Morgunblaðið - 30.12.1969, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30. DESEMBER 1009
flloKksiinis. En það er mjög auð-
velt að ráða því kjöri þegar
m<&nin bafa 100 atviinm/uigkriif-
atofuimienin umíhverfis slg.
Suimir eanbasittismenin eru
sveigjanllegir og nauðsynlegir.
Aðrir eru sníkjudýr, sem sitja
í stólum sínum og bafast ekk-
ert að. Ég hefi kynnzt mörg-
um löradum, og al'ls staða-r er
að fimraa þessa skiptingu ernib-
ættismiamina, milli þeirra sem
eru sveigjaralegir og þeirra,
sem eru heimskir.
Ef þjóð býr ekki við naegi-
legt lýðræði, fjöligar Slæmum
emlbættismönnum eins og gor-
kúlum á haug.
„Statni Bezpedhnosit”, leyni-
lögregla-n, hafði einmig mikil
vöild. Á sumium skeiðtum
yar erfitt að segja til um hvort
flokkuiriran stjómaði öryggis-
máluiraum eða hvort leynilög-
reglan stjómaði flokknum.
Þér vitið, að þegar einhver
ber að dyrum í Tókkóskóvakíu
kl. 3 um raótt, þá er það ekki
pósturiran.
Það er maðurinn frá „Sta-tni
Bezpechnost”.
skildiu, vair að með hverjum
degiraum sem leið varð erfiðara
að lifa af lau-nunum.
Smátlt og sm-átt komst ég
—- félagismiaðuir í flokk-num
— að því að sósiíalismimn, ein s
og við rákum hann í Tékkó-
slóvakiu, var efnahagslegt
brjállæði.
Efraah'aigsmáium ofckar va-r
miðatýrt, mjög svo í tíð Gott-
wa-lds og þetta veranaði e-nn
með Novotny. Hin ósveigjan-
1-ega Skipullagninig frá upphafi
og allt ndður í hverja Sk-rúfu
og bolta var helber endateysa.
Við áttum nokkux góð ár á
tímabilinu 1948—1958. Venju-
legt fólk ldfði betur e-n nokkru
sinmi áð-ur. Því var tryggð fuU
atvinna og góð llaum.
Það átti Ja-umsuð leyfi
— kannski hálfan mánuð á ári
fyrstu fimm árin í sta-rfi, þrjár
vikur eftir það og fjóra-r að
lokniu 15 ára starfi.
Námiuverkam-emm höfðu sex
vikur árlega.
Novotny var ekki hataðúT
vegraa þess a-ð hann myrti fólk
tffl hægri og vinstri það gerði
við við framleiðsl-uauknm.gu-.
En hún stafa-ði atf aukinmi
viranui. Fólk vanm 48 kilist. á
vihu og það lagði hairt að sér.
Það var ekki „módermiser-
inigu” að þakka að framl'eiðöiu
aulkniragin varð.
Sá, sem hyggsit hefja iðlna-ðar
framleiðslu í Bamid-aríkjuraum
ka-upir nýjar vélar og kemur
þeim e.t.v. fyrir í timbu-rhúsi
svo ekki rigni á þær.
í TékkóSlóvakíu byggðum
vi-ð viðlbafnarimikliar verksmiðj-
ur úr múrsteini og steypu. Síð-
am var ekkert fé etftir til kaupa
á beztu fáanliegu vólum. Svo
dæmi sé tekið, byggð'i fram-
kvæmdastjórm Tes-la peruiverk-
smiðj-a-nm-a í Prag fimm hæð-a
verksmiðju, sem kostaði uim 50
milljónir tékkm-eskra króm-a. Þá
vonu afliir peni-ngar búm-ir og
þeir urðú að halda áfr-am fram-
lleiðslummi m-eð úrel-tri verk-
smiðju.
Er kom fram ti'l ársims 1959
var tékknieski iðmaðurinm þa-nn
ig orðinm ga-maldags og ótoæf-
ur til þess að keppa við aðra
á alþjóðtegum m-arkaði. Ég er
Lífið í Tékkóslóvakíu var
frjálsara en í Sovétríkjunum.
Rússar gátu ekki hreyft sig án
þess að hafa vegabréf. Tékkó-
slóvakar gátu hins vegar farið
borg úr borg, og skipt um at-
vinnu að vild. Ef einhver vildi
fara frá Prag til Bratislava,
þurfti aðeins að kaupa jám-
brautarmiða. Ef maður vildi
skipta um vinnu, þurfti hálfs-
mánaðar eða mánaðar uppsagn
arfrest, allt og sumt.
Auglýsin-gar um laus störf
birtust í blöðum, M'kt og í
Ástralíu eða Bandaríkjumum.
Og síðan var Vinmuiráð ríkisims
— eins konar ráðningarskrif-
stofa — sem greindi mönnum
f-rá hvaða störf væru fá-amilteg.
Á meðan Gottwald ríkti var
nokku-rt lýð-ræði í fyrstu, a.m.k.
fyrir flokksfélaga.
Ég lagði í vana mimm að ræða
málin opinskátt á fumdum okk-
ar. T.d. hafði ég ýmii-stegt að
athuga við þróum mála 1948 er
flokkurinn opnaði dyr sín-ar öll
um þeim, sem í hamm vildu
ganga.
Ég taldi, að sumt fólk væri
beitt þvingunum til inmigöragu.
Ég mæfllti gegn sliku og ek'kert
berati mig. Fáeiraum árum síðar
var orðið hættuilegt að gagn-
rýna.
Smátt og smátt yfirgraæfði
hið risavaxna skriffinnsku-
bákn flokksiras a-llt og hafði
öill völd.
Hinir raumverulegu valda-
mmenm voru aldrei kjömir af
fólkimiu, en þeir sátu í forsæt-
isnefnd flokksins.
Fyrsti ritarinn, — valdam-að-
ur Tékkóslóvakíu — er kjör-
imn af flokksþingi komm-únisita
-X- ■ 'v

r ____________ ^ _____
Karel Franc, fyrrum aðalræðismmaður Tékkóslóvakíu í Ástralíu og eitt sinn sendifulltrúi
Tékkóslóvakíu á íslandi, hefur nú leitað hælis í Ástralíu sem pólitískur flóttamaður. — Hér
sést hann við ströndina ásamt syni sínum.

Kannski senda þeir yður til
Síberíu. Kammski er það
Jaohymiov, úraníummiámu-rnar á
Norður-Mæri — okkar ei-gim,
tékkraeska útgáfa aif helvítL
Pólitískir fangar fara þarag-
að í þrællkun-arvinmu-. Það er
ekki ein-s slaemt og Sibería . . .
þeir láta yður kannski lausan
eftir firnm ár.
Pólitíkim á æðstu stöðum okk
ar var morð og kúgum. Þetta
kom ekkert við fjöknarga
verka-menn eða að þeiir vissu
ekki um það. Það sem þeir
Ódýrustu flugeldarnir á 10 kr.
Hattar, grímur, stjörnuljós, blys.
FLUGELDASALAN við Borgarkjör.
Grensásvegi 26.
Stúlka óskast
Stúlka 20—30 ára óskast í vinnu hálfan
daginn. — Upplýsingar í dag eftir kl. 3.
Hressingarskálinn.
hanm ekki — heldur vegna
þess að undir stjórra hans
hnignaði efnahagslífinu.
H-amn var miaður, sem ekki
skar sig úr, rétt eiras og veniju-
legur skrifstofumaður. Undir
stjóm Gottwalds hafði hamn
verið floflcksritari í Bæheimi.
Novotn.y var leiðtogi huig-
myndafræðihlutam® í héraði
sínu. Ham-n útbjó Itesefirai bamd-a
flókksifiélögum, skólum o.s.firv.
Flókkurin-n rebur sjálfiur
kvöldskóla í Marx-Lemiínisma.
Það er mieira að se-gja há-
SkóM í fræðum Ma-rx og
Leníras. í Prag og þaragað fer
íólk til þriggja eða fjögurra
ára raáms í heimsspeki sósxal-
isma-nis, stjórnmálum, efraahags-
málum o.s.írv.
Þeir ljúka brottfararpráfi
sem sérfræðing-ar í stjórmmél-
um eða einhverju þess hátt-ar.
Síðan verða þeir fram-
kvæmidasrtjórar og aðsrtoðar-
framkvæmdastjárar í verk-
smiðjum eða héraðsritarar
fflokksins. Almenminglur segir
að Marx-LenínismaiháiskóiMinn
þjálfi ráðamienm framtíðarinm-
ar.
Fram til ársiras 1958 bjuggum
ekki hagfræðiragur, en ég gat
engu að síður séð hvers koraar
hrimgavitl-eysa þetta va-r.
Ég hafði margt út á sósíal-
ism-a-rara að se-tja er hér va-r kom
ið sögu vegna þess að ég taldi
að ha-nm ætti að veita fólki
aukið lýðræði og betra líf.
Gæti ham-n ekki á nei-nn hátt
gert það betu-r en kapítalism-
inn, var það aðeins hrein enda
leysa að hafa skapað nýtt kerfi
með öHkum þeirn hörmumigum,
sem af því leid-di.
Til er málshárttur í Tékkó-
gl'óvakíu: „Ekki er hægt að
rækta tré, sem vaxa allt til
him-n-a.” En Rússamir trúa því,
að þeir séu yfirn-áttúrul-egir
men-n.
Kan-nski öfunduðu þeir okk-
ur. í verstu ef-nahagskreppum-
um undir stjórm Novotmy höfð
u-m við það samrt betra en Rúss-
ar, Pólverjar, Ungverjar,
Rúmienar eða Júgós'liavar.
Sovétríkim litu á Prag sem
París Auistur-Evrópu. En við
Tékkar höfðum þekkt betra Mf
og við vorum ekki ánægðir.
Síðustu valdaár sín var
Novotny ei-nangraður frá raum
veruleikanum. Fólk sagði
Framkvæmdastjóri óskast
Byggingavöruverzlun í Reykjavík óskar að ráða fram-
kvæmdastjóra.
Upplýsingar um menntun, kaupkröfu og fyrri störf sendist
afgreiðslu blaðsins fyrir 10. janúar merkt: „Trúnaðarmál —
8024".
SkrítJu af því, er hairan fór út
að garaga með konui sinmá
„Elökam mán”, sagði hamn við
haraa. „Þú sérð að búð-argluigg-
Æumir emu fiúH'ir af vörum. Fólk
segir að vörurnar s-éu of dýr-
ar. Þrátt fyrir það að tveir
vin-na í hverri fjölisfkyfldiu —
bæði maður og korna — og £á
lauin. fyrir.”
„í Novort-ny-fjölskyMiuinmi
vinm a'ðein-s ég — eiginmiaður-
inra. Samit höfium við ráð á
tveimur bílum og tveimur ein-
býlisihúsum. Við tvö erutm ham-
iragj-usöm, Hvers vegraa geta
aðrir ökki verið það Mfca?”
Við áttum verzllumarsaimrairag
við Sovétríki-n og ma-rgir sögðiu,
að haran væri okkur ekki hag-
stæður né sa-n-nigjarn. Við seld-
um framleiðslu okkar og úraní-
uim ódýrt ti-1 Rússan-na og
-greiddium m'jög hátt verð fyrir
kom þeirra og hráefni.
Rússarmir sen-du sérfræðimga
Novotny til ráðgjafa-r. Þráft
fyrir þet-ta var efnahagsl'ífið
slæmt 1960 og árin á eftir
versnaði það hraðbyri.
1960 og 1961, á meðan ég var
á íslandi, fyrirskipaði Novortny
hverja endurskipulagnimiguna á
iðn-aði ofckar á fætur a-nnarri.
í janúar 1962 talaði hann í
útva-rp og sjónivarp. Hanin við-
u-rfcerandi að Tékkósillóvakía
ætti í miklum eifnaiha-gsörðiuig-
leikum en lýsti þeirri trú sirani
að hanm gæti leysrt varadaran.
Sérfræðinigar skrifu-ðui skýrsil
ur. Ný fyrirtæki og samsteyp-
ur voru sett upp. En ekkert
stoðaði. 1963 og 1964 sýndist
mér sem m-eran í æðsrtu stöðum
hefð-u ekki huigmynd um hvað
gera skyldi.
All’ir urðu svartsýn-ir. Árið
var talið mjög áranigursríkt ef
efinia-haigurinm versraaði ekki frá
því, sem va-r árið áður.
Tveir af okkar eigin h-agfræð
inguim stett-u fram kenraing-
ar síraar — sem vom gjörótík-
ar. Pr-ófesis-or Ota Sik vildi
kom.a hagnaðarvonin-ni af'tur
inn í berfið og leggja niðiur ó-
arðbæra-r verksmi’ðj-ur.
Prófessor Vla-sak vildi aukna
stj-órn á efniaihagslífinu.
Miðstjórn fllokksim® hatíaðiat
firemur að kenningu Siks, með
raokkrum breyti-mgum þó. En á
árumium 1965 til 1967 reyndisrt
áætlun han-s ekki bera þaran
áranigur, sem von-azt hafði ver-
ið eftir.
Við reyndum að selja vörur
tiil Vesrturíainda, en vorum ekki
ltengur samkeppnislhæfir. 1963
opnuðtum við landamœri okk-ar
íyrir ferðamönraum, og von-uð'-
um að „þriðji iðnaðurinn”
miuindi hj-álipa uipp á saki-rnar.
En veðrið í Téfckósil'óvakíu er
ekki einis áreiðanlegt og í
Búlgaríu og Ítalíu. Auk þess
áttum við ekki nægilega mörg
góð hótei og „miótel”.
Verkfæri og vélar viraraa sem
dl’ík eins vel hvort he-Idur er
undir stjórm ka-pítal'ist-a eða
siósía-lista. Mismuraurinin liggur í
stjórniinm-i.
Við bjuggum við of lítið lýð-
ræði í stjórnmiálium, of m-ikið í
efn-ahagsmálum. Ef ve-rkam-aður
í verksmiðju ákva-ð að leysa
ekki ákveðið starf af hendi,
gerðist ekkert. Eragimm gat rék-
ið ha-nm.
Það var atf þessu-m ástæðum
að gæði varnings okkar u-rðu
1-akari. Póli'tískar kemmiiraga-r
komiu ekki að haldi í efnahagls-
miálum. Spurnimigin er um að
fram.leiða vel, eða framfleiða
Hla.
Við höfum lagt otf mikla á-
herzlu á iðnvæði-ngu.
Tékkóslóva-kía flytur bláber
og sveppi til Eniglamds og
Skamdiraaívu. Sturadum er það
bet-ra að tína sveppi og ber en
að byggja verksmiðju, sem ekk
ert framleiðir til sölliu,
Til þess að framleiða bíla
urðum við að flytja inm jánn
og öntnur hráefni. En sveppirn-
ir og bláberin uxu á jörðinmi
og við þurftuim aðeins að koma
þeim um borð í flugvél tii þess
að fá harðan gjaldeyri.
Við femgum efinaha.gs- og
stjórnmiálakeminingar að láni
frá Sovótrikjunium, og hvoruigit
bom að raokkrum nobuim.