Morgunblaðið - 12.08.1969, Blaðsíða 11

MOROUN'BLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. ÁGÚST 1069
11
Þórarinn Olgeirsson ræðis-
maður - Minning
ÞÓRARINN fynrvwaimdi ræðdis-
rmaður ísiiairude í Grjimisiby, and-
aiðist á 86. alduirsári hiinin 5. þ.m.
a<5 heimiili sámu Darnesmere,
Humbenston við Grimsby.
Með homum er failiiinin frá hiinin
sáöasti af braiutryðjenidium tx>g-
airaútgeirðarininiair á íalamdi.
Þórairiinn starfaði við sjávar-
úitveg ailla startfsævi sinia í fuJl
ajötíu ár og var eimm meðai hiruna
fremsitu atihafniamaminia, er mest-
am þátt áttu í því að eiflia íslienzk-
am sjávairútveg um sínia diaga,
þótt hanm væri búsettuir í Bmg-
lamidi síðan 1915.
Þórairimm hó(f stönf sírn við sjáv-
arúitvaginm sem beiitimigaistráJour
á Eyrarbakika, aðeims 10 áma giam-
aJll. Iruniam ferminigair fór hamm að
róa á opmimn skipum og 15 ára
réðst hamm á þilskip tiii Stefáns
Rjiamiaisonar frá Bjiartniabæ. Siðar
var hamm á þilskipum me'ð öðr-
um kuinmtuim aÆliamöinmium, Birni
Óiiafssyni frá Mýrarihúsiuim, Sig-
urði Þófrðamsynd fná Móum á
Kjalarmesi og síðast með Hjalta
Jónissymi, Eldeyj ar-Hjaiita. Fyligdi
Þónarinn Hj'aJita yfir á tagamanm
Marz og tók HjiaJlti bainin með sér
tdtt Eniglainidis, er þeiir fóru að
kyrania sér togveiðar á brezkuim
togurum, áður en Hj'aJlti tæiki við
skipsstjómn togarams Marz, sem
keyptiur var til liamdisimis aif ís-
liamid'sféitaigimu árið 1907. Fnam-
kvæimdiasit jóri þeiss félags var
Jes Zimisem kaupmaður og þeir
Hjailti aðal'fiorgöniguimiemn að
félagsstafniummmi. Þórarimm lagði
íram 2.000 króniuir í hlutafé í ís-
liaimdisféliaigíð, sem var stiónfé í þá
daga.
Þórariinm lauk prófii firá Stýri-
mamimaskólamium í Reykjiarvík ár-
ið 1909 og vairð þá strax stýri-
maðuir hjó Hjallta og árið eiftiir
tók bainm við Skipstjóm á Marz,
er Ísílamidisfélagið hafði keypt
stærna Skip, Locrd Neisom, siem
Hjalti réðist skipstjóri á. Þegar
þeitta gerðiist vair Þórarimm aðeims
27 ána gamall. Haustið 1910, 11.
móvemiber, varð Lond Nelison fyr-
iir ásiiglimgu af skozku sikipi í
Norðuirsjó á heimleið fná HuJJ í
máttmyTÍkri og stormi. Kom mi'k-
illl ieki a’ð Lord Nelson að fram-
ain svo Skipið vair að því komið
að söktova, en skozka skipið
Sigldi lleiðair sirnnar og gerði emiga
tilraum tiá að koma himiu sokkv-
amidi Skipi til aðstoðar. Þá vill
svo titt, að Þórarinm Olgeinssom er
eimnig á heiimJieið tij íslamids frá
Grkmsby á togaranuim Marz, en
var þó ókuimmugt um brottfarar-
tímia Lord Ne'lisom frá Hu,H. I
náttmyrkrinu sér Þóraniinn grilJa
í skip fnamumidam oig dregur Marz
á Skipið. Br Þónarimm kiernur nær,
sór hanm að þetta er Lord Nel-
on, sem liggur fyrir aktoeri, arð-
inm mjög fnamsigimn. Hvassit var
aif morðaustri og aMmilkid kvika.
Samit tókst skipverjum á Lord
Nelson að kioma skipsbátm/um út
og kiom stýrimiaðurimm, HaÆsteimm
Bengþórsson, ásiam.t ruoklkrum há-
setuim yfir a'ð Marz titt að ráðgast
við Þórarinm um hvað gena
skyldi. Sá Þónarimn, að ekki var
um það að ræ'ða að bjarga skip-
iniu. Ráðlagði hamm stýrimamini,
að áhöfnin á Lord Nelson skyldi
yíimgefa skipið sem skjótast og
það genðu þeir og mátti ekki tæp
ama stamida mieð björgum áihafn-
arininiar, því að sfcipið söikk í
þessum svifum. Skipverjar köm-
ust allir heilu og höldmiu yfir í
Marz, þar sem þeir flenigu góða
aðhlyninimigu og flluitti skipfð þá
til Reykjavikiur. íslandisiféiagið
sæmdi Þórarinm vömdiuöu guillúri
mieð áletruðum þaikkarorðum firá
HjaJta og skipdh'öifn hans fyrdr
bjöngumima. Væmst þótti Þórami
þó um, að florsjónán skyldi umrna
Ihonum þess að bj'anga Hjalrta og
aJfliri skipslhöifin hans. Þetta var
ekki sáðaista björgiuinairafnek Þór-
arins, þvi hamm átti því lánd að
fiaigmia að bjamga síðar möngum
miömmium úr sjávairhiáska.
Hér að framarn hef ég naJrið
stonf Þórarins er hamm var að
ryðja sér bnaiuit til fjár og fnama
úr fátæfct og umikamiuJieysi. Per
ég nú flljótt yfir sögu, þó frá-
saignanefni sóu neeg, þar sem ævi-
minminigar hamis hiaifa verið ágaet-
iega skináðar efitir honum sjállfum
af Sveini Sigumðssyni, máigi hamis,
í bókiimmi „SóJrn á sæ og storð",
sem út var igafin af Bók'astöð
Eimneiðaminnar áirið 1960. Einnig
hiaifa verið skrifað'ar ágaetis
gneiniar um Þónamim, og ieyfi ég
mór að vitna í afimædisgmeiin, em
Sveimrn Bemedikitssom ritaði og
bintist í Mongunblalðimiu hinm 1.
október 1963 á áttræðisaifimæJi
Þómamins. Þar segir m.a.:
„Hann vamð þagar á umiga aldri
naifinkiuinnur togamaskipstjóri. Tók
'hamn við dkipgtjóm atf Hjalta
Jóhissymi á togamamum Marz árið
1910. Síðam var hamn skipstjóri
á iminlendium og emsfcum togur-
uim í þmjá ánaituigi og aetíð með
mestu aifiamönnum. Sarnit er Þór-
amirnm ekiki nafntoenmdiastum fyr-
irn þesisi störtf sím, heldiur fyrir
umboðsistörtf í Grimsby og Plieet-
wood fyrir íslenztoa úitvegsmienm,
ailt fmá byrjum síðari heimssitjrrj-
aldarimnar til þessa daigis. Störtf
þessi hiefur bamm leyst aí hendi
með þvílítou'm ágætuim, að á
betra vemður ek'ki kiosið. Otft hef-
ur hamn í þessum stömfum sírn-
um átt' víð raimman reip að
dnaga, t.d. er bmezkir togaraeig-
emidur höfðu sett löndumarbamn
á ísaðan fisk úr íslenzJoum tog-
umum. Þá var það fyrst og fremst
starfli hiams að þaikka að þar tófcst
að bamJia nokikuð á móti.
Síðiar, í miarzmánuði 1961, er
íslienzku ríkisstjórm.immi hatfði
tekizt að fá viðuirkenm ingu
brezku stjómarinmiar fyrir tóllf
miilmia landhelgimni og útfærsJu
á grunnl'ínuim, sem jufcu ísl'emztou
ianidihellginia uim stór haifsvæði,
töldu brezkir toganaskipstjómar
að bmeZkia ríkissitjómim hieifði
bruigðizt sér og verið hlummifarin
atf ísiendimigum. Stmax og þessi
nýi saimmiimgur geklk í giidi gerðu
yfirmiemm á bnezkum togunum
vertafail í mótmiælaiskyni og skor-
uðu á hatfmarvembamemn til sam-
stamfs um að htmdma löndum úr
ísdiemztouim togurum. Reynidi þá
mjög á ámvetomi og laegni Þómar-
imis Olgeir'ssomar og fyrir atbeima
'hans tókist ísilendingium að fá
fisfcimuim aif toguirum sínum iand-
að í Grimsby, þrátt fyrir það,
að allur útíhafafloti bongarinnaæ
liá aðger’ðamiauis í höfn um nær
tvegigja miánaða skeið, vegrua
venkfialls yfiirmaminia,
Vemkifialiliniu liaulk mieð aigjönum
ósigri ventofiail'lsm'amma.
Úrslitin heifðu eflaust orðið
önnur, ef etoki hefði notið skör-
umigsstoapar, virðingar og vim-
sæl'da Þómarims hjó bneztoum ytfir-
völdium og lönduinamvenkamönm-
um í Grimsby. Svo hörð var
þassi deidia, að Þónarinm varð að
lianda fáskinum mieð lögneglu-
vennd.
ísliemzkir og brezkir togaraeig-
endur sömdu fyrir mil'ligönigu
efmahagsstafmumiaif Evrópu um
löndum á 'Vissu miagni af ísfiski
í Bretfliandii. Sam'niinguir þesisi var
umidirritaðuir í Pamís hauistið 1956.
Var svo tiliskiJið, að íslemidliingar
bafðu fuildtrúa í BretJiamidi tij þess
að ammiast um framtovæmd samm-
ingsins ásaimit fuiitrúa frá brezk-
um togaraeigendum. TU þessa
vandasamia startfs var Þórarinn
Olgeirsson kjörinn af íslienzkiuim
toganaeigemdum. Hetfur honum
tekizit að starfa þainmiiig, að báðir
aðilaæ haifa miátt vel við uma.
Þórtarinm var lengst aif meðeig-
amidi í sdripum þeirn, sem hamn
stjórnaði Haifði hanm fiorgöngu
um srnfði nýrratogaira, sem voru
svo fiuHkammir að öllium útbún-
aði, að til fyrdrmymdiar þótti. Þé
var reghi- ag hirðuisemi Þórardms
eigi síður viðbruigðið. Eimmiig átti
Þórarinm hdiurt að stofinum ís-
lenzkra togairaútgerðaTtféliaga og
hefiur verið hduthafi í þekn“.
— ★ —
Þórarinm var fædidur himrn 1.
otot. 1883 á Vadidiaistöðum í Samd-
víkuiilhreppi í Plóa. Oligeir faðir
hans vair sonur Þórunnar Jóns-
dóttur frá Kktoijiuibæjiarddiauistri
Miaignúsisanar og Þonsteiims Svesrr-
isisanar, bróður Eiríks Svenris-
somar, sýstliuimiainmis, síðaist í Raimg-
árlþingi, föður Ingibjargar, komu
Bgigents Gumnlauigssonar Briems,
sýslumannis að Reymiisitað, em þau
kynsæl.
Olgeir Þorsteimsson bjó siðast
að Vogsósum í SeJvogi og var
hreppistjóri sveitaximmar, en lézt
aif slysforum á bezta addri, að-
eims 41 árs. Systkimi Olgeirs voru
Geistuir, bóndi að Króki í Meðel-
iamdi, faði-r Þórummar á Eyrar-
baktoa, sem Guðmumdiur Daníeis-
som ritaði uim, og Kari'tais, kona
Sveims Ingimumdiairsonar í Efri-
Ey í Meðailamdi, en börm þeiirra
voru Jóhamnes Kjarval og þau
systkini. Voru þeir því systkima-
synir, Þórarinn og J ódiiamnes
Kjiairval.
Kona Olgeirs og mó'ðir Þórar-
ins var Steimumn Eimarsdóttir
Ingiimumdarsoniar, umboðsmiammis
í Kallaðarmesá, komin atf hinmi
allkuinnu Bergsætt.
Börrn þeirra Oigeirs og Steim-
uimrnar, er upp toomuisit, voru Guð-
ný, Þórarinm, Einar stýrimaður,
sem lózt í Nýj'a-Sjálamdi fyrir
nokkrum áirum, og Olgeir, er var
yngstur- þeirra systkina. Var
hann aðeims tveggja nátta, er
hann missti fiöður sinn. Var hamn
rnjög vel gefinn og listheigður.
Hanm sam samrýmdur og hritfimn
af Jóhanmesi Kj'arval, frænda
símum, sem fáir kuinnu að meta
á þeim árom, em þá hötfðu þeir
fræmdur fiutzt til Reykjavíkur
og bjuiggu hjá mæðrum sínum í
nágrenmi í Vesturbænum,
Olgeir lézt tvítuigur að adidri
árið 1909 og hafði Þórarimm þá
nokkru áður ákve'ðið að tooeta
bamn til mernnta.
Steimumm, móðir Þórarins, gift-
isit aiftur etftir fráfall Ofligeirs Þor-
steinssiomar Jóhamni Guðmumds-
syni frá Lambbaga á RamgórvölJ-
um Böm þeárra voru Steimumm,
■konia Sveins Sigurðissomar, rit-
stjóra og Jóhamm, sem iézt
þriggja vikinia og hafði verið
skírðuir við kistu föður sánis, eins
og Oigeir hóiltfbróðir hans, em
bnátt varð um fieður þeinra
beggja, því að Oigeár fórst af
sdysförum, eims oig fyrr segir, en
Jóhamn varð brá'ðkivaddur við
heyskap. Hafði þá samibúð þeirra
Steimunmar aðeims vairað í fjög-
ur ár. Þessi sviplegi missir eigim-
ma'nmamma baggjia var rniJrið áflaffl
fyrir Steinumni og börmán. Varð
þá Þárarimn aðal fyrirvimma
KekniJisins, aðeims 15 ára gamai'I,
ásaimt Guðnýju systur sinmi 19
ára ag Einari 14 ána.
Árið 1899 fiuttáisit Þórarinm til
Reykj avíkur ásamit móður sámni
og systkinum. Settustf þau að í
liitlum steinbæ við Nýlendugötu,
ar þau toeyptu 1901, en lótu rífó
árfð etftir og reisitu 'þó timbur-
húsið nr. 24iB við Nýtemduigötiu.
— ★ —
Þórarimn Oligeirsson var tví-
kvæntur. Hirun 29. júili 1915
tovæntist hann Namcy Little,
dóttur Jae Littte, toganasfcip-
sjóra í Grimsby. Þaiu skiddiu.
Böm þeáirna eru Naincy Hamsom,
gift J. Hansom, vedksmiðjuieiig-
anda í Englamdi, Thor, fyrrum
togainaskipstjóri í Grimsby og
Eimar, fraimJcvæmdiasitjóri í Grims
by.
Þórarimm kvæntist síðari konu
sinni hiimn 2. nóvemiber 1935,
Guðrúmu (Nönmu) Kristjömu,
dóttur Jóns kaupmanns Zoéga í
Reykjarvik og Hönmiu Sveinedótt-
ur, trésmiðs Sveámssonar, bróður
Hadllgríms biistoups. Kjönsomuæ
þeiirxia Þórariins og frú Nanmiu er
Jón Olgeirssom, er amnaðást af-
greáðsliu ístemzkra Skipa með föð-
ur sínum og nú mieð Pali AðaJ-
stednssyni hjá Bostom Deep Sea
útgerðarfélaigiiniu í Grimisby.
— ★ —
Þórarinm la'gðá ság aillian fram
við startf sín á hverjum tíma,
hvort sem var á sjó eð*a lamdi,
emda var áramgurinn eftir því.
Var hann ætíð mættur á fisk-
markaðiinuim eldsnemima morig-
ums áður en uippboð byrjuðu og
það eins þó hamm hetfði haift
eítirlit með löndum til tol. 2 á
nóttinmi. IsJiemdingar, sem fylgd-
Uisit með stanfi Þánariims á fisk-
miarkaðinum oig við manglþættia
fyrirgireiðsiu, dá'ðust að startfs-
þreki hans og startfshœtfni, sem
var með eindæmium. Þá hatfði
það ekki litia þýðingu fyrir
skjólstæðinga ÞórairixiB, er örð-
ugt var um aldia fyririgreiðsJiu
eárns og á stríðsárumum, hve Þór-
arimn var ved kynntur og átti
miartga hautoa í hormá í BretJamdi
hjá háium og láguim, sem voru
boðnir og búnir að veifa hom-
um þá fyrirgreiðsiu, sem unjnt
var að ló'ta í té.
Þórarinm var mjög traustur
maður í ölflium vi'ðlskiptium og
kuninu bæði íslemdimgar og B-ret-
ar að meta störf hans að verð-
ledkum.
Þónarámn var ræðismaður Is-
Lamds í Grámsby um 20 ára skeið
oig sæmdur stór ri ddar aiktnossi
Fálfcaorðunnar.
Á áittræðisatfmæli Þórarins
himn 1. ofct. 1963 var hamum og
komu hams frú Nöninu baldið
mijög fjölmenmt samsæti að
Hótel Bong í Reyfcjavíki í sam-
kvæminu var hamumn tilkynnt,
að harun væri kjörinn þriðji hiefð-
umsfédiagi Félags ísJieeztora botn-
vörpuiskipaeigienida og aflhemt
heiðursákjafl því tifl staðfiestimig-
ar. Hinár tveir iheiðunsfélagarmir
voru þeir Thor Jenisen og Haildór
Kr. Þomsteámssian. í samsætiniu
voru lesmaæ heilfliaó'toir frá fljöMa
manms, inmtendium sem ertemd-
um.
Þar voru hafldmar margar ræð-
ur fyrir minni heiðursgestamna.
Hélt Bjarni Bemediktssom, þáver-
arndii dómsimáil'aráðherra, aðal-
raeðuma. — -fc —
Þórarinm var maður hár vexti
og gnammur og vej á sig kominm
ag hötfðimgiegur sýniuim. Hanm
var skörulegur í framftoomu og
ódeigur að láta í Ijós álit sitt og
skoðanir, þegar þess þurtfti við.
Hanm hóit uppi strömgum aga hjá
starfsmönnuim sínum, hvort sem
var á sjó eða lamdi og byggðist
það á myndutgleika hams og ai-
hliða þekkingu á startfimu.
Þórarinn var lemgst atf ævinm-
ar 'heilsuíhrauistur og hatfði af-
burða Starfsþrek. Hélst. þessi
'góða heilsa hans frarn til þess er
'hanm lemti í bíislysi á ieið heim
til sím frá Grimsby, þá á 81 ald-
ursári. Náði hamn ektei fuillri
heilsu eftir það og var heilsu-
tæpur síðustu árin sem hamn
lifði.
Heimili Þórarins og frú Nönnu
var mjög vistlegt og þar var gott
að koma, því húsbæmdurnir
veittu þeirn góðam beina, sem að
garði bar og sýndu þeirn ósvikna
íslenZka gestrisni. Af því nutu
mjöig mangir góðs og farnnst þeir
vera kommir til heimaJamdsins á
erilenidri grund.
Það var Þórarrú til ómetan-
legs stuðnimgs í störtfum ha-ns
sem uimboðsmanns íslemdimiga í
Pie'twiood og Grimisby að eiga
ath'varf á svo glæsilegu heimili.
Eigimikonia bans var ætíð boð-
in og bútn til þess að veita
homum bá aðistoð sem hún
mátti. Hún ammaðte1 um það
þegar veikindi bar að garði. að
hainm fenigi þá hjúkrun, sem með
þurflti á heimili sínu, svo hann
komst h’á þvi að vera langdyöl-
um á spítala meðal ókumnugreu
Þeir sem kvmnituFit Þóraímá,
mumu lengi minnaist hans sem
eims 'hins dugmesta og traustasta
samlferðamanms á lifsleiðimmi og
minmiast hans með þakklæti.
Loftur Bjaraason.
Stórbrotnasta framkvæmd í
byrjun þessarar aldar voru tog-
arakaupin og togaraútgerðin.
Noikkrir skútuskipstjórar, út-
vegsbændur, sjómenn og kaup-
menn lögðu fram fé úr eigin
vasa til kaupa á togurum. Þetta
var sú tegund manna, sem þagði,
en lét verkin tala. Þessum
mönnum á íslenzka þjóðin mikið
að þaktoa. Meiri vini hefur is-
lenzk sjómannastétt og land-
verkamenn aldrei átt. Þessi nýja
stóriðja setti nýjan svip á allt
atvinnulíf, þar sem hún nóði til.
Einn af þeim mönnum, sem að
þessu stóðu, var Þórarinn Ol-
geirsson, skipstjóri sem kominn
er um IslandShaf enn einu sinni
— nú til þess að verða jarðaður
í íslemzkri mold, því hann and-
aðist að heimili sínu, Danesmere
Humberstone í Lincolnshire í
Englandi 5. þ.m. Á dánardægri
'Þórarinis Olgeirssonar er lokið
langri og gagnmerkri ævi, sem
skylt er og óhjákvæmilegt að
minnast, þar sem um er að ræða
einn af mestu hæfileikamönnum
og framkvæmdamönnuim á þess-
ari öld. Þar að auki mann sem
hafði um áratugi veruleg áhrif á
íslenzkt atvinnulíf og atvinnu-
hætti, þótt búsettur væri er-
lendis lengst af sinni fram-
kvæmdaisömu ævi.
Þórarinn Olgeirsson var fædd
ur á Valdastöðuim í Kaldanes-
hverfi, Árnessýslu 1. október
1883, en var Skaftfellingur í báð
Framhald á bls. 19