Morgunblaðið - 19.09.1969, Page 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 19. SEPTEMBEiR 1968
Sjómannasiöan
I UMSJÁ ÁSGEIRS JAKOBSSONAR
Baldur og Glaður

í NÝÚTKOMINNI bó(k á enslkju
um dragnótaveiðar, uppruna
þedrra, þróun og not. (The Seine
Net, its orgin, evolution and
use. David Thomson. Fishing
News (Books) Ltd.) segir frá
því, að íslendingar notd einir
manna víra í stað tóga við þess-
ar veiðar og spari þetta vinnu
og fjármagn.
Þetta komst þannig inná oaek-
ur að tekist hefur allnokkur sam
vinna milli Fiskifélagsins og the
White Fish Autority í Bretlandi,
en sú stofnun annast alla til-
rauinastarfsemi í veiðarfaeranýj-
ungum fyrir Bretana. Fiskifé-
lagstnenn hafa farið út en Bret-
ar komið hingað upp og þar á
meðal til að kynna sér þessa
nýj'ung. Þetta er tvimælalaust
sú leiðin sem við þurfum að fara
í miklu ríkara mæli en verið hef-
ur. Við þyrftum oft á tíðum frem
ur að eiga staðsetta menn í hin-
um ýmsu tilraunastofnunum er-
lendra fiskveiðiþjóða, heldur en
efna til eigin tilrauna, sem við
oft á tíðum ráðum ekki við. Auð
vitað er þetta matsatriði eins og
annað hverju sinni. Ef við höf-
um vit á að tengja tilraunir
okkar raunverulegum fiskveið-
um um borð í fiskibátunum í
srbað þess að flytja þær allar um
borð í rándýr rannsóknarskip,
þá getum við máski gert hér ým-
islegt, sem hinir stórru ekki geta,
þvi að þeir eru einmitt að reka
sig á það, að ódýrasta leiðin er
sú bezta og sú leið er okkur fær,
en ekki hin að vera með tug
- milljóna hallir í landi og hundr-
uð milljóna fljótandi hótel. Alla
veganna þurfuan við að vita,
hvað hinir- eru að gera, og þess
vegna þurfum við á samvinnu
að halda.
Mér hefur verið sagt að vír-
ar í stað tóga hafi fyrst verið
notaðir við sn.urrvoðina á báti
Ólafs Björnssonar í Keflavík og
þar var Bretinn sem kom upp að
kynna sér þetta, um borð. Bátar
Ólafs, Baldur og Glaður, eru
frambyggðir bátar en það er fá-
títt skipslag hérlendis. Um margt
er brugðið útaf hefðbundnum
vinnubrögðum við þessar veiðar
um borð í þessum tveim bátum.
Ég hafði einhvern tknann
kalsað það við Ólaf að fá að fara
ut með öðrum hvorum bátnum.
•Ég hlaut litla þökk fyrir það,
því að Ólafur sagði að það hefði
efldd gefið á sjó í hálfan mánuð
eftir að ég orðaði þetta, og taldi
engan vafa leika á um orsökina.
Loks varð það samt að hann
hringdi að morgni dags með svo-
felldum orðum:
— Jæja, aldrei fór það svo,
að það gæfi ekki, þó að þú ætl-
ir út. Ég var nú farinn að halda,
að ég yrði að hringja og biðja
þig að hætta við sjóferðina, en
nú er fínt veður, aldrei komið
önnur eins veðurblíða á Suður-
niesjum síðan á landnámsöld.“
Það fyrsta sam gerðist þegar
ég kom út eftir samtalið, var að
ég missti af mér hattinn í rok-
kviðu, sem nærri hafði skellt
mér flötum, og mótti elta hann
uim alla Hringbrautina. Ég komst
þó við illan leik upp í bílinn á
leið suður, en önnur eins úrhell-
isrigning og slagveður hefur
ekki komið á Suðurnesjum „síð-
an á landnámsöld" eins og var á
leiðinni suður. Ég var ráðinn í
því, að segja vini mínum, Ólafi,
að hann skyldí laggja annað fyr
ir sig en veðurspámennsku og
byrjaði að átelja hann, þegar
suður kom en hann svaraði illu
einu og vitnaði í annan útgerð-
armann, hans í Njarðvífcum. For
mönmium útgerðarmanns hafði
dkfci litizit á hamm a/ð fcvöfldd diags
en einhverjir reru í nálægum
verstöðvum. Útgerðarmanni varð
að orði um morguninn:
Róið alls staðar í Norður-
Evrópu, nema Njarðvíkum. Þar
rigndi hann.
Ólafur vildi sem sé tkki telja
rigninguna til veðurfars í sjc-
sókn, og það er nú víst ekki
heldur venja að mig minnir, og
þetta með roki ðog hattinn, sagði
hann að væri bara ímyndun. há^
in myndu hafa risið á hausnum
á mér af kvíða og lyft hattinum.
Þegar ólafur hafði gefið mér
sterkan bjór og vindil svera.i
fannst honum orðin nægjanleg
reisn yfir mér til að sýna mig
niður við skip.
Það síðasta sem ég heyrði í
honum, var að hann kallaði um
borð til skipstjórans:
— Þú heldur hræinu til haga
og kastar því ekki niður í fiski-
slóðina —
Skipstjórinn á Glaði heitir Jó-
hann Pétursson, ættaður úr
Skagafirði — þó að ótrúlegt
sé. Jóhann er mikill aflamaðui
einkum á línu og ágætur snurr-
voðamaður, en mesti snurrvoðar
kappinn við Bugtina er Halldór
saga en lærdómsrík. Efcki er ég
með þessum orðurn að fyrirtafca
það, að snurrvoðin geti ekki
styggt fisk burt af miðum Garða
manna og afstaða þeinra er sfcilj
anleg. Þar var orðin blómleg
trillulbátaútgerð, en er nú eng-
in og þeir kenna það snurrvoð-
inini og trollinu. Manni koma þá í
hug orð Snorra goða: — Hverju
reiddust goðin er raunið rann,
þar er nú stöndum vér — Hvað
olli ördeyðunni á miðum Garð-
manna 1884—85—86 — 1890—91
—92—94 — efcki var þá snurr-
voðin og ekki brollið.
Það er alveg vafalauist að
snurrvoð og tnoll gerir hvort-
tve-ggja að veiða upp þorsk og
fæla burt á grunnslóðarbleyðum
en að þetta sé eitthvert skað-
ræðisveiðarfæri nær efcki nein-
um svörum. Það er alltaf verið
með veiðarfærið á sandbotni og
möskvastærð orðin svo mikil að
það sést ekki orðið smáfiskur í
aflanum. Það þarf heldur ekki
annað en líta á sögu Norðursjáv
arins, m-esta snurrvoðasvæðis í
Evrópu og sóknin búin að vera
gífurleg síðan 1848 og þar hef-
ur aldnei veiðst meira í snurr-
voð en í hitteðfyrra. Það væri
talinn alvitlaus maðuir, sem vildi
banna snurrvoðarveiði í Norður
sjó nú. En sem sagt, það kemur
Halldórsson á Baldri. Eggert
Þorsteinsson, sjóvarútvegsmála-
ráðherra, fór út með Baldri
í sumar á veiðar. Það er Garða-
blóð í Eggerti, eins og kunnugt
er og að nefna snurrvoð í Garð
inum jafngildir sjálfsmorði með
einhverjum hryllilegum hætti.
Eggert er þarna áneiðanlega í
klípu. Honum rennur blóðið til
skyldunnar, en veit að hann næði
ekki kolanum í Bugtinni nema í
snurrvoð og svo eru líka kjós-
endur í Keflavík, sem vilja
stundum snurrvoð.
Karl brá sér út til að kynna
sér þetta veiðarfæri, svo mjög
hatað af ýmsum frændmennum
hans. Hann aflaði vel, ein sjö
tonn, og það var elkki einn ein-
asti smátyttur í aflanum — ekk
ert nemia koli og ýsa, sem Garða-
menn hefðu alls ekki náð á fær-
in sín.
Ekki ætla ég að blanda mér í
deilur snurrvoðarmanna og and
smurrvoðarmianna, því að þar eig
ast við svo harðvítuigir baráttu-
menn, að það væri lífshæ-tta að
ganga á milli. Garðamenn hafa
nú kannski gleymt því, þegar
VogEimenn fengu því fraimgengt
að Garðamönnum var bannað að
laggja net sín á fiskislóðum sin-
um og þeir mátbu það ekfci þó
að nægur fiskur væri fyrir
landi en héldi við algerri hung-
ursneyð í Garðinum. Það er ljót
margt til greina einkum félags-
lega. Það er ekki hægt að bjóða
heimam ön num, hvorki Garð-
mönnum né öðrum að þeirra eig-
in mið séu hreinsuð af aðkomu-
bátum. Það er eins og að beita
í annars manns túni. Garðmienn
virðast nú hafa fengið nokkra
friðun fyrir sn.urrvoð og trolli
en hins vegar geta trillumenn á
Akranesi eða í Garðinium ekki
lagt hald á alla Bugtina. Hún
er fisfcisvæði miklu fleiri manna
en þeirra, og það er hætt við,
að það yrði lítið um soðmetið
hjá Rsiykvíkingum, ef ekfci mætti
veiða í troll eða snurrvoð í Bugt-
inni.
Halldór Halldórsson á Baldri
skrifaði um þetta mikla grein í
fyrra vetur, þegar verið var að
brasika með eitthvert fiskveiði-
bannið í þinginu. Halldór, sem
einnig þekkir vel trollið, sýndi
framá í greininni að snurrvoð-
in væri bazta kolaveiðarfærið og
næði kola, sem trollið tæki ekki
til og kemur það beim við
reynslu annarra þjóða af þess-
um tveim veiðarfærum og reynd-
ar hverjum manni augljóst að
snurrvoðin tefcur nær botni en
trollið með bobbingum sínum.
Hinsvegar er alger ógemingur
að nota hana nema á góðum botni.
Hal'ldór benti einnig á, að snurr
voðarveiði væri ekki leyfð á
þedm tímum, þegar helzt væri
Glaður.
von fisfcs á handfæri eða lín.u í
Bugtinni. Hann áleit að við
myndum hreinlega tapa misistum
eða öllum þeim afla, sem snurr-
voðin veiðir, ef við notuðlum hana
ekkL
Glaður er framfoyggður 43
tonna bátuir. Hann er byggður
eftir sömu teikningu og Baldur,
og teiknaði Egill Þorfinnisison
skipasmiður í Keflavilk báða bát
ana, en þeir eiru byggðdr í Sví-
þjóð. Við höflum lítið fengist við
að byggja hér fraimbyggða báta.
Þesisu ræður meðfædd íhalds-
semi og eins hitt að það kostax
skipasmiði okfcar vitaskuld dálít-
ið átak að aðhæfa sig þessari
nýju skipagerð. Sfcrokklag og
fyrirkomulag verður að vera með
alit öðrum hætti en við höfum
vanizt
Kostir framfoyggðu bátanna
eru augljósir:
1) Það fæst betra vinnupláss
á defckinu. Það er samlhanigandi,
sam á afturibyggðU bátunum fler
nokfcuð af vinniunni fram aftur
á sfcut en nökfkuð fram á fram-
defcki — yfirbyggingin klýfur
vinnuplássið.
2) Það fæst meira skjól við
vinnuna.
3) Það er betra fyrir skip-
stjórnarmanninn að láta eftir
mannskapnum og vinnunni, þar
sem hún fer öll fram fyrir alT-
an brú ,en ekki ýrniist, og er þá
auðvitað miðað við að ekki sé
byrgt fyriir útsýn aftur á dekk-
ið.
4) Hlaup á milli lúkars og
brúar eða borðsalar sparast
mannskapnum — en það þykir
cildrei til skemmtunar á stímum
að þurfa kannski að hlífa sig
til að komast í mat.
Það, sem menn hafa helzt á
móti frambyggðu bátunum er ó-
þægindi á línunni í andófinu. Ef
ekki er hægt, sem vafalaust er
nú, að koma línUhjólinu það
framarlega , að miaðurinn geti
'horft framá það í brúnni, svo sem
venja er, þá fellur mörgum það
iEa að horfa mast aftur í and-
ófinu. Þetta er nú þó ekki nema
venjuatriði ,og eins og áður seg-
ir ekkert líklegra en hægt væri
að færa línuhjólið nægjamlega
mikið fram til þess að skipstjór
inn gæti horft eins og forfeður
hans. Eins má hugsa sér spegil á
borðsitokknum eða brúarhorn-
inu. Þetta á sem sagt við aðeins
um línuna. Á trolli, snurrvoð,
rækju og humar, hef ég engan
heyrt halda því flram að fram-
byggði báturinn væri ekfci þægi-
legri og hentugri og á netum,
segjast þeir á Baldri og Glað
geta haft eins margar trossur og
150 tonna afturbyggður bátur
plássins vegna.
Sumir vilja halda því fram, að
frambyggðu bátairnir séu lakari
sjóskip. Það hafa þessir tveir
bátar Baldur og Glaður afsann-
að (og einniig Fanney), því að á
þeim heifuir sízt verið sótt minna
en hliðstæðum afturbyggðum bát
um og hinir reyndu sfcipstjórar
þeirra segja þá hin ágætiuistu
Skip. Hins vegar er það glöggt
að skrokfclagið verður að vera
annað — þeir verða að vera
miiklu sverari á framiendann en
afturbyggðu bátarnir og það
verður kannski að fara eittlhvað
öðruvisi með þá, til dæmis, á
lensi.
Það reyndist rétt, sem ég hafði
heyrt, að það værd margt til fyr
irmyndar um vinnubrögðin um
borð í Glaði. Jóhann er ódeigur
við að reyna allt það, sem hann
tiellur til hagræðis við vinnuna.
Hann sagði réttilega: — Þetta
gengur ekfci lengur, að landið sé
yfiirfulilt af hálærðum mönnum
til að haigræða í eldhúsum og á
skrifstofum, en enginn til að
hagræða um borð í fflskibáti, þar
verðum við sjálfir að þreifa okk-
ur áfram um leið og við stund-
um störfin .Það fer aHs ekki sam
an að gera tilraiuinir og vinna
fyrir sér sem fiskimaður.
Það er fyrst að nafna ,að þeir
snurpa saman voðina á GlaðL
Þeir hafla hringa og í þeim
snurpulínu, niður vænigina og
niður í kvartana. í báðum end-
um snurpulínunnar er G-lás og
ains í húkkreipunum, sem lásað
er við hana, þegar vængirnir
eru komnir upp í blafcfcirnar.
Húkfcreipunum er síðan brugðið
á spilfcoppaina og híft áfram þar
til bæði fótreiði og höfuðlína
eru fcomin uppá skutinn. Með
þassu lagi þurfa mennisrnir ekki
að leggja hönd að því að draga
netið.
f annan stað breytti Jóhann
því frá því sem venja er, að
hann kastaði keflum þeim, sem
eru í höfluðlínu og fótreiðisdeggj
unum og eru hugsuð til að halda
vængjun.um klárum. Það var
ekki hægt að hífa nema að þess-
um ketflum og það varð að hala
af handafli voðina að bátnum.
Sjálfsagt er það rétt hjá Jó-
hanni að þessi fcefli hafi verið
gagnslaus og aðeins til óþæg
inda, þau hafa sjálfsagt oftast
dregizt meira flöt en ekki lóð-
rétt eins og meiningin er — hins
vegar heldur Jóhann og það er
líklegt að það þurfi að hafa
lengiri grandara ef kefliunum er
fleygt, til þess að sama opnun
fáist. Til þess að fyrirbyggja að
grandararnir eða leggirnk sner-
ust saimian, höfðu þeir lítil þrí-
hyrnd kefli, sem þeir lásuðu frá
og lögðu til hliðar, þegar dróst
að þeim í blökkinni og héldu síð
an áflram að hífa.
Þetta hvorttveggja að hífa fót
reipið inná snurpudínu og væng-
endana kloss í blakkirnar ermik
il hagræðing og vinnuléttir. Á
Glaði er vökvadrifin vírastilling
þannig að fyrir ofan spilið er
sleði með blökkum sem togvírar-
nir liggja 1 og með handfangi
við spilið er hægt að færa til
blakkirnar og stýra því, hvern-
ig vírarnir spólast inná tromm-
urnar. Aufc þesis liggja vírarnir
ekki niður við dekk og því ekki
eiins (hiæitltuliegir miönniuiniuim
og vírar, sem renna út eða hífast
inn við fætur manna.
Á Glaði er paillur þar undir,
sem pokinn er innbyrtur og fell-
ur fiskurinn úr pokanum niður
á hann. Það er mönnurn
mikið hægara að fara innan í
fislkinn, þagar hamn er gripdinn í
hnéhæð, heldur en beygja
sig eftir honum alla leið niðu rí
diekk.