Morgunblaðið - 06.12.1969, Blaðsíða 19

EFTA og nýr útf lutningsiðnaður
EINS og skýrt er frá í for-
síðufrétt Mbl. í dag, var lögð
fram á Alþingi í gær greinar
gerð um möguleika á útflutn
ingi iðnaðarvara, ef af aðild
jíslands að EFTA verður. Upp
bygging útflutningsiðnaðar
er einmitt eitt helzta mark-
mið með aðild okkar að
EFTA. í greinargerð þessari
er fjallað um 18 iðngreinar,
sem fá ný tækifæri til útflutn
ings með EFTA-aðild. Mbl.
birtir hér fyrri hluta þessarar
greinargerðar en síðari hlut-
inn verður birtur í blaðinu á
morgun:
(Athygli ákal vaflcin á því, að
í greinargerðmni er á nakikrum
stöðum vitnað í töflur, er prent
aðar eru í þingslkjalinu, en hér
eru felldar niður).
Niðursuðu-
iðnaður
Niðunsoðið og niðurlagt fisk-
meti hefur verið flutt út uan lang
an aldur. Þessi verlkunaraðferð
hefur þó greinilega staðið í
slkugga annarra verlkunaraðtfierða
þ.e. frystingar og söltunar. Á sl.
ári var niðursoðið og niðurlagt
fiakmeti fiutt út fyrir rúmar 90
milljónir ikr., miðað við núgild-
andi gengi, en á fynstu 9 mán-
uðum þessa árs fyrir 83 milljón
ir krónar. Stærsti h'luti þessa út
flutnings er síld, en að öðru leyti
er um þorskhrogn, grásilleppu-
hrogn og rælkju að ræða. Síldin
er nú flutt svo til eingöngu til
Sovétríkjanna og Bandairáikjanna.
Þorskhrognin eru eingöngu flutt
út til Bretlands. Grásleppuhrogn
in fara til Danmerkur og Frafck
lands og niðursoðna rækjan mest
til Finnlands. Eins og sést í töfl-
unni hér að ofan eru tollar veru
legir í sumum EFTA-landanna á
þessum vöruim. EFTA-aði'ld ætti
því að stuðla að verulegri fram-
leiðslu og útfluiningsaUkningu í
niðursuðuiðnaði. Verulegur hluti
þeirrar salt'síldar, sem árlega er
flutt út, mun vera lagður niður
eða soðinn niður á Norðurlönd
um, sérstalklega í Svfþjóð.
Sænáki magntöllurinn á niður-
soðnum eða niðurlögðum sí'ldar
afurðuuja saimsvarar nú um 10%
verðmætistolli. Á fynstu 9 mán-
uðum þessa árs haifa verið flutt
út 18 tonn af niðurlögðum grá
sleppuhrognum og hetfur meðal
útflutndngsverð á (kg numið 172
kr. Á sama tíma hafa verið flutt
út 1001 tn. af söltuðuim grásleppu
hrognum á 55 kr. kílóið. Gæti
verðmætisaulfcningin í þessari
einu afurð því hæglega numið
100 milljón kr. Sú hindrun er
ef til vffl efcki óyfirstíganleg, en
samkeppni á sænskum marikaði
yrði erfið, þar sem magntollur
inn nemur ca. 10% verðmætis-
ins, að efcki sé minnzt á brezka
og finngka marfcaðinn. Til við-
bótar við þau álhrif, sem EFTA-
aðild mun hafa til að glæða sölu
á þeiim afurðum, sem nú þegar
eru r>-imleiddar, opnast með að-
ildinn. aufcnir möguleilkar fyrir
nýjar atfurðir. Má sem dæmi
nefna niðursoðin Ufsatflök („sjó-
lax“), sem víða er eftirsótt vara.
Einnig má minnast á hrogn og
fisifcmaiu'k í túbum, sem notast
sem álegg. í raun rétbri má segja
að þessum iðnaði verða lítil tak-
mör'k sett, svo framairlega sem
gæðin standist ströngustu kröf >
ur, fraimleiðslu'kostnaðurinn
haldist innan hóflegra mairka
og öflu-n góðs hráefnis sé trygg.
í sambandi við siðast talda atrið
ið æ ti að taka til ítarlegrar at-
hugunar, á hvern hátt megi
> i nn °ndum framleiðend
verð til þeirra sé undirorpið
tímabundnum sveiflum á erlend
um mörkuðum.
Spuna- og
vef j ariðnaður
Af spunavörum hefur nær ein
göngu verið um lopaútflutning
að ræða. Árið 1967 var fluttur út
lopi fyrir tæpar 4 mil'ljónir kr.,
árið 1968 fyrir rúmar 6 milljón
ir fcr. og á fyrstu 9 mánuðum
þessa árs fyrir um 7,5 milljónir
kr. (allar verðmætistötflur mið
ast við núgildandi gengi). Aðal-
markaðslönd fyrir hespulopann
eru Bandaríkin, Júgóslavía og
Danimörk. Þar sem spunaiðnaður
inn er að töluverðu leyti undir-
staða vefjar- og prjónaiðnaðar-
ins, hefur hagstæð þróun hans
mifcil áhritf á aðrar iðngreinar.
Meðan inn'lendur iðnaður getur
efcki tefcið við öllu tframleiðislu-
magni spunaiðnaðarins, er að-
gangur að erlendum mörkuðum
því mifcilvægur til nýtingar af-
kastagetu og aulkinnar verðmæta
Sköpunar. Raunar er brátt svo
- Aðild
Framhald af bls. 1
Þingsályktiunartilllliaigan ásarnt
greinairgerð og fylgigkjölum er
um 200 blaiðsíðuir að stærð ag
etnu fyigisfcjölin 7 að töllu. Me®ta
athygli miuniu vekja 'tvær gkýrsl-
iur, sem tililögunini fyllgja, Er það
annairs vegar greimargerð um
aiulkningu útflutninigs á iðimaðar-
vörum og er Skýrt frá efni hemin
ar hér að ofan. Þá greinargerð
haía samið hagfriæðingamir Jón
Siguxðsson og Pétur Eiríksson.
Hims vegar eir ítarfeg skýrslia um
iðnaðinn og EFTA, sem Guð-
miundur Maignússon, prótfessor,
hefur tekið samcan.. Jafntframt
liagði ríkisstjórnin fram í gær
tvö lagafrv. um breytingar á iög-
uim um verzluinaraibviinnu og
iðju og iðnað en friumvörpum
þesisum er ætliað að efla aðistöðu
stjómiairvallda trl þesis að hatfa að-
hald mieð því hverjir -geti sbund-
að þessar atvinniuigreimar hér á
landi.
TOLLAMÁL
Um tolilaimál seigir m.a. í grein-
airgeTðinni:
„Þótt að'illd að EFTA skyldi
ekki 'till lækfcunair á öðrum toll-
um en vemdartolluim er engu að
síður auglljóst, að liæikka verður
toMia á hráefnuim og véllum, sem
niotað er eða yrði í íslenzkri iðn-
aðarframileiðgliu, svo að hún
verði ekki að þessu l'e-yti venr
sett en iðna'ðairframilieiðsila í öðr-
um aðildiarrílkjum Fríverzlunar-
samitafcanima. Er gert ráð fyrir,
að 'tal'lair á hráefnuim læfcki yfir-
leitt um 50% við inmgönigu í Fri
verziunairsamitökin og toMar á
véium verði yfiirleiitt 7%. Þetta
veld-ur því, að toMlvermd ísllenizks
iðnaðar sem heildar muni ek%i
mininka fyrstu fjögu-r árin etftir
innigöngu í Fríverzluniansamtök-
in. Áætlað er, að þessar tolla-
læklbanir j-afgildi nálægt 500
milllllj. króna teikjuimiissi hjá rik-
issjóði. Er geirt ráð fyrir hæfckun
á sölusfcatti s-eim þessu svarar.
Áhritf toMall'ækkananna til liæfck-
uinar vísitöliu framtfærsliufcostnað
ar eru mijög svipuð áhritfuim sölu
Skattohælfcfcun.arir.iniar til hækkun
■ar á vísiitöliuinini, þanmig að þeissi
breyting á tekjuöfliumsiraðferðiuim
ríkissjóðs heifur efcki áhritf á
framíæiris'llulkos'tnað.
í 4. l'ið aðiM'a'rsamiþyktota'rimn-
ar eru ákvæði, sam heimill'a Is-
landi að hæfcka gi'ldandi toil’a eða
Hciggja á nýja 'tollla á fyrstfu fiimm
komið, að núverandi ullartfram-
1‘eiðsla dugi ekki til og auka
þunfi hráefnisöflun. Má þó benda
á, að á þessu ári hafa verið flutt
út um 300 tonn af þveginni ull
á 63 kr./kg að meðaltaili, en sú
ull mun að mestu leyti hafa ver-
ið í svo lágum gæðatflatóki, að
innlendi iðnaðurinn treysti sér
öfcki til að nýta 'hana. Þegar haft
er í huga, að meðalúttflutnings-
verð á lopa á þessu ári nemur
um 380 kr./kg sést, að til nökk-
urs er að vinna að bæta gæði ull
arinnar.
Ullarteppi (værðarvoðir) er
eina framleiðsla vefjaiðnaðarins,
sem flutt hefur verið út að
nokkru marki. Árið 1967 voru
flutt út 69.800 teppi fyrir 38
mi-llj. kr. þar af 69.200 teppi til
Sovétríkjanna. Árið 1968 voru
flutt út 30.000 teppi fyrir 20
millj. kr., þar atf 29.700 teppi til
Sovétríkjanna. Fyrstu 9 mánuði
þessa áns hafa verið flutt út
36.000 teppi fyrir 14,3 millj. kr.,
þar af 33.700 teppi til Sovétríkj
anna (allar verðmætistölur mið
aðar við núverandi gengi). Eins
og sést á ofan sögðu hefur teppa
greina. í 5. lið aðild'arsaimþykkt-
arinnar eru ákvæðd um afnám
venndair, ssm falizt gebur í fjár-
öfllunartoíDlium. í 3. lið aiðildar-
gamlþyklctarinnar er kveðið svo
á, að sá gnunntO'lLur, sem lækk-
anir íslenztora tolla miðisit við,
sé sá tollluir, sem í gilidi er 1. j an-
úair 1970.
Hvað tolLaimálin snertir, má
telj-a nið'upsitöður samniingavið-
ræðninanna íal'endingum mjög
hagstæðar“.
INNFLUTNINGUR Á FREÐ-
FISKFLÖKUM TIL BRET-
LANDS
í greinargerðinni etr sérstak-
1-eiga f j'allliað um samkomuLag, sem
gert hetfuir verið við Breta um
inntflluitnin.g á . frystum íistkiflök-
'um til Bretliands og iniðurfelll-
ingu 10% tollls á þeirn. Þar sag-
ir m.a.:
„Þetta fyr'irtoomiuLaig, sem fylg-
ir hér með ’fylgiskjaíli IV, félur
það í sér, að 10% tollLurinn á
freðtfilsikflllökum frá öðrum aðild-
arríkjium Fríverzllumansamtak-
arana verðuir felldiuir ni'ður, og
verða emgar 'bakmarkanir á imm-
fllutninigsmiaigninu. En á þetta
tvemmt hafði veirið llögð meginá-
herzlla af ísLandis hállÆlu í viðræð-
'Uim við Breta. Saimkiomiuíliagið
kemuir til fraimkvæmda 1. j'ainúar
1970. Verðuir þá 'l'ágmerksverðið
ciif brezkri höfn 25 öh. miðað
við stone (14 llbs.) fyrir þonsk-
flök með roði í .S'tofriianauimbúð-
um („oatering"). Árið etftir að
S'Eimfcomiuilagið geniguir í gildi 1.
janiúar 1971, miun llágmiar'ksveirð-
ið hækfca upp í 27 áh. pr. stome.
Sbefmt er að því, að iláigmiarks-
verðið hækki svo enn uipp í
28/6 d eigi sáðar em í ártsLok 1971.
VerðhæfckainÍTnar enu háðar
því skiilyrð-i, að ekki hatfi orðið
óvænt þróun á markaðnum og
innflluitniiimgur frá öðnuim aðiltíar-
rikjium Frí v er zluiniairsaim t aik anma
orðið fyrir trutfllu'num atf þeirn
sökum. Kertfið er byggt á þeirri
florsemdiu, að 'hllubur þrezkis freð-
fiSkis aukiist ekki óeðfllile'ga mifc-
ið á kostmað inntflllutits tfreðtfiisks
frá hinum aðildairrilkjium Frí-
verzluinarsamitakanna og að inn-
fllutninigur frá Norðuirfllöndiuniutm
vaidi ekki vandræðium á brezka
markaiðniuim. Enn freimiuir verðluir
reynt að sjá fyrir bví, -að lönd
utan Frivarzlunangaimitatoannia
flái elklki aðiStöðlu til þess að
spillla markaðiniuim fyrir hinium
aðildarrikj'um Fríverzflunartsam-
takainna. Gert er ráð fyrir við-
ræðum milli sairm ninigsa ðilliainin a,
ef sam'kiamiuLagið reynigt ekki
vel á finamfcvæmd. Erm fretrnur
áiskiija Bretar sér rétt til þeos
útflutningur verið sáralítill til
annarra landa en Sovétrífcjanna.
Verulegir tollar eru lagðir á
þessa vöru í EFTA-löndurvum
eða frá 12,5% í Danmörku upp í
31% í Finnlandi. Er athyglis-
vert í því sambandi, að tekizt hef
ur á þessu ári að selja, að vísu
örlítið magn atf teppum til Finn-
landis á h'liðstæðu verði og til
Sovétrikjanna. Virðist ástæða til
að ætla, að útflutningur geti orð
ið töl/uverður til EFTA-landanna,
ef við fáum tollfrjálsan aðgang
að þeim mörkuðum. Atf öðrum
vefjarvörum má minnast á hús-
gagnaáklæði, en á þeirri vöru
eru verulegir tollar í EFTA-lönd
unum, sbr. töfluna hér að ofan.
Tæplega er unnt að reikna með
útflutningi gólfteppa í bráð. —
Þyrfti að framkvæma ítarlega
marlkaðsrannsókn, til þess að
kanna smekk neytenda. Engan
veginn er óhugsandi að unnt
reynist að flytja út gólfteppi í
framtíðinni, ef af EFTA-aðild
verður. Hins vegar má telja úti
lökað að keppa á tollvernduðum
mörikuðum í þessari grein.
að ræða við hima saiminingsaðil-
ana, ef innfiiuitniingur freðfisk-
flliaká frá Norðuríöndiunum fer
flram úr 33.000 tonmium á áruin-
um 1971 og 1972, etf í Ijós kem-
ur, að sá imntflutninigur virðiisit
hafla va'ldið veruLeigum truflun-
um á brezka miarkaðinum.
LágmarkiSveirðkerfi er ekki
framkvæmianlegt nemia haft sé
stramgt og málkvæimit opiníbert eft
irlit með þv'í, -að ’Setbum re-glium
sé íyfllg't. Með útflliutninigsLieyfum
og gjaldeyrisefti’rlliiti teilij.a Norð-
urlönidin miöguleigt að tryggja, að
ðkki verði selt til BretLandis á
lllægra verði en samið er um,
enda verði viðuirliög þung, ef
sett skiilyrði um verð og ammað
eru brotin.
Frá sjónarmiðlum ísfliendiniga er
þessi lausn á freðtfisikvandamiáil-
iniu hagatæð. Tollllurinn verðuir
fellMiur niður og engin takimörk
á miagni því, sem selja má til
Bretlands, en auik þess rruun
þorskflliatoa'verðið hækka um 10%
þegar í st-að og enm frefcar sdð-
ar, þamnig að verðið ge'tur orð-
ið tæpurn 27% hærra eftir 2 ár
en það er niú. Veigma toillisins geta
fraimlieiðiend'Uir vænzt þeisis að fá
þegar í stað 20% verðhækkuin.
Það er áiit þeirra, s-em bezt
þekkj-a itall', alð brezki markaður-
inn miumi þólia þeasar 'hækkanir
án þess að það hafi áhritf á fisk-
nieyziLun'a. Þesear varðhækkanir
verða væntainleigia tiL þesis að
vékja áhulga isileinzkra úttfiutn-
iniggsamtafea fyrir brezka miairfe-
aðinium á mý. Því fyllgir aukið
öryggi, að hægt sé að salj a
þorskflHök á haigkvæmu verði til
fleiri landia en þeimra, sem við
'nú seljum þau til fyrst og frems't.
Fyrsta Mgmiartosvetr'ðið er svipað
núveramidi bMdkaverði í Banda-
ríkjunum, ef tekið er tiffllit til
mismu'aindi framLéiðlslukostnaðar
á pafetoniniguinum. SamkomuLag-
ið uim liágmaofegverðið miuin vafa-
-lauist stytfej'a freðfislkmiairkað í
fleárii löndium en BretLa'nidi. Má
'búaist við, að auðveldara verði
að sem'ja um hagfkrvæmit verð við
aðra feaupendur, þegar hægt er
að beinda á hækfeandi freðifisto-
verð á breztoa maifeaðnuim. Þá
má benda 4, að samtoomul agið
gæti orðið til þeiss, að frystihús
'flaki að flliatoa kola fyrir brezkan
miaiikiað í stað þetss að frySta
hairm, þar eð fryist kólafllök verðia
Wlliflrjiális. Miundi þetta autoa verð
mæt'i útfLutnimgsints, auk þese
sam það eykur atviranu".
NORRÆNIIÐNÞRÓUNAR-
SJÓÐURINN
Um Norræna Iðraþróunarsjóð-
iran, sem Norðurdöndin setja á
Prjónles-
iðnaður
Útflutningur á prjónavörum
(aðaillega úr ull) hefur á síðuistu
árum að lang mestu lcyti farið
til Sovétrítojanna, en nokkuð cil
Bandarikjanna. Útflutningur til
annarra landa hetfur verið lítill.
Útflutningsverðmætið árið 1967
og 1968 var um 45—50 millj. kr.,
miðað við núgildandi gengi.
Fyrstu þrjá ársfjórðunga ársins
1969 er útflutningur prjónavarn
ings um 66 millj. kr., þannig að
um verulega aukningu er að
ræða. Yfirlitið hér að framan yf
ir ytri tolla EFTA á prjónavör-
um sýnir, að um verulega tolla
er að ræða, eða verðtodla á bil-
inu 13—35%, að því er varðar
ytri prjónafatnað (vörumagns-
tollur Sviss liggur sennilega á
þessu bili neðanverðu sem hlut-
fall). Við martoaðsathuganir ís-
lenzkra iðnrekenda á þessu ári
virtist vera vænlegur markaður
fyrir tízkufatnað úr ullarprjón
lesi (vélprjónlesi) í EFTA-lönd
Stofn m-eð 1232 miMjón króma
fjármaigni til að efla iðnþróum á
IsLaindi segir rn.ia.:
„Sjóðuiriinn mun veita lán til
íslie’nzkra iðntfyriirtætoj.a og llána-
stofnam.a, sem virama að samia
mairkmiði og sjóðuirinn, svo sem
iðnllániaisjóðiur. Sjóðmuim er ætlað
að örva þróun útfliuitnimgsiðnaið-
ar og jafnframt að styrkja sam-
keppnisaiðst'öðu þeir'ra iðnigreiima,
sem keppa við inintfliuttar iðimað-
arvörur. Sjóðíu.rinn getur ábyrgzt
lám, sam aðrar stofnamir vei'ta
iðntfyriirtætojium. Hanm gebur einm
ig veiit't hagstæð lián eða fraimiiög
vegna tækmiaðstoð'ar, rammsóknia
og tiL miairkaðcöflunia'r.
Gert er ráð fyrir, að stjórn
sjóðsins skipi 5 memn, eim-n frá
hverjiu Landi, og hetfuir hún með
hönduim yfirstjóm sijóðsins. Sér-
stök framtovæimdais'tjórm tekuir á-
kvörðuin uim ’Jánveitjrigair og aðra
starfsemi sjóðs'ins. í hemmi yrðu
auk fraimkvæmdastjóna 5 full-
trúa-r isLemiztou bamtoamna. Fram-
kvæmd'Eistjó'rimn anr.Ttt m.ainn.a-
ráðningar og daigJegnn rakstur.
Stofnisamn.inigu'riinn t.feur giJdi,
þegar him Norðmrliöri'Vin hafa fuifll
gilt að'i.I'darsairrin irig ís'Jands við
FríverZliuniarsaimLökJn".
INNFLUTNINGSHÖFT
Um ininflliut'ni'nigcihöft se-gir m.
a. í gpeiraarigci:'ðimnii:
„Af IsLair.ids hálflu var þees ósk
að, að heimiJað yrðii að hs.'da niú-
verandi innflutn.ir.ig leyfajkerfi á
ölíuim og bc'ncúni, og v:tr á það
fla.Ilizt. Er orðaliag þessarar heim
iildiar eins og á tidisivar'an.di hekn-
iM Finmum til ha-nda uim að
mega halda viðetoiptsihöfbum
vegraa viðskipta við lönd í Aust-
ur„Evrópu. Ástæða þees, að ósk
að var heimildair ti'l þess a'ð ha.Jda
inúveramidi ininifl'ubni'n gí.fieyfakerfi
á olium og bsnsdni, var sú, að
með því mióti verðuir 'hægt að
beina áfraim kauiputm á þassium
vörum til A u.s t ur -EvrópuJamda
og þá fyrst ag fremst Sovétríkj-
arnna. Verður þá hægt að hald-a
áfraim þeim j-afnkeypisvi'ðskipt-
uun, sem um l'angt slkeið undan-
farið hatfa átt sér stað milLi ís-
Liatndis og Sovétiritoj'airaraa, ein þau
vi'ðslkipti hatfa verið miitoiL'væg
fynir útflluit'n.inig til'tefcinir.ia sjáv-
arafurða til Au.stu-r-Evróp.ui'.'anda
og þá fynst og fnemst til Sovét-
rikjan.nia.
Þiá vair þosis óskað, að vernda
magi hér buiisita.gerð bLindra með
því iað tatomarka imintflluttining á
þeim buinstategumdiuim, sem hliind
ir fraimlléiðia 'hér. Á þébta- vau:
einnig falliat.
árunium eftir inragöngu, ef slmkt
. er talið æstoMegt eða nauðsynilegt
um hráefni án þess að hráeínis ' til að stuðl'a að þróun nýrra iðn-
Framhald á bls. 31