Morgunblaðið - 04.02.1969, Side 14

14
MORG-UN’BLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 4. FEBRÚAR 19«®.
Úttgiefandi H.f. Árvafcur, Beykjajvife,
Frambvæmdastj óri Haraldur Sveinsson.
'Ritstjórax* SigurSiur BjanDason frá VigW.
Matthfas Jahanness'en.
Eyjólfur Konráð Jónssoa.
Eitstjómarfulltrúi Þorbjörn Guðimundssoifc
Fréttajstjóri Björn Jóhannssora.
AuglýsingaHtjöri Árni Garðar Kristinsson.
Eitstjórn ag afgtrei'ðisla Aðaistræti 6. Simi lO-liOO.
Auiglýsingar Aðalstræti é. Sími 22-4-SO.
Áafcríiftargjald kr. 160.09 á mónuði innanlands.
í lausasciiu kr. 10.00 eintakið.
„FJARLÆGÐIN GERIR
FJÖLLIN RLÁ“
IT'yrir allmörgum árum var
mikill áróður rekinn fyr-
ir því, að menn flyttust bú-
ferlum til Kanada, og tóku þá
allmargir einstaklingar og
fjölskyldur sig upp og fluttu
til þess lands. Sumum vegn-
aði þar sæmilega, en margir
’ hurfu aftur heim, sumir
eignalausir, sem farið höfðu
utan með talsverðar eignir.
Hafði dýrðin ekki reynzt í
samræmi við fyrirheitin, svo
að menn gerðu sér ljóst, að
betra var að búa á íslandi.
Nú er að því unnið að fá ís-
lenzkt fólk til að flytja til
Ástralíu, fjarlægasta bletts-
ins á hnettinum, og mikið er
af því látið, hve dýrlegt muni
vera þar að búa. Til er fólk,
sem fellur fyrir dýrðarljóm-
anum, og þess vegna telur
Morgunblaðið rétt að minna
menn á, að „fjarlægðin gerir
fjöllin blá.“
íslendingar hafa átt þess
^kost að undanförnu að ferð-
ast mikið til nálægra landa.
Þeir hafa kynnzt aðstöðunni
þar, og ekki hefur á því bor-
ið, að menn fýsti að setja sig
þar niður, umfram það sem
eðlilegt er vegna hjúskapar
og annarra tengsla, enda hafa
útlendingar líka sezt að hér
af þessum sökum.
Ástralía er sjálfsagt gott
land, en þó mun lífsbaráttan
þar vera erfiðari en í ná-
grannalöndum okkar. En hins
vegar er fjarlægðin nógu
mikil til að freista manna.
Og þótt sæmilegt kunni að
vera að búa í Ástralíu, þá
leikur enginn vafi á því, að
ísland er mörgum sinnum
betra land, og býður upp á
stórfelld tækifæri, ekki sízt
á sviði iðnaðar, vegna hinna
jötunefldu krafta jarðhitans
og stórfljótanna, sem virkj-
aðir verða á næstu árum til
hagnýtingar í stóriðjuverum.
Þeir menn, sem einmitt nú
ætla sér að yfirgefa ísland
af efnahagsástæðum, eru
meira en lítið skammsýnir.
Við höfum að visu orðið fyr-
ir tímabundnum erfiðleikum,
sem þó eru ekki meiri en svo,
að þjóðin verður um sinn að
búa við svipuð lífskjör og
hún hafði fyrir örfáum árum.
En lífskjörin munu skjótt
bátna á ný, jafnvel þegar á
þessu ári. Og á næstu árum
munu verða hér stórfelldustu
framfarir í sögunni.
AUKIN STÓRIÐJA
Á NÆSTA LEITI
k verkalýðsmálaráðstefnu
Sjálfstæðismanna, sem
haldin var sl. laugardag,
upplýsti Jóhann Hafstein,
iðnaðarmálaráðherra, að nú
væri ötullega að því unnið að
kanna, hvort unnt væri að
byggja nýja álbræðslu hér á
landi og leggja þegar til at-
lögu við nýjar stórvirkjanir,
og jafnframt væri líklegt, að
nú mundi unnt að hleypa af
stað undirbúningi að bygg-
ingu olíuhreinsunarstöðvar,
e.t.v. í tengslum við byggingu
sjóefnaverksmiðju, en allt
bendir til þess, að það fyrir-
tæki gæti orðið mjög arð-
vænlegt.
Með samningunum við
Svisslendinga um byggingu
álbræðlunnar í Straumsvík,
var fyrsta skrefið stigið til
stórfelldrar iðnvæðingar ís-
lands. Þótt andstaða væri
mikil gegn þeirri fram-
kvæmd, má segja, að svo til
allir landsmenn geri sér nú
grein fyrir því, að rétt var að
farið og áfram þurfi að halda
á sömu braut til hagnýtingar
orkulindanna og þeirrar að-
stöðu, sem hér er til stór-
framkvæmda.
Athuganir þær, sem Bald-
ur Líndal og Vilhjálmur
Lúðvíksson hafa unnið að á
Reykjanesi, benda til þess, að
mjög hagkvæmt sé að byggja
sjóefnaverksmiðju, sem yrði
undirstaða öflugs efnaiðnað-
ar, þar sem jafnframt væru
hagnýttar framleiðsluvörur
olíuhreinsunarstöðvar.
Þetta fyrirtæki gæti haft
svo gagnger áhrif á allan
efnahag landsmanna, að
fyllsta ástæða er til að ætla,
að lífskjör hér á íslandi gætu
orðið betri en nokkurs staðar
annars staðar í veröldinni,
því að í kjölfar þessara stór-
framkvæmda mundu fylgja
fjöldinn allur af smærri fyr-
irtækjum í efnaiðnaði, sem
hagnýtti sér hráefni frá þess-
ari verksmiðju.
Dr. Vilhjálmur Lúðvíksson
ræddi um þetta mál og fleiri
tækifæri á sviði iðnaðar á
verkalýðsráðstefnu Sjálf-
stæðismanna og verða ræðu
hans gerð nánari skil hér í
blaðinu á morgun, og er
ástæða til að menn kynni sér
þetta málefni rækilega, því að
Japanar eru bókamenn
Gefa út 20—30 þúsund bækur á ári
Oft er rætt og ritað um iðnað-
arafrek Japana á síðari árum og
vestrænar þjóðir eiga í vök að
verjast samkeppni þeirra, og má
þar nefna að Japanar eru orðnir
langmestu skipasmiðir veraldar
og japanskir bílar og ljósmynda-
vélar keppa við General Motors
og Kodak. En sjaldnar er minnzt
á hitt, að Japanar eru nú or’ðnir
ein mesta bókaútgáfuþjóð heims-
ins, þó að japanskar bókmenntir
séu vestrænum þjóðum lokuð
bók, einkum Evrópumönnum.
Nú gerðist það í vetur að jap-
anskt skáld, Yasunari Kawabata
fékk bókmenntaverðlaun Nóbels
og verður það líklega til þess, að
vestrænu þjóðirnar fara að veita
japönsku bókmenntunum meiri
athygli en hingað til. Og vest-
rænir menn sem dvelja í Japan
veita því fljótt athygli að Japan
ar eru ekki áðeins miklir iðju-
höldar heldur líka miklir bóka-
menn og bókmenntavinir og lesa
líklega öllu meira en þórri
manna á vesturlöndum.
í afskekktum þorpum í Japan
eru bókaverzlanir, jafnvel þó að
þar sé engin sæmileg nýlendu-
vöruverzlun. Þar verður fólkið
að leita til stærri kaupstaða til
þess að kaupa flestar vörur nema
þær venjulegustu. En í bókavezl
ununum er meira úrval af prent-
uðu máli en matartegundir hjá
kaupmanninum.
En þó er það enn eftirtektar-
verðara hvílíkt kynstur af bóka-
verzlunum og prentsmiðjum er í
stórborgunum. í Kada-hverfinu
í Tokíó er heilt stræti — einn
kílómetri á lengd — með bóka-
verzlun í hverju húsi. Á öðrum
stað í borginni er eitt mesta bóka
heildsölufyrirtæki veraldar, sem
skákar samsvarandi fyrirtækjum
í Englandi. Þetta er gríðastór,
átta hæða bygging, og þar er
ekkert annað en bækur, neðan
úr kjallara og upp í mæni. Ef
draga má ályktun af þeim fjölda
sem kemur í bókaverzlanimar —
því að þar er húsfyllir frá
morgni til kvölds — hljóta jap-
anskir bókaútgefendur að græða
vel.
Milli 25 og 30 þúsrund nýjar
bækur eru gefnar út árlega í
Japan. Og hér er ekki aðeins um
að ræða rit innlendra höfunda,
því að flest markvert af annara
það er vafalaust stærsta tæki-
færið, sem boðizt hefur á
sviði íslenzkra atvinnumála.
HALLDÓR
LAXNESS
HEIÐRAÐUR
íslendingar sem ferðast um
önnur lönd, verða þess tíð-
um óþægilega varir, að land
þeirra er lítt þekkt og þjóðin
ennþá minna, og þetta þarf
enginn að undrast. Hvað vit-
um við íslendingar um Ceyl-
on eða jafnvel Orkneyjar.
Fæst okkar þekkja þar nafn
á einni borg eða forustumanni
á einu eða öðru sviði.
Engín þjóð getur lengur
þjóða bókmennitum kemur út á
japönsku líka. Aliskonar bók-
menntir, allt frá kínverskum og
grískum fornbókmenntum til
franskra nýtízku skáldsagna,
kemur út á japönsku.
Og svo em líka kringum 1200
mánaðarrit gefin út í Japan, í
53 milljóna eintakafjölda, og 42
vikublöð og er upplag sumra
þeirra geypistórt. Mörg mánaðar
ritin eru aðallega helguð bók-
menntum og fögrum listum. —
Þessi mikla útgáfustarfsemi sann
ar, að Japanar eru fróðleiks-
þyrstir og unna menningunni.
Vitanlega hafa öll þessi rit
ekki bókmenntagildi. Japanar
gefa út „lituð blö'ð“, teiknimynda
blöð og þriðja flokks glæpa- og
klámsögur eftir beztu Evrópu-
fyrirmynd. En hitt er þó eftir-
tektarverðara hve mikið þeir
gefa út af góðum bókum, bæði
skáldskap og fræðiritum, og að
þesssar bækur eru keyptar meir
en bókmenntasorinn.
Vinsælastar eru fræðibækur
um sögu landsins, veraldarsögu
og um list og vísindi. Skáldsögur,
sögulegs efnis, em einnig afar-
mikið keyptar, jafnvel þó að
langar séu. Fyrir nokkru kom
út skáldsaga um róstutímabil í
Japan á 17. öld. Hún er 21 bindi
en samt ihafa selzt yfir tíu
milljón eintök af bókinni síðustu
árin.
Japanir eru yfirleitt ekki
hræddir við langar bækur eða
ritverk enda nota útgefendurnir
sér það og steypa mörgum rit-
um samart í bókaflokka, sem þeir
selja í heilu lagi. Þannig var
fyrir skömmu gefinn út flokkur
80 bóka — safn japanskra bók-
mennta — en hann seldist upp
fáeinum vikum eftir a'ð hann var
fullprentaður. Nú er nýbyrjuð að
koma út lúxus-útgáfa af frægum
ritum heimsbókmenntanna og
eru tvö fyrstu bindin komin. Af
þeim hafa þegar selzt 600.000 ein
tök. Sama er að segja um heildar
útgáfuT af ritum frægra skálda,
hvort heldur eru erlend eða inn-
lend.
Lestrarfýsnin leiðir af sér að
það er hægt að prenta stór bóka-
upplög í Japan, en af því leiðir
aftur, að bækur eru miklu ódýr-
ari þar en víðasthvar í vestur-
löndum.
lifað menningarlífi, nema
eiga mikil og margvísleg
skipti við önnur ríki, og eink-
um þurfa hin smærri lönd
mjög á því að halda að stór-
þjóðirnar viðurkenni þau og
veiti inngöngu í sitt stóra, og
oft ríka, samfélag.
Það gerast ekki á hverju
ári náttúruundur á borð við
Surtseyjargos eða Hekluelda
að létta undir með hinu af-
skekkta landi okkar að kynna
sig heiminum og sanna til-
verurétt sinn.
Enginn nútíma íslending-
ur hefur með jafn menning-
arlegum hætti minnt alheim
á „Einbúann í Atlantshafi“
og skáldjöfur okkar Halldór
Laxness. Með bókum sínum,
30—40 að tölu, sem allur
heimurinn les og þekkir, og
— Af bókum verðlaunamanns-
ins Yasunari Kawabata eru tvær
kunnastar á vesturlöndum, nfl.
,,Trönurnar“ og „Snælandið“.
Þær eru vinsælar í Japan, og nú
er verið að gefa út heildarútgáfu
af sögum Kawabata þar. í við-
tölum vi'ð Kawabata, eftir að
hann fékk Nóbelsverðlaunin léit
hann þá ósk í ljós að vestur-
lönd veittu japönskum bók-
menntum meiri athygli héreftir
en hingað til. Að vísu eru jap-
önsk rit þýdd meira nú en áður,
einkum í Bandaríkjunum eftir
síðari heimsstyrjöldina.
Ýmsir halda að í bókmenntum
Japana sé ráðandi lífsskoðun,
sem vesturlandabúum sé svo fjar
læg að þeir skilji hana ekki. En
þetta er misskilningur, einkum
að því er snertir japanska höf-
unda síðustu hundrað ára. Þeir
virðast hafa orðið fyrir meiri
áhrifum úr vestrænum hugar-
heimi en úr sínum eigin fornbók-
menntum.
En uni Kawabata er það að
segja, að hann mun torskildari
vestrænum lesendum en flestir
aðrir samtíðarmenn hans japansk
ir í rithöfundastétt, vegna þess
að efnisval hans er ólíkt flestra
annarra. Sjálfur hefur hann látið
í ljós furðu sína útaf því, að
hann skyldi verða látinn njóta
Nóbelsverðlaunaheiðursins, því
að hann telur víst, að ýmsir aðrir
japanskir nútímahöfundar muni
falla vestrænum lesendum betur
í geð.
Afhentu 25
fullbyssubóta
Saigon, 1. febrúar, AP.
BANDARÍSKI sjóherinn afhenti
sjóher Suður-Vietnaim 25 fall-
byssubáta í da/g og er það liður
í uppbyggingu heraflans þair svo
hann geti tekið við öllum þeim
verkefnum sgm Bandaríkja-
menn hafa sinnt hingað til.
Þetta er mesti fjöldi fafllbyssu-
báta sem Suður-Vietnömum
hefur verið afhentur í einiu og
eykur mjög styrk eftirli.tssveita
þeirra á ánum. Um, 200 Banda-
rískir sjóliðar sem mönmuðu
þessa báta áður verða nú sendiir
eitthvað annað.
metur til jafns við mestu list-
fjársjóði veraldar, hefur Hall-
dór brotið Islandi leið inn á
þúsundir menningarheimila
um víða veröld.
Halldór Laxness var orðinn
víðfrægt skáld áður en hann
fékk Nóbelsverðlaunin, og
varð að sjálfsögðu heims-
frægur á sömu stundu. Síðan
hefur hann hlotið margvís-
lega viðurkenningu sem höf-
uðskáld og forustumaður í
heimi bókmennta og baráttu
gegn ofbeldi og fátækt.
Hin nýja viðurkenning
Sonning-stofnunarinnar hef-
ur enn þokað íslandi drjúg
skref nær miðpúnkti menn-
ingarinnar, þegar sjálfsagt
þykir að oddviti íslenzkra
bókmennta sé fulltrúi þess
bezta í evrópskri menningu.