Morgunblaðið - 27.01.1970, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 27. JANÚAR 1070
Pétur Einarsson í hlutverki
Hemons sonar Kreons og Jón
Signrbjömsson í hlutverki
Kreons konungs í Þebu.
LjóstmymcLir Mlbi. Kr. Ben.
þeirrar virðinigar ver<3 að
meonm sCkiipti um bræteur í
hversdagsileg’uim gkilnimgi og
kynmigt þessu grísifea verfei í
frábærri þýðimgu Helga Hálf-
daniarsoniar. Sumiuim kiamn ef
til vill að þýkijia þessi líkimg
noikikiuið úr liaigi, en Iheiflur
dkkur ekki diugað sveita-
mienmiimigiiin lengist oig emigim
gköm-m er aið hienmi.
Um lleið dg Antígónia er
klaissís/kt Ileiifehiúsv'erk, er hún
listikynmiinig sem ekki heflur
áður verið kostur að sjó hér-
lendliis. Kynmiimig um liist-
form í vöggu leiklistar 'hins
vestraena hieiims.
Eftir sýniimigu á Antígóniu
eillt kvöldiið fyrir Skömimiu,
þegar fólk haifði jiaifnivel hiróp-
að bravó og húrra fyrir lieik-
urum eftir leilkánm, sitikluðum
við yfir fjalimiar í Iðmó og
niður í búnimgslheirbergin,
sem eru lítil og vimialeg, Þar
er ammiar heiimiur leikíhiússins,
spjallfl. leikaranna og að vandia
voru þeir hressár Og kátir.
Helga Badhmiamm var afltur
orðim Helga Badhmiamm, en
Amitígónia haifði lokið móli
síniu það kvöld og eins va/r
um Jón Sigurbjömissom, sem
gantaðist ósipart, en Kreon
konungur var atftur orðinm að
hljóð'Um orðum. Þanmig skiptu
leálkararmár um ham. Svo stutt
var á milii miammisáinig í diag
og miainnsins fyrir öldium..
Sveinm Einarissan leikhús-
Stjóri og leikstfjóri Anitígómiu
var þaimia einmig og mienm
spjölluðu uim sýniniguna, dag-
imin Og vegámm ag sarniam vilð
blamdiaðist þægilegt urrulið í
stigunium í göm.Iu Iðnó þegar
menm fónu upp eða niðiur.
Svo hljóðmiuðiu sporin hvert
aif öðru, en óður kvöldisims,
Anitígóma Sótfóklesar iá í ioflt-
imiu. Hairmlieifeur mteð mörg-
urn Ijóðrænium köflium í orð-
taki og uppbyggirugu eins.og
til dæmáis þessi stílhreini
þáttur úr einium kórnium:
Mamgt er unidrið, og miun þó
víst
maiðurinm sjálflur undiur
stærst.
Þar gem ólganidli hrímigrátt
haif
hranmasit úfið í vetrar byl,
ristir hianin kemíbdtan kólgu-
sflcaffl
(kili traustum á viðsjálsleið.
Móður guiðanma, görolu jiörð
gróskuríka, svo aldrei þverr,
miarkar hiamin sér til gáðis
hvert vor,
svörðimn Skiárar mieð piógi og
kiár.
— vangaveltur um Antígónu og
heimsókn undir palla í Iðnó
Þegar bona bom eitt sinn
í heiimisókin tdl iumidakiarla í
úteyjum við Vestananmaeyjiaæ
þóttu það góð tíðinidi, en því-
líka diásemidiarveru höfðu
lumdalkarlamir eikki séð í tvo
miániuði, emdia var þá lundia-
veiðdn brýn nauðsyn, en ekk-
ert í ætt við laxasport.
En lundiaikarlarnár kunmiu
vel að meta hima væruu heim-
sókn og óðara þeir sáu kon-
Kórinn í Antigónu.
Kreon Konungur.
Þó að Antígóna sé harm-
leikur verður Það góð sbemimt
un að sjá verkið á fögru máld
og uppfærslu upp úr hvers-
dagsieikanum.
á. johnsen.
Helga Bachmann í þönkum
í búningsherbergi sínu.
una boma, skiptu þeir um
braékur og settu upp iunda-
haitt. Þar mieð voru þeir
'kommir í slkairt úteyjamammia
og hiedisiuðu góðum gesti á til-
hlýðilegan hátt.
Antígóna Leikfélagsins er
ÞÓ að rigningin geti verið
ágæt fagna íslendingar frem-
ur sólinni, og er það ekkert
skrítið þegar á allt er litið.
I öllu bókaflóðinu koma líka
oft bækur, sem skera sig úr
og hefja sig yfir aðrar.
í ri|gningu er oftast sami
svipurinn yfir umhverfinu,
en með sólinni kemur ávallt
nýr blær, nýtt andlit.
Á leiksviði kynnist maður
verki höfundar, örlögum
manna og sögu og menn geta
lifað sig inn í mismunandi
umhverfi og aðstæður eftir
viðfangsefninu.
Þannig koma sporin og
fara.
Þó að hinm málkli harmileik-
ur Sófóklesar, Antígóna, sé
nú um 2411 ára gaimiaili, er
hamm eteki aildeilis gaimall og
úr sér gemiginm á syiðáiruu í
Iðnó um þessar miuindir.
Antígóna er alð vísu samin
upp úr gamialli sögu um þá
gríslku borg, Þebu, þar sem
fléttað er sarnam örlögum
guíða og miamna, en grummitónm
verksins eru þeir sviptivind-
ar, sem ávallt eiga sér stað
í hversdagsamstri miannlífs-
ins, stjómmálamna og við-
famgsefnisins þar sem hug-
myndaauðgim dansar inm á
milli og tehur sporið eftir
fjöl við flót.
En svo langi sem miammis-
hugurinm lifir rafmiagms-
heilanm miun viðfangsefni
Helga Bachmann
í hlutverki Antigónu.
Antígónu sflriipta máli, ríkið
og samvizkam og í þessu fyrr-
greimda verki SófóMiesair er
Antígónia sjáM fyrirmynd
kvenhetjiumnar í ást sinni og
afstöðu, eða er það ef tifl vill
Kreön koniungur eða eimhver
anmar? Sá miöguleiki harm-
leiksins Antígónu að gefla
áharfemdum ríflegan kosit á
að myndia sér sljállfstæða
skoðuin á viðfangsetfnimu,
sem getur verið rétt þó að
öndiverð skoðum anmars áhiorf-
arnda geti eimmdig verið rétt,
er eimmitt styrkur verflcsims
og gerir hanm nýjian í hveirt
sinm sem hanm er ieifcirxn.
Grískiu goðin vcxru og etf tifl.
viU eru áþreifanlegur tmiar-
heim/ur í siðflerðilegri mierk-
ingu og leikHstin sem spunm-
in er upp úr ýmisum sögnum
úr manmia- og goðahekni gríSk
um, svo sem Antígóna, er
eimlægur inmlblástuir af befligi-
siðum.
Jón Sigurbjörnsson nýkominn
úr klæðum Kreons konungs.
Okfcur íslendinguim stend-
ur verkið nær en miargt arnn-
að af erlendium toga spumnið
þar sem í þjóðarsáHnni er
trúin og hversdagslífið sam-
tvinmað diular- og kynóasög-
um úr okkar flandri aldiiir í
gsegn. Trú á eld, jörð og
ævintýri er ofcfcar flarspá um
aldiur, en trú á þrumur, vind
og goðadraumia, hinmar grísku
fornþjóðar.
Það þóttu góð tíðindi
HAFIS
Svar til Páls Bergþórssonar
Páll Bergþórsson birtir greim
í Mbl. 14. jan. s.l., og er þar
svarað grein, er ég birti í sama
blaði 8. jam. s.l. Samningu grein-
ar minnar laiuk ég 30. nóv. 1969,
þótt það skipti litlu máli í þessu
sambandi.
Nokkrar missagnir og talsverð
ur misiskilningur kemur í ljós í
grein Páls, og er því — að
mínu áliti — þörf á að leiðrétta
þessi atriði.
Greim mim er samamsafn af
lýsingum ýmissa aðila á hafís-
bomum til íslands, svo og lýsing
ar á athugiun.um mímum á hafís
eins og hann hefur birzt á veð-
urtumglamyndum. Ég hefi leyft
mér að draga vissar ályktamir
af þessu og jafnvel að koma með
nokkrar tilgátur, en ég get því
miður ekki kallað þessar hug-
lieiðingar mínar hafísspár. Eg
verð því að afþakka þann heið-
ur, sem Páll sýnir mér með því
að kalla þessar hugleiðingar mín
ar spár, em hann lætur þau orð
falla, að tímiinn nvumi samna,
hvor okkar hafi spáð rétt. Þær
reglur, sem Páll setur sér til
þess að sannprófa sannleiks-
gildi ísspánna, finnast mér allt-
otf losaralegar tdl þesis að hægt
sé að taka þær alvarlega. Ég
held, að skoðumum Páls sé ekflri
gefið meira rúm í greim minmi
en skoðumum og lýsingu ým
issa annarra aðila.
Alvarleg tíðind.i eru upplýs-
ingar Páls um útbreiðslu hafís-
brúnarin.nar, en hann segir: „Og
nú um 10. janúar nær ísinm
len.gra austur af Jan Mayen en
umdanfarandi ár Skv. kortum
brezku veðurstofunnar". Ef
þetta er rétt, finnst mór að gera
þurfi ráðstafanir þegar í stað til
þess að undirbúa ískönnunar-
fiug norður á hafíssvæðið strax
og veður og dagBbirta leyfir.
Nauðsynlegt er að fá nákvæmar
athuganir og kortlagningu á haf
ísbrúninni og reyna síðan að
fyigj ast með hreyfingu hennar.
Útlitið er válegt, ef ástandið er
sem Pálil lýsir þvi.
Nú skal vikið að nokkrum
þeim missögn.um, sem Páll lét
frá sér fara sem staðreyndir —
hans orð. Hann getur þessrétti-
leg.a, að ég telji, að austanátt á
Grænlandshafi auki íshættuna
við Norðurland. Til þess að af-
sanna þessa skoðun mín.a bregð-
ur Páll sér nyrzt á Grænlands-
sund, eða á svæðið norður af
Hornströndum, frá Galtarvita að
Tobinhöfða, sem er í hánorður
af Hornbjargi. Við PáM höfum
nú gert veðurspár í um það bil
tvo áratugi, og enn hefi ég ekki
orðið þess var, að Páll teldi
Grænlandshaf staðsett þ_ar, sem
hanm vill nú vera láta. Ég hefi
alltaf talið — og það hefur Páld
gert tll skamims tíma a.m.k. —
að Grænlandshaf væri hafsvæð
ið suðvestuir af íslamdi milli SV-
fslands og Hvarfs á Grænlandi.
Veðurskipið „Alfa“ er að mínu
áliti staðsett nokkurn veginn á
miðju Grænlandshafi. Þetta er
álíka tiMærsla hjá Páli eins og
ég tæki mig til og færi með Jan
Mayen suður á Reykjane3. Ég
held, að Páli myndi fiinmast eitt-
hvað bogið við röksemda.færslu
mína, ef ég tæki meðalhitanm í
Reykj-avík til þess að sanna, að
fylgni fráviks meðallhitans á Jan
Mayen við hafískomur hér fengi
ekki staðizt. Ekki er ég ein.n um
þá skoðun, að ástæða sé til þess
að halda, að verði ísrekið suðiur
Grænlandssund fyrir hindrumum
auki það hafíshættuna viðNorð
urfland (9já grein Jónasar Jak-
obssonar í bókinni Hafísinn bls.
273).
Læt ég þetta nægja um svo-
kallaðar staðreyndir Páls og töfll
ur, nema hvað ég vil þakka Páli
fyrir að samrna skoðun mína, að
aukið isrek suður Grænlands-
sund bægi hafís.n.um óbeint frá
lamdinu. Páll telur illa hafa tek
izt til hjá mér, þar sem ég birti
kort af nieðalþrýstingi aprílmán
aðar 1969, þar eð eins og PáiH
segir: „í þeim mán.uði var norð-
anátt út af Norðiaustur-Græn-
landi meira að segj.a minmi en í
meðalapríl á hinu hlýja skeiði
1931—1960“. Hér finnst mér
gæta óþarfa ósanmgir.ni. í apríl
1969 er ísbrúnin komin suður
að íslandi. í grein minni er rætt
um austsuðaustan vindátt á
Grímseyjarsundi, og hvernig
hún hélt ísnum að mestu frá
höfnum norðanlands. Eimnig er
sýnt, hvernig norðanáttin frá
Jan Mayen að Austurlamdi oHi
hafískomu þar. Það er jafnvel
minnzt á rekhraðann og kemur
þar frarn, að hamm er minmi í
apríl en hina máouðina. Ég fæ
ekki skilið, hvað kemur PáH til
þess að ræða vimdhraðann við
Norðaustur-Grænland í þessu
sambandi. Athyglin hlýtur að
beinast að því svæði, þar sem hatf
íisbrúniin er í apríl 1969. Þar sem
Páll fór að tala um staðreyndir,
þá er ekki úr vegi að athuga
nokkrar staðreyndir. í fyrsta
lagi befur rek „hafíseyja“
(rússneskra og bandarískra)
sannað, að hafís berst hingað til
fslands frá Síberíuströndum og
svæðinu þar norður af, svo og
frá Beauforthafin.u og norður-
sitrönduim Alaska. Árið 1968 var
ísinn við Austur-Græmland sam
settur fyrst og fremst af eins
árs göm.Lum ís og margra ára
gömium ís. Bendir þetta óneitan
lega til þe&s, að það sé ís, sem
hefur efcki myndazt við Jan
Mayen 6—8 mánuðum áður, sem
hér var á ferðinni.
í öðru lagi virðist Páll van-
trúaður á áhrif vinda á hreyf-
imigu íssims. Ég þóttist hafa nefmt
nokkur dæmi um áhrif vimda á
hafísrekið í áðiurnefndri grein
minmi í Mbl., og tel ég óþarfa
að koma með flleiri dæmi, enda
er Páll einfær um að aflla
sér heimilda um það efni.
í svari Páls finmuir hann að
því, að ég beri ekki sam/am hlý-
indaskeiðið 1931—1960 við skeið
ið 1961—1969. í grein minni hélt
ég fram þekri skoðun minni, að
hafístungan, sem teygist suðlu.r
Svalbarðasund næði mis.jafnlega
la.n.gt suður mánuðina ágúst '—
október ár hvert. Einnig minnt-
iat óg á tímabilaskipti I þvi ís-
Framhald á bls. ls