Morgunblaðið - 10.06.1969, Blaðsíða 15

MORGUN’BLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 10. JÚNÍ 1069
15
K. 5. KAROL:
HINIR SLÆMIJ LÆRI-
SVEINAR STALÍNS
— Sovétríkin eiga eftir að gjalda dýru verði mistök sín í Tékkó-
— slóvakíu — ekki aðeins heima fyrir, heldur og um víða veröld
Sovétríkin munu þurfa að gjalda
dýru verði hin giæpsamlegu
mistök sín í Tékkóslóvakíu, ekki
aðeins í Sovétríkjunum, heldur
umi víða veröld.
Aðuir en Savétmörmum tókst
að hrekja Alexander Dulbcek
frá völdum í Praig uirðu þeir
að kalla saman fjórar komimún
istaráðstefniuir (í Dresden, Var-
sjá, Cieirna og Bratislarva), ráð-
ast mieð her inn í Tékkó-
slóvakíu, hóta tvívegis nýjum
ininirásum (í desemher og apríl),
Skipuleggja tilraun til að taka
stjórn landsinis í síniar Ihendur
með hervaldi (í aprílbyrjun),
margfalda hótanir í garð ým-
issa manna og bei'ta hvers
kynis þvinguinum og baktjalda
makki.
Enginn kommúnistaflokkur i
heimi hefði staðiat iglíkar þving
anir og tékkneSki komimúnista-
flokkurinm igat það eádki held-
ur. Hinn nýkjörni aðalritari,
Gústaf Husaik, hefur meiira að
segja sjólifuir sagt, að aldnei
hafi flolkkuiriinn þurft að horf-
ast í augu við annan einis vanda
síðan 1929, þegar flokkurinin
Iklofnaði. En 1929 vonu aðstæð-
ur allt aðrar. >á var flokkur-
inn smáflokkur í stjórnarand-
stöðu. Nú er það hlutskipti
flokksin® að sfjórna þjóð, sem
hef ur risið upp
Sovétmeran hafa sjállfir brotið
á bafc aiftuir Iþann eina
mann, sem fær var um að fcalda
uppi íögum og reglu í Tékkó-
slóvakíu. Þeir hafa feragið því
framgengt, að Husafc hefur nú
verið Skipaður aðalritari komm
únistaflofcfcsinis, en þeir verða
samt að horfast í augu við þá
staðreynd, að haran nýtur efclki
stuðninigs almeranings. Hvort sem
Husak er þa® ljúft eða leitt,
er 'haran í augum þjóðar siininar
auvirðilegur leppur Rússa, sem
stýrir herteknu landirau að Skip
an þeirra. Það má búast við að
Gretchkó mairskálkur fari bráð
lega aftur í „kurteisiis(heimigók>n“
til Pnaig.
Þótt ótrúlegt sé, var Dubcek
eini maðurinn í Tékkóslóvafcíiu
sem hefði getað aðstoðað Sovét
rikin við að láta líta svo út,
sem eðlilegt ástand rikti í land-
inu. En þar sem Dubcek var
persóraugerfinguir hiiranar „nýju
stefrau", sem Sovétmeran með
öllu bannfaerðu, litu þeir á hamn
sem „svartan saiuð“ í hjörðirani.
Dubcefc var aldrei óviraveittuir
Sovétrikjunum. Haran var þvert
á móti eiran af síðustu fulltrú.
um þessarar kyraslóðair koimm
únista, sem var bókstaflstrúar í
tryggð sirani við Sovétrilkin.
Sjónarmið hans var, að sararaur
fcommúnisti gæti aldrei verið
óviraveittur Sovétríkjiunium og
þeirri Skoðun var hanin trúr
meðan hann var við völd. Aran
að mál er það, að Dubcefc vé-
fengdi rétt Sovétmararaarana til
að setja erlenda kommúnista út
af sakramentinu, þó að Skoðarn
ir þeirra brytu í bága við lat-
íniu Kremlverja, nema þeir gætu
lagt frarn veigamikil rök. Dub-
cék hefði fórnað föðurlandi so-
síalismans lífi sírau, ef þörf
hefði 'krafið, en hanin laigði efcfci
sjálfviljiugur höfuðið á högg-
stokkinm, sízit iþar sem horaum
þótti rök andistæðiragamraa haiia
haldlítil.
Það var fyrst voríð 1968 í
Dresden, sem ákanst í odda.
Brésnev og Dúbcek sátu þá
leragi á eintali og taldi Dulb-
cek þróunina í Tékkóslóvakíu
vera flokkraum mjög í hag.
Brésnev lagðist þá þegar mjög
á móti hirani „hneykslanlegu
frelsisþróuin" í Prag og hótaði
ströragum aðgetrðum, ef ekki
yrði strax horfið af þessari ó-
heillabraut. Dubcek skýrði ekfci
téfcfcraeSbu flokksforusturani frá
hótunum Rússa af tveim ástæð-
um: hann trúði því ekki að Rúss
urn væri í raunirani alvara, áleit
ekfci að þeir myndu framlkvæma
hótanir síraar. Hin ástæðara var,
sú að hiann óttaðist að ýrrasiir for
ustumeran flokksiras myndu fyll
ast kala í garð Rússa, ef þeir
vissu um hótanir þeirra. Jafn
vel eftir að Rússar höfðu sett
honum úrslitakosti í Varsjá og
eftir 'fuinidiiraa í Cierraa og Brat-
islava iét Duboek enn ekikert
uppi um hótanir Sovétmarana.
Síðar ásakuðu vinir iharas haran
fyrir að hafa þagað. Dubcefc
þótti að vísu framkoma Sovét-
marana óskiljanleg vegna þess,
sem í haras augum var eiraung-
is dálítill Skoðanamiuiraur. Dub-
cek hvikaði efcki frá þeirri sann
færingu sinni, að þó að þróun
mararaúðileigs eósíalisma í Tékkó-
slóvakíu héidi átfrarn, myradu
vináittuteragslin við Sovétríkin
ekki þuirfa að rofraa. Ræður
haras end'urispegliuðiu allair þessa
iinrari sanrafæriragu. Tryggð hans
við Sovétníkin megraaði Iþó ebki
að koma í veg fyrir hiraa sorg-
legiu atburði 21. ágúst 1968.
Inrariásardagiran igrátbáðu fjöl-
marigir vinir Dufoceks haran um
að hverfa í felur, sfcipuileggja
sérstakit fioikkslþirag og tafca flor-
usturaa í viðnámi gegn irararásair-
herjiuraum. Hanin vildi ekki eirau
sirani hlusta á þesisa meran. Iran-
rásiin vair reiðairislag fyriir Dub-
cek, sem í fyrsbu raeitaði að trúa
þessari skellfillegu staðriejmd.
Hann hélt að yfiirmaður irararás-
arliðsin's myndi koma og slkýra
fyirir horaum, avoraa „miilii
komimúraista" komu síraa, en síð
an átba sig og hailda á brott með
alla sfcriðdrekaraa.
„REIÐIR“ KOMMÚNISTAR
OG „STILLTIR"
Þagar Duboefc sraari atfltur til
Prag ifirá Mostevu, þaragað sem
haran hafði veriö flut'tur í börad
um til að „svara til safca“ var
foaran gjörsamlega brotinn
maður. Trú sinrai á Sovétrikin
hafði haran glatað, hún hafði
verið bramin uindiir sovéaku
skriðdrakuraum. Nauðuragar-
saminiragana, sem hamn hiafði
undirritað í Mosbvu ætlaði
haran þó að halda, því haran
var mjög heiðardegur mað-
ur. Auk þess vair Dubcek
sjálfum ijóst, atð foaran var
eirai m'aðuirinn, sem gat kom-
ið í veg fyrir að flofcikuiriinii
klofnaði, þar sem fjölmargir
flokksmeran höfðu fyllzt oflsa-
legri heift í garð Sovétríkjamraa
við komu Varsjárbandalagsherj
anna. Tékkneakir blaðamenn
(sem voru Sovétríkjiunum mik-
ill þyrnir í augum) þurftu efcfci
að örva verkamenn og stúd-
enta til að mynda sér skoðanir
á irararásinni. Sovézkir steriðdrek
ar við verksmiðjur og hásfcóla
þurftu enigra skýringa við. Unig
ur Téfcki sagði við mig: „Kotmm
únismi er vilji til þess að breyta
raunveruleikanum. Sovétríktn
vilja engar breytingar í foimium
sósíialistísfca heimi, né í heimin-
um yfirleitt, þau vilja aðeiras
kyrrstöðu."
Margír kommúnistóir, sem eiras
og Dubcefc höfðu starfað leragi
í flokkraum gátu, þrátt fyrir
allt, ekfci slitið sig algjörlega
úr viðjum hininar foefðbundrau
hugmyndafræði. Þessir meran
sóttu flundi verkamanna í verk
smiðjuraum og sameiginlega fundi
stúdenta og verkamanna, en
voru hræddir við að hafa í
firammi háværar ögranir við Sov
étrikin. Bæði „reiðir" komimúra-
istar og „stilltir" iranan flokks-
iras treystu Dulbcefc. í eyrum
„reiðu“ fcomimúnistaniraa var víg
orðið „lifi Duboefc", þruragið
sovétandúð. „Stilltu“ kommiún-
istarnir vissu að Dubcek myndi
elkki grípa til „ævintýra-
menjni3ku“ og þeir treystu hon-
um, eirauim marana til að foalda
samiain fiokknium í þessum
miklu þreingiragum.
Allt eru þetta raú liðlnir at-
burðir. Huisiak hefuir tekiið við
stjórraartaumum og boðar, að
héðan í frá ákuli flofcfcismöninr
um ðheimilt að túlka samþytetet
ir miðstjórnarinraar hver með
sínium hættL Þetta örlitla túlk-
uinarfrelsi flokksmanna er því af
þeim tekið, þessi síðasti vottur
„nýju stefrauranar“ sálugu. Og
mér er spunn, hvað iheldur nú
í flokksmeran að veira í flokkn-
um?
StaMrastkn'abi'lið í steinrunn-
um farvegi og ströragum aga
er sögulega liðiran tími. í aug-
um Tékka eru harðstjórar vof-
ur fortíðariniraar, sem ébkert get
ur vakið upp aftur. Þeir meran
sem eru staðnaðir í viðhorfum
stalírastímabilsiras geta því ékki
skapað einiragu í flokfcraum. Þeir
flokksmeran sem leggja araraan
sfcilrainig í sósíalismia en Bres-
nev, Gretöhkó og Husak miuiniu
því hætta að starfa iranan flofclks
iras og hljóta að verða í and-
stöðu við haran.
LÆRDÓMUR SEM
SOVÉTRÍKIN HAFA GLEYMT
Sovétríkin hljóta að greiða
þessi mistök dýru verði og það
víðar en í Téfckóslóvakíu. Arf
takar Stalíns við völd geta eklki
kastað af sér oki fortíðarinnar
og geta heldur ekfci ntítað gaml
ar vinnuaðferðir svo að vel fari
Þeir virðast hafa gleymt þeim
brögðum, sem Stalíra kerandi.
þeirn! T.d. að beita kæmisfcu við
að afstýra að óvinir þeirra sam
einist gegn þeim og að ofbeldis
verfc verði að verja með sfcyra-
samlegum hugmyndafræðilegum
rökum. Þessir meran hafa kast-
að „pólitík“ fyrir borð era láta
í staðiran Skriðdrekana tala.
Þetta blekteir þó eraga, sízt
þeirra eigin landa.
Ungur memntamaður í Moskvu
sagði nýlega við amerísfca
blaðamaraninin Araatol Sfoiub frá
Wasfoington Post að haran foefði
í hyggju að rita bófc og nefna
foaraa: „Verða Sovétrífcin til
1980?“ Hantn skýrði fyrir hóp
Rússa, sem folustuðu á haran al
varlegir og foneyksl'uraarlaust
hvens vegna haran teldi að Kín-
verjar hlytu að ráðast iran í Sov
rétrikin. „Mao og flokfcsmeran
foaras hata og fyrirlíta forustu-
menn Okkar. Kíraverjar fyrir-
igefa Ofckur aldrei að við sfcyld-
um kalla foeim rúsaraesfciu tæfcni
fræðiragaraa frá foálfbyggðum
verksmiðj'unum í Kína 1960“.
Þessi uragi Rússi rakti svo áfraim
gang mála, eiras og hann taldi
að haran gæti orðið. Þjóð-
verjar myradu eniduirlheimita
þau lönd, sem þeiir hefðu
misöt í Mið-Evrópu, íbúair
lýðvel'dararaa, sem ekki væru
rússraeSk, svo sem Lettlands, Lit
hauen, Georigiíu, Úkraírau og
fl. brytust undan því Oki, sem
í þeirra augum væri efclkert aran
að en „iranlirraun" í nýleradu-
veldi Rússa. „Við höfum sjálf-
ir Skipað málum ofcfcar á þaran
veg að eiga óvini til beggja
foarada — í austri og vestri, 11
þúsund kílómetra frá hvor öðr-
um. AUk þess höflum við sraúið
gegnt osb öllum þjóðum heims,
sem hefðu getað veitt okteur
fjárihagsaðstoð við uppbyggiragu
landsiras. Þið kallið leiðtoga otek
ar stalínista en Stalín hefði
aldirei verið svona fákæran.“
Ektei hafði þessi ungi Sovét-
horgari myiradað sér skoðun með
því að 'hlusta á Pekiragútvairp-
ið eða „rödd Ameríku". Haran
hafði eirauragis dregið sínar álykt
anir af lestri „Pravda", „Isvest-
ía“ og annarra sovézkra blaða,
sem öll ðkrifa um „hið mikla
samsæri gegn Sovétrikjuraum.“
Síðast liðið vor var hin „nýja
stefraa" í Tékkóslóvakíu „skýrð“
í sovézteiuim blöðium sem sam-
særi heimisvaldasiraraa að undir
lagi V-Þjóðverja. Nýlega ásölk
uðu sovézk blöð V-Þjóðverja og
Mao Tse-turag um samsæri
gegn Sovétríkjuraum („Pravda"
18. marz 1969) og 2 dögum síð-
ar birtir „Isvestía“ grein, þar
sem Kíraverjar eru sakaðir um
leynimakk við „ísraelSka hekras-
valdasinna“.
HRUN SOVÉTRÍKJANNA?
Þessi fjarstæðukerandi áróð-
ur á að saranfæra almeraninig
um að Sovétríkin staradi dygg
an vörð um hugsjónir kommún
ismaras, vörð gegn svikurum og
villutrúanmöraraum, sem séu
bairadameran aradbyltiragairsinraa
uim allan 'heim. Erleradis, þar
sem meran eru iglöggskyggn-
ari og sjá að komiiraúnismi Bres-
nevs raskar ekki svefni raofck-
uirs kapítaliata, er brosiað að
þessari „byltinigarisýradar-
meraraáku". Bn í Sovétríkjuiraum
vetouir áiróðurinin ótta, hefuir raei-
kvæð álhrif, dregur úr siðferðis
þreki manina, sem hafa ekki leng
ur pólitískar dkoðanir og vilja
ekki láta etja sér út í „kross-
ferð“ gegn „voradum korramúra-
istum“ í Mið-Evrópu eða Aust-
urlöradium fjær
Sovétríkjuraum hefur leragi
haldist uppi að reka óskoraða
val'dapólitík uradir rökfræ'ðilegu
yfinskirai útbreiðs'lu kommún-
ismaras, og þaranig hafa þeir dul-
ið, jafnt fyrir samherjum sín-
um og andstæðingum sraöggu
blettiraa á stjórraarkerfinu heima
fyrir. Nú er þessuim lei'k lokið.
Aðfarir þeirra við Tékka hafa
opraað augu mararaa. Þeir korram
únistar sem eru hvað á’kaf-
astir stuðningsmeran Sovétríkj-
araraa, svo og þeir aðrir meran
á Vesturlöndum, sem líta vel-
þókmunaraugum á að tvö stór-
veldi Skipti á milli sín heimira-
um myndiu helzt kjósa að ion-
rásin í Tékkóslóvakíu gleymd
ist sem allra fyrst, þegar So-
jvétríkin eru búin að koma
þar öllu í það horf, er þeir
fcj'ósa. Þessum möraraum venður
ekki að ósk sirani. Innrásinini
í Tékfcóslóvakíu verður eklki
gleymt. Sovétríkin miunu í æ rfik
ana mæli neyðast til að grípa
til stefrau, sem leiðir betur og
betur í ljós hið örraurlega ástand
sem ríkir í „blokk“ komimúra-
istaríkjarana og hve lítils önin-
ur mífci en Sovétríkin miega síra
í þeirri „bIotok“.
Sovétríkin eiga rauraar ekki
mamgra kosta völ. Allar breyt-
inigar eða „nýjar stefraur“ í ein
foverju alþýðulýðveldanna
myradiu leiða til umræðiraa um
„sósiíalismanin“ í Sovétníkjura-
um. SMkium umiræðum vilja Sov
étleiðtogarnir ekki bjóða heim.
Getur þetta ástand haldizt
þaragað til 1980? Þessi spuinn-
inig brenirauir í hjairta ökfcar,
eiras og í hjarta hims umga Rúsisa
Eg leyfi mér að svara þessari
spurniragu neikvætt. Það er þó
ekki hætta að austan, frá Kíraa,
sem ógraar Sovétrfikjuiraum. Slfik
iranrás er afar ólíkleg. Bn hnun
iranan sjálfra Sovétríkjarana gæti
orðið fyrr en margan igrunar,
hriun, sem væri rökrétt afleið
irag misræmisiras milli genða leið
toganna í Kreml og þeirra foug-
isjóna, sem þeir þykjast foalda
á lofti. Ekkert getuir bjangað
Sovétrfikjuraum aranað, en að
meran með „andsovézkair Skoð-
anir eiras og mieiraraimir í Pirag
tæteju við stjórnnrtaiumium og
framikvæmdu „maranúðlegan sós
íaliama“ í stað „byltingarisininaðr
ar þjóðemisstefniu sem jaðrar
við fcymþáttaoflsótoniir.
K.S. Karol