigríð-
ur Lárusdóttir Blöndal frá Korns
á, sem var manni sníum stoð og
stytta, var ekki aðeins hin virðu
legasta húsfreyja, heldur lengst
um organisti í Siglufjarðarkirkju
og st jómandi sönigkórsins.
Ekki var Siglufjörður stór stað
ur, þá er séra Bjarni fékk Hvann
eyrarprestakall, — í sveitinni
allri hafði á seinustu 20 árum
aðeins fjölgað um 8 manns, enda
höfðu brottflutningar fólks verið
tíðari en áður fyrr. Á sjálfri
Siglufjarðareyri bjuggu einungis
55 sálir, og fram að aldamótun-
um var fjölgunin hægfara. En
svo rann þá upp hið víðkunan
skeið síldveiða og síldarvinnslu,
sem breytti allri aðstöðu Siglu-
fiarðar — og hafði meðal annars
þau áhrif, að innan fárra ára
hófst þar svo ör fólksfjölgun,
að árið 1918, þegar Siglufjörður
fékk kaupstaðarréttindi, var tala
Sigifirðinga komin yfir 900.