Morgunblaðið - 07.06.1970, Blaðsíða 8

8
MOROUNBLAÐIÐ. SUNNUCAGU'R 7. JÚNI 1070
Af
innlendum
vettvangi
■ : M -:' 7 , '7 7 7 7.7 , 777 77" 77', ; '
Það tekur m®nin jaíniar. nokikum tíarua
dð meta úrslit kosniniga og á það ekiki
sízt við um þá, seim verða fyrir ait-
kvæðatapi. Fyrstu viðbrögðin v5ð slík-
uim tíðindum verða gjarruain ofsafemign-
ari en efni standa til, en þegar frá líð-
ur og meiri ró faerist yfir, er auðveld-
ara að meta rett kosningaúrslit og or-
sakir þeirra.
Á kosnimgainóttinia var þó þegar ljóst,
hvaða flokkur var hinn raunverulegi
sigurvegiari bæj arst j ónniaikosini'nigiaininja
um síðustu helgi. Tveir útvarpsmenn,
sem röbbuðu saman fyrir framan hljóð-
nemann milli þe3S, sem atkvæðatölur
bárust, komuist að þeirri niiðurstöðu, að
það athyglisverðasta við kosningaúrslit-
in væri framgangur Sjálfstæðisflokks-
ins hvarvetna um landið með örfáum
undantekningum. Gegn þessu mati á
niðurstöðum kosninganna hefur verið
bent á, að hlutfall Sj álfstæðisflokksins
af heildaratkvæðamagni hafi heldur
miinrnkað frá sveitairsitjómiaikosining-
unum 1966 en á það er að líta, að í
þingkosningunum 1967 fór Sjálfstæðis-
flokkurinn mjög halloka, sérstaklega á
höfuðborgarsvæðinu og síðustu misseri
hefur hann haft forystu um óvinsælar
ráðstafanir vegna efnahagserfiðleik-
anna. Þess vegna er það mat útvarps-
mannanna tvímælalaust rétt, að þegar
litið er á kosningaúrslitin í heild er
leyti, verður þessi kenning Björgvins
dálítið einkennileg. Sjálfstæðisflokkur-
inn bætti við sig miiklu atkvæðamagni í
Reykjavík og annars staðar. Ef ríkis-
stjómin er svo óvinisæl, sem Björgvin
Guðmundsson vill vera láta, mætti ætla,
að þær óvinsældir hefðu að einhverju
leyti komið niður á báðum stjórnar-
flokkunum. Þá er einnig á það að líta,
að Alþýðuflokkurinn í Kópavogi bætti
stöðu sína talsvert. Nú er vitað, að
straumarnir í stjórnmálunum í Reykja-
vík hafa yfirleitt töluverð áhrif í Kópa-
vogi. Ef kenning Björgvins stæðist,
mætti því ætla, að Alþýðuflokkurinn í
Kópavogi hefði einnig beðið afhroð í
kosningunum, en svo varð þó ekki.
Sannleilkurmin er aulSviitað sá, alð
frambjóðendur Alþýðuflokksins í
Reykjavík geta sjálfum sér um kennt.
Listinn sem slíkur var mjög veikur og
baráttuaðferðir flokksins í þessum
kosningum honum til vansæmdar. Allt
bendir til, að forystumenn listans beri
ábyrgð á þeim aðferðum. Af hálfu Sjálf-
stæðisflokksins var einnig leitazt við að
undirstrika þann skoðanamun, sem rík-
ir milli Sjálfstæðisflokks og Alþýðu-
flokks og það m.a. olli því, að Sjálf-
stæðisflokknum tókst að ná til baka
kjósendum, sem frá honum fóru í kosn
ingunum 1966 og 1967.
Margir telja, að ófarir Al'þýðu-
flokksins hafi byrjað með atkvæði Egg-
erts G. ÞorsteimisisioniaT gegm verðlaigs-
málafrv. ríkisstjórnarinnar í vetur. Það
varð til þess, að ýmsir smákaupmenn,
sem kosið höfðu flokkinn í síðustu kosn
ingum, snerust gegn honum. Þá hefur
afstaða Alþýðuflokksins til húsnæðis-
málanna og lífeyrissjóðanna tvímæla-
faust skaðað flokkinn, svo og skipun
Sigurðar Ingimundarsonar í embætti for
stjóra Tryggingarstofnunarinnar, sem
ofbauð réttlætisvitund almennings.
Ekki vegna þess, að Sigurður Ingimund-
arson sé ekki hæfur til starfans heldur
hins, að gengið var fram hjá manni með
menntun og 15 ára starfsferil að baki
hjá stofnuninni. Loks er svo að sjá, sem
deilur Alþýðublaðsins við Morgunblað-
ið um stefnuna í tryggingamálum hafi
að lokum snúizt gegn Alþýðuflokknum
og að fólk hafi áttað sig á, að það er
rétt stefna, að almannatryggingar komi
fyrst og fremst til hagsbóta þeim, sem
verst eru settir.
kosningum
loknum
Sjálfstæðisflokkurinn sigurvegari kosn
inganna.
Því hefur verið haldið fram, að Sjálf-
stæðisflokkurinn hafi að kosningum
loknum eignað sér einum sigurinn í
Reykjavík. Þetta er alrangt. Sjálfstæð-
ismenn hafa einmitt lagt á það áherzlu,
að í Reykjavík væri ekki fyrst og
fremst um flokkslegan sigur að ræða.
Greinilegt er, að fjölmargir óflokks-
bundnir borgarbúar hafa tekið hönd-
um saman um að tryggja höfuðborginni
samhenta meirihlutastjórn og það hef-
uir hvergi ko'rruiið fram, að Sjálfstæðis-
menn hafi að kosningum loknum viljað
eigna sér þann sigur.
f kosningunum vakti fylgishrun Al-
þýðuflokksins í Reykjavík einna mesta
athygli. Ýmsar skýringar hafa verið
gefnar á því. Björgvin Guðmundsson,
sem skipaði efsta sæti lista Alþýðu-
flokksirus, hélt því strax fram, að kosn-
ingaósigur Alþýðuflokksins í Reykja-
vík væri fyrst og fremst að kenna óvin-
sældum ríkisstjórnarinnar og undir
þessa skoðun Björgvins tóku sumír
ræðumenn á fundi Alþýðuflokksfélags
Reykjavíkur sl. miðvikudagskvöld. Þeg
ar kosningaúrslitin eru skoðuð að öðru
Endahnútirun á þemnian óhiappaferil
Alþýðuflokksins ráku svo þeir menn,
sem reyndu að vekja upp úlfúð meðal
Sjálfstæðismanna veginis úrslita forseta-
kosninganna og notuðu til þess lágkúru
leg vinnubrögð. Þetta ásamt tilraunum
Björgvins Guðmundssonar til þess að
segja rangt til um afstöðu Sjálfstæðis-
manna til tryggingamálanna innsiglaði
örlög Alþýðuflokksina í Reykjavjk í
þessum kosningum.
í síðustu viku kosningabaráttunnar
voru margir farnir að efast um, að Sam-
tök frjálslyndra og vinstri manna
mundu fá fulltrúa kjörinn í borg-
arstjórn Reykjavíkur. Ástæðan var ein-
faldlega sú, að kosningabarátta þessara
samtaka var einstaklega illa rekin og
ekki var hægt að átta sig á sérstakri
stefnu þeirra í borgarmálum. Frammi-
staða frambjóðendanna- og þá sérstak-
lega frú Steinunnar Finnbogadóttur I
sjónvarpsumræðum — var og til þess
fallin að fæla kjósendur frá samtök-
unum. Engu að síður tókst þeim að fá
fulltrúa kjörinn í borgarstjórn Reykja-
víkur og verður það að teljast einstakt
kraftaverk. Jafnframt fengu þau bæjar-
fulltrúa kjörna alls staðar, þar sem

boðið var fram, svo sem í Kópavogi,
Akranesi, Akureyri og Húaavik.
Samtök frjálslyndra og vinstri manna
hafa með þessum kosningaúrslitum feng-
ið tækifæri til að hazla sér völl á stjórn
málasviðinu, en þau hafa engan veginn
sýnt fram á, að þau hafi tryggt sér fast-
an sess. Það hefur áður komið fyrir,
að Þjóðvarmarflokkurinn, sem markaði
sér mjög svipaðan bás og þessi sam-
tök, náði fulltrúum bæði í borgarstjórn
og á Alþingi, en hélzt ekki á því fylgi
og lognaðist út af. Að enn skuli gerð
tilraun til flokksstofnunar á svipuðum
slóðum bendir til þess, sem raunar var
vitað, að eitthvað er hogið við flokka-
kerfið til viinisitrL Það styrkir þá skoð-
un, að þessi samtök eigi meiri framtíð
fyrir sér en Þjóðvarnarflokkurinn, að
þau eru byggð á breiðari málefna-
grundvelli en hann og hafa m.a. í for-
ystuliði sínu tvo landsþekkta verka-
lýðsleiðtoga. Ætla mætti, að þessi sam-
tök leiti fyrst og fremst eftir fylgi frá
kommúnistum, en stefnuskrá þeirra
bendir til, að þau hafi nú þegar gef-
izt upp við að ná verulegu fylgi frá
þeim. Fremur virðist ætlunin að reita
eitthvað frá öllum og þá sérstaklega Al-
þýðuflokknum og Framsóknarflokkn-
um. Kosningaúrslitin benda til þess, að
Alþýðuflokkurinn geti verið í verulegri
hættu.
Ýmsir yngri menn Alþýðuflokksins
hafa mjög ríka tilhneigingu til að
sveigja flokkinn til vinstri og varpa
fraim mynd af honimm seim viinistri siinn-
uðum verkalýðsflokki. Kosningaúrslit-
in benda til þess, að þetta sé einber
óskhyggja. í fyrsta lagi er Alþýðu-
flokkurinn ekki lengur fyrst og fremst
verkalýðsflokkur. Hann á t.d. ekki á að
skipa verkalýðsforingjum að samaskapi
ag Saimitök frjálslyndra ag vinistri
manna og kommúnistar. Með þessum um
mælum er þó alls ekki vanmetinn sá
styrkur, sem óskar Hallgrímsson er Al-
þýðuflokknum í verkalýðshreyfingunni.
En flokkurinn fær nánast enga endur-
nýjun þaðan. Hið yngra forystulið hans
er svo til allit ombættíismenin, seim hafa
komizt til áhrifa og valda vegna stjórn-
arsetu Alþýðuflokksins. Það er þýðing-
arlaust fyrir menn á borð við Björgvin
Guðmundsson, Sigurð Guðmundsson eða
Örlyg Geirsson að stilla sjálfum sér
upp sem verkalýðsforingjum, einfald-
lega vegna þess, að þeir eru það ekki.
Þeir eru emhættísmieriin. Ef Alþýðu-
flokkurinn gerir tilraun til þess að
hazla sér völl á þessum vígstöðvum, er
hætt við, að hann fari mjög hallóka fyr
ir Samtökum frjálslyndra og vinstri
manna. Annað mál er svo það, að mörg
rök hníga að því, að þessir tveir flokk-
ar ættu að sameinast.
Eina huggun Framsóknarmanna, þeg-
ar þeir meta kosningaúrslitin fyrir sinn
flokk, er sú, að þeir bættu við sig ein-
um borgarfulltrúa í Reykjavík og urðu
þar með forystuflokkur andstæðinga
Sjálfstæðismanna í borgarstjórninni. Að
öðru leyti eru úrslitin Framsóknar-
mönnum verulegt áhyggjuefni. Þessar
kosningar voru hinar fyrstu, utan for-
setakosninganna, sem háðar eru, eftir
að hinir miklu efnahagserfiðleikar ár-
anna 1967 og 1968 leiddu til meiri kjara-
skerðingar hjá almenningi en hann hef-
ur átt að venjast um langt skeið. Fram-
sóknarmenn hafa haldið uppi sleitu-
lausri gagnrýni á ríkisstjómina fyrir
það, hvernig hún hefur haldið á mál-
efnum þjóðarinnar á þessu tímabili, og
ummæli Ólafs Jóhannessonar á mið-
stjórnarfundi Framsóknarflokksins í
vetur sýndu glögglega, að Framsóknar-
menn gerðu sér vonir um, að þessar
kosningar yrðu stjórnarflokkunum
verulegt áfall og að þær mundu opna
Framsóknarflokknum leið inn í ríkis-
stjórn að loknum næstu þingkosningum.
Kosningaúrslitin gáfu Framsókn-
armönnum engar slíkar vonir. Þvert á
móti benda þau til þess, að kjósendur
hafi viljað sýna, að þeir kunni að meta
ábyrg vinnubrögð með því að veita
Sjálfstæðisflokknum traust í þessum
kosningum.
Á kosninganóttina, þegar atkvæða-
tölur voru að berast, varð konu suður
í Hafnarfirði að orði, að þessi úrslit
væru fyrst og fremst sigur fyrir Bjarna
Benedilktssoin, farsætisráðherra. Þeið er
töluvert til í þessum orðum hinnar
hafnfirzku húsmóður. Kosningaúrslitin
eru ekki yfirlýsing kjósenda um það,
að þeir vilji að leiðtogar stjórnarand-
stöðunnar taki við stjórnartaumuníum,
þau eru fyrst og fremst traustyfirlýs-
ing til þeirra, sem haldið hafa um
stjórnvölinn og þá aðallega til Bjarna
Benediktssonar, forsætisráðherra.
Sums staðar hefur Framsóknarflokk-
urinn staðið í stað, en annars staðar
tapar hann beinlínis fylgi. í Reykja-
neskjördæmi t.d. verður Framsóknar-
flokkurinn fyrir verulegu áfallL Hann
tapar atkvæðum í Kópavogi og Kefla-
vík, stendur í stað í Garðahreppi en
bætir við sig atkvæðum í Hafnarfirði.
í undanfarandi kosningum hafa Fram-
sóknarmenn yfirleitt verið í sókn í
Reykjaneskjördæmi, en margt bendir
til, að sú þróun sé nú að snúast við.
Atkvæðatölur úr Austfjarðakjördæmi
eru eininiig vísbendinig um, að þar hialli
frernur undiain fæti fyrir Fraimsólkiniar-
möninum.
Kommúnistar áttu óneitanlega I vök
að verjast í þessum kosningum. Þetta
eru þeirra fyrstu kosningar eftir að
klofningurinn varð algjör og að þeim
var nú sótt á tvo vegu. Þrátt fyrir
þetta tókst þeim að ná yfir 7000 at-
kvæðum í Reykjavík, fyrst og fremst
vegna þess, að forystumenn þeirra í
Dagsbrún knúðu fram verkfall nokkr-
um dögum fyrir kosningar. í skjóli þesa
verkfalls tókst kommúnistum að þjappa
liði sínu saman og verjast hinni tvö-
földu sókn frjálslyndra og Sósíalista-
félagsins. Engu að siður urðu þeir
fyrir miklu áfalli. Þeir misstu borgar-
fulltrúa í Reykjavík, sem gerir það að
verkum, að áhrif þeirra í borgarstjórn-
inni stórminnka. Þeir misstu mann
í Kópavogi og eru ekki lengur forystu-
flokkur þar í bæ. Þeir eiga nú engan
bæjarfulltrúa í Hafnarfirði. Hirus vegar
uruniu þeir aæti í Kefliavík ag Garðia-
hreppi og héldu fulltrúa á Akureyri.
Úrslitin á Akureyri sýna meiri styrk
kommúnista þar en búizt hafði verið við
í þessu höfuðvígi Björns Jónssonar og
hljóta að verða Birni áhyggjuefni
vegna næstu þingkosninga.
Á kjördag sagði einn af framámönn-
um kommúnista, að í rauninni væri aðal-
atriðið fyrir þá ekki það, að fá þrjá
menn kjörna í Reykjavík heldur hitt,
að Samtök frjálslyndra og vinstri
mairjna fenigju ekki manin kjöriinm. Þeiim
varð ekki að þeirri ósk og þótt at-
kvæðamagnið í Reykjavík ylji þeim
vafalaust um hjartarætur verða þeir nú
að horfast í augu við þá staðreynd, að
klofningurinn er orðinn að veruleika,
líka meðal kjósenda.
Ólíkliegt er, alð þeir fái tæk.rfæri
til að beyjia þiinigikasmiinigiar í Rey'kja-
vík við þær aðlsitæður, sieim þessar
borgarstjórnarkosningar voru háðar og
búast má við, að sterkur frairrabjáðairudii
Samtalka frjálslyrudra ag vinstri mamina
í Reykjavík til þings, eins og t d. Hanni-
bal Valdimarsson geti náð mun meira
atkvæðamagni frá kommúnistum en
Steinunni Finnbogadóttur og Bjama
Guðnasyni heppnaðist að þessu sinni.
Spyrja má, hvort hættunni frá SÓ3Íal-
istafélagi Reykjavíkur hafi verið bægt
frá með þessum kosningaúrslitum og
þeim hrakförum, sem félagið beið. Ekki
er það nú vrst. Þeir Einar Olgeirsson
og Brynjólfur Bjarnason munu hafa
unnið mikið að tjaldabaki til þess að
ná þeim atkvæðum, sem hætta var á, að
færu yfir til Sósíalistafélagsins og verk
fallið tryggði það sem á vantaði. En í
þessari kosningabaráttu kom fram ung-
ur maður, Hafsteinn Einarsson, úr röð-
um Sósíalistafélagsins, sem sýndi mikla
mælsku og baráttuvilja og einhvern
veginn hef ég á tilfinningunni, að þeir
menn, sem áð Sósíalistafélaginu standa,
láti eklki buigaiiit við fyrstu ófarir. Þedr
Framhald á bls. 21
DAGLEGA 0P(Ð FRA KL. 6 AÐ M0RGNI TIL KL. HALF TÖLF AÐ KUÖLDI
smáréttir

katti
&
G0TT 0G ÖDÝRT
HJ& CU0MUNDI