Morgunblaðið - 17.01.1970, Blaðsíða 15

MORGUJSFB'LAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. JANÚAR 1970
15
Lárus Jónsson, viðskiptafræðingur;
Byggöavandinn á íslandi
Vandi höfuðborgarsvæðis
og landsbyggðar
Hinir miklu aðflutningar,
sem búast má við til Rvík/
Reykjanessvæðisins, eins og
sýnt var fram á í I. grein,
yrðu verulegt og vaxandi
vandamál, einkum á sjáifa
höfuðborgarsvæðinu, ef ekki
tækist að stemma stigu við
þeim. Kostnaður vegna fjár-
festingar í umferðarmann-
virkjum, frárennslum o.þ.h.
myndi hækka sífellt á hvern
viðbótaríbúa og leggja þyngri
byrðar á borgarana og þjóð-
félagið. Af þessum ástæðum
og einnig vegna félagslegra
orsaka, er byggðavandinn ■
landinu sameiginlegt vanda-
mál höfuðborgar og lands-
byggðar en ekki einkamál
fólksins úti á landi, eins og
oft er haldið fram í umræð-
um um byggðamál hér á
landi. Eðlileg þróun höfuð-
borgar og einstakra byggða-
svæða út um land er því
þjóðarbúinu fyrir beztu.
MIKILL KOSTNAÐUR
HRAÐSTÆKKUNAR:
í Morgumlblaiðáiniu 18. dlea. sl.
er frétt um útboð fyrstu
gatnamótabrúarinnair á höf-
uðborgarsvæðinu. Þótt fjölg-
un íbúa hafi verið hröð
á Rvík/Reykjanessvæðinu
1945—65 (sbr. súlu A á
mynd) þá var fólksfjöldinn
svo lítill (57,400) fyrir, að
ekki var þörf á að byggja
kostnaðarsamar brýr yfir um
ferðarhnúta. íbúafjöldinn á
Rvlk/Reyík(jiainieisisivæðijniu var
hlins Vetglair orðirun 110.800
manns árið 1965. Fjölgun um
62.300 í viðbót við þann
mannfjölda (súla B á mynd)
awo elkild. sé miiminzt á fjiölgiuin
uim 618.500 ma/ning (súla C)
hefur óumflýjanlega í för
2. grein
með sér að byggja þarf
margar slíkair brýr og leita
dýrari lausna á frárennslis-
málum, bifreiðastæðum í mið-
bonginni og fleiri hliðstæðum
framkvæmdum til þjóaiustu
við borgarbúa. Aðflutning-
ur utan af landi, sem nema
30—43% eðlilegrar fjölgunar
á þessu svæði mun auðvitað
(fjiöiligia þesöum Oarúim oig díýxu
firamkvæmdum á tímabilinu.
Hann hefur því í för með sér
mikinn og vaxandi kostnað
fyrir borgarbúa og þjóðfélag
ið í heild. Viðhald og stofn-
kostnaðuir þjónustumann-
virkja út um land myndi á
hinn bóginn sáralítið minnka
vegnia þessarra flutninga það
an. Viðleitnin yrði þvert á
mói sú að aiuka og endur-
bæta þar þjónustumannvirki
eftir því, sem meiri hætta er
á bnottflutningi þaðan. Nýt-
ing þeiinra yrði hins vegar
augljóslega slæm, sem er
þjóðarbúinu auðvitað óhag-
stætt.
STAÐSETNING
STÓRFYRIRTÆKJA
Það sem (hiér er benit á
gleymist oft, þegar talað er
um að staðsetja fyriræki í
landinu, einkum stónfyrir-
tæki. Á Rvík/Reykjanes-
svæðinu er mikill iðnaður
fyriir og þjónustustarf-
semi. Nýtt fyrirtæki, t.d. ál-
bnæðsla, sem þar yrði stað-
sett, befiur því mikil áhrif til
atvinnuauka í þessum at-
vinnugreinum fnam yfir
þann mannafla, sem þar vinn-
uir í sjálfu fyrirtækinu. Ný
álbræðsla á stæirð við verk-
smiðjuna við Straum kæmi
t.d. til með að hafa þau áhrif,
að 2000 manns fái vinnu á
Rvík/Reýkjanessvæðinu og
standa undir búsetu 6—7000
manns, ef fjölskyldur fyrir-
vinna eru meðtaldar. Staðar-
val slíks fyrirtækis réð m.ö.
o. staðarvali þúsunda manna
í landinu og réð um leið því,
að þrýstingur á ofhlaðin
þjónustumannvirki, sem er
fokdýrt að byggja mundi
aukast mikið. Ef þetta fyrir-
tæki væri staðsett annars
staðar, t.d. við Eyjafjörð,
myndi það á hinn bóginn
valda heilbrigðri örvun at-
vimnuMfs og stuðla í mörgum
tilvikum að bættri nýtingu
þjónustumannvirkja, auk
þess sem það myndi valda
aukinni fjölbreytni í þjón-
ustu við atvinnuvegina á
svæði, sem þarfnaðist þess og
staðir í kri'ng njóta. Áður-
nefndur þjóðfélagslegur
kostnaður, sem er samfara
staðairvali fólks, sem siglir í
kjölfar staðarvals fytrirtækis
ásamt öðrum þjóðfélagslegum
áhrifum gleymist allt of oft
að taka með í reikninginn,
þegar fyrirtækjum er valinn
staður. Það er staðreynd, að
fyrir þjóðfélagið í heild er
alls ekki einhlítt að líta á
hvair fyrktæki ber sig bezt.
Miklu fleiri mál þarf að taka
inn í myndina, ef stýra á at-
vinnu- og byggðaþróun af
raunsæi og hagkvæmni
VANDI
LANDSBYGGÐARINNAR:
Sá brottflutningur fólks,
sem veldur vandræðum
næstu áratugi á Rvík/
Reykjanessvæðinu hefur mik
inin og varanlagan vanda í
Framhald á bls. 9
Fólksfjölgun á Reykjavík/
Reykjanessvæði 1965 til 85.
A: Fólksifjölgun 1945 til 65
til samanbuirðar.
B: Líkur fjölgunar 1965—85
skv. rieynslu áranna
60—65.
C: Líkur fjölgunar 1965—85
skv. reynslu áranna
50—60.
es.3*o
sseoo
A
■o
£

í VETUR hringdi til mín gagnrýn-
andi, hinin mieilkasti maðuir. Hann
sagði: Það er kominn tími tdl að
við hittuimist, kæri vin. Við eigum
eftir að tala saman og gera upp okík-
ar saíkir, en láta hina djöflana eiga
sig. Og ef þú eklki fellst á þetta,
kæri vin, þá veiztu að ég get drepið
þig. Vissuleiga getur hancn það, þetta
er merkur maður og laus við allan
sfeepmuislkáp. Öklkur hefur koimið
ágætlega samain síðan. Við höfum
hvorfei hdtzt né talazt við.
Svona eiga menn að gera upp sín-
ar salkir. Vega hver annan — í góð-
sami. Láta andúð og isaimúð vegast á.
Mér datt þetta í hug þegar ég var
að velta fyrir mér etfninu í þeasari
rispu: Andúð og samúð. Bf við hötf-
um samúð með einhverjum, leitum
við þess fagra og jákvæða í fari hans
og verfcum, en ef við atftur á móti
höfuim andúð á honum, drö>gum við
fram það ljóta og nieikvæða, a. m. k.
'hættir ofclkur til þess. Hvens vegna
er Bólkin um veginn efcki kennd í
öllutm bamaskólum landsdnis? Þar er
elkfki mdninzt á auga fyrir auga og
tönn fyrir tönn, sem möninum er
hins vegar minnisstætt úr biblíunni.
Og hvers vegna etr ofcfcur eklki kennt
jéka oig jatfnvægi hugams?
Em það var þetta með samúðima
og andú'ðina. Tökum dæmi:
Ungiur menntaimaður, Sverrir
Hóillmarsson, sam virðiist hatfa imifkla
velþéknun á skoðunuim Guðmundar
Böðvarissonar, skrifaði ritdóm um
síðustu ljóðabók hane fyrir jólin.
Grekán birtist í Þjóðviljanum- Svo
langt teygir höfundur sig til sátta
og samlyndis vdð síkáldið, svo rík er
samúð hans með ljóðunum og slkáld-
inu, að hann segir á einum stað, „að
jafnvel kvæði sam manini finnst að
ættu alls elkki að vera góð, þau verða
það með einihverjum dulanfullum
hættL“
Sem sagt: fyrir kratftaverk.
Ég fcann vel að meta svona samúð
og kurteiisi við póflitíslka saimherja.
En hvernig væri að láta aöra njóta
góðs atf henni líka?
Svo er það hitt dæmið um and-
úðinia. Það er einnig tekið úr Þjóð-
viljanum. Sjónrvarpsgagnrýnandi
hans, Á. Bj. kemst svo að orði í um-
sögn um þátt af Salvador Dali, sem
mörgum þytkir skrítinn, enda er
maðurinn ekki eins og fóllk er flest:
að listmálairmn ,,®é laghentur mað-
ur“ og ,,í ætt við vígreifu Súmarana
okkar sumia, sem reynaisit svo p/untu-
dirienigir biioddiborgiananna, etf á skai
herða.“
Nú er það svo að Á. Bj. ætlast
sýnilega ekfci til að hann sé tefcinn
allt of alvaiiiega og kannslki ástæðú-
laiust að ritfja þetta upp. En við hefð-
um átt eftir að sjá Dali kallaðan
„laghemtan“, ef hann hefðli til að
mynda sama póiiitíistoa notagildi og
Picasiso. En hvað um það, Á. Bj. er
ékki óskemmtilegur.
En þaranig er öllu snúið við, jatfn-
vél málfræðingar eins og Á. Bj. láta
elklki sitt éftir ífiggja. Hvað sem um
Dali má segja, er hann stórhrotinn
málari, hugmyndaríkur og svo
áhriifamikill, að ég efast um að aðrir
hafi haift meiri áhirif á ofekóir tíma.
Popp, hippar, bítlar — allt það sem
mest áhrif virðist hatfa á æsfeuna
á mieð eiinlhverjum hætti rætur að
reikja til hans og hugmynda manna
af hans tagi. Mætti jaflnvel varpa
iflram þeirri spurningu hvort nokkuir
nemia Lemiin hatfi haft eins afdráttar-
laus og etftiriminnileg áhritf á þessari
öld og þesisi einlkenniilfegi Spánverji.
Á. Bj. kallar Dali „isjálfumifræga
fígúru“. Er það enn edtt dæmi um
andúð. Dáli er kannslki fígúra — og
ættum við siízt af öllum að kippa
okkur upp við' það — en hann er
e/klki „sjálfumifrægur". Hann hefði
orðið heimsfræguir listmálará hvern-
ig sem hann hefði verið í útliti eða
háttum, því að hanm er í hópi
fremisitu þeirra. Hann er allt — nema
laigh-entur, etf miðað er við hefð-
bumdna meirkingu þesis orðis.
(Hitt eir svo annað mál, að ég vildi
eklki búa með honum. En efeki mundi
ég dæma Á. Bj. eftir því hvort ég
vildi vera kvæntur honum eða éklki.
Svo islkulum við vorlkemna frú Dali
í einrúmi. Það er kanruslki engin til-
viljun að hiúin hedtiir Gala Dali.
En bezta dæmiið um andúð, sem
ég þekki eru þassi orð í Sunnan-
póstiiruum: ísland farsælda frón er
„grajflslkrift yfir íslandi“. Þetta eru
stór orð. Og þeir sem skritfu'ðu þau,
haifa liklega trúað þeám. Margt
ágætra manna studdi við bákið á
Suninanpóstinum. En andúðin gerði
þá glámskyggna. Þeir hortfðu á siam-
tíðina gegnum nálarauga. Það var
efeki von, að þeir sæju himininm. ■
★ ★
Jæja. Höfundur þessara þátta er
með fjaðrafoik í kollinum eins og
adilir vita og þjáist af „sánri hug-
sýki“, svo að enn sé vitnalð í Þjóð-
viljann (7. jan. s.l.). Eða eins og í
rímiunni segir:
Eltir kauða fjaðraifok
fjáriains giruauð og miikdð rok.
AÆ þeim sökum hættix homum tid
að fara úr einu í annialð.
Ég minntist á bítlana áðan, svo
að kanmski er eitthvert samhengi í
þessu þrátt fyrir allt. Einn þeirra,
John Lennon, er á braðri leið í hunid-
ana, segja margir. En það eru víst
ékfld raiuðu hundarnir, heldur þeir
japönslku, og sýnistf mönnium þeir
engu betri sjúkdómur. Ég héf jafn-
vel bitt isíleinzika bítla, sem eru milður
sin yfir hiegðun þiessa átiriúnaðiairgoðs
síns. „Yoko Ono er búin að eyði-
leggja hann“, segja þeir. Hún er þá
ekki eina konan sem eyðilagt hetfur
mainn sinm.
Dalá er kannsfci ,,fígúra“, en alldrei
hefur honum dottið í hug að láta
mynda isiig nakir.in mieð Göiu Dali.
Það gerir John Lenmon iðulega og
eru nöktarimynidir af þeim Onu að
verða méð óhugnanlegustu fyrirbær-
um samtíðarinnar. Þegar ég sá þær,
hætti ég emdanlega að trúa því að
guð heflði skapað manninn í sdnmi
mynd.
Á nýútkominni plötu með John
Lennion og Ycfco Ono e-ru svofellldar
upplýsingar:
Joihn Lennon er fæddur í Ldddipol.
Yoko Ono satfniaðd hiimmum í
bermslku, síðar þangi. Fæddi atf sér
greipaldin á síðasta sfeeiði æslkunin-
ar, en tók þá að safna siniglum og
ösfcutuinmum. Því má slkjóta inn í
að enn sem komið er, verður efcki
annað sagt en Jóhn Lennon sé furðiu-
legasta fyrirbærið sem orðið hefur
söfinunaræði hennar að bráð.
En þeás má geta hér til frekari
uppilýsinga að Steinn Steinarr hatfði
horn í siðu nágranna sáins, atf því
hann haflði hann grunaðan um að
'haifa sitofliið flilá sér östouituinniu, svo að
tfyrirbærið er þeklkt úx íslenzkri
menminigairisögu.
Skal nú staðlar numið. En ég
þykist hafa sýnt allisæmilega fram
á réttmæti þeinra orða, sem standa
hér að flraman: að Saflvador Dali er
elklki „laghentur11 maður. Og hann
er ékflci puntudrengur. Hann er einn
af guðum þessarar aldar. Sjálfur
segist hann ýmist vera trúður,
(Hermies ©ða grænt svím, og má það
kannskd till sanins veiglair fæira. En
áhritf hans eru ótvíræð.
Enginin stendur honum þar á
sporði nema kannslki Lenimi. Samt
hefur emigum þótt ástæða tál að kalla
giulð fcommúniismans — „sjállfum-
tfræga ifiígúiru".
Matthías Johannessen.
X'SZ
zzzEcr-1