Morgunblaðið - 16.06.1970, Blaðsíða 16

16
MOtRGUNiB'LAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 16. JÚNÍ 1970
Jllwgiittfrfðfrffr
Útgefandi M. Arvakur, Reykjavík.
Framkvaemdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjómarfulltrúi Þorbjöm Guðmundsson.
Fréttastjóii Bjöm Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Ami Garðar Kristinsson.
Rttstjóm og afgreiðsla Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
Askrrftargjald 165,00 kr. á mánuði innaniands.
i lausasölu 10,00 kr. eintakið.
ÁFALL FYRIR UTANRÍKIS-
STEFNU BRANDTS?
IT'rá lokum seinni heimsstyrj-
* aldarinnar hafa ríkis-
stjómir Vestur-Þýzkalands
glímt við tvö meginviðfangs-
efni á sviði utanríkismála. í
fyrsta lagi að koma samstarfi
sínu við Vesturlönd í eðlilegt
horf, og í öðru lagi að treysta
stöðu lands síns gagnvart
kommúnistaríkjunum í Aust-
ur-Evrópu. Á sjötta áratugn-
um glímdi Adenauer, kansl-
ari, við lausn fyrri vandans.
Segja má, að þeirri baráttu
hafi lokið með aðild Vestur-
Þýzkalands að Atlantshafs-
bandalaginu árið 1955.
Seinni vandann hafa Vest-
ur-Þjóðverjar ráðizt í að
leysa nú á áttunda áratugn-
um. Hann er mun erfiðari
viðfangs, því að hann snertir
kviku þeirra vandamála, sem
skipt hafa Evrópu milli aust-
urs og vesturs. Eitt höfuð-
stefnumála ríkisstjómar
Willys Brandts, sem tók við
völdum fyrir 8 mánuðum, var
lausn þessa vanda.
Eins og sósíal-demókratar
vom upphaflega andvígir ut-
* anríkisstefnu Adenauers, em
kristilegir-demókratar nú
andvígir stefnu Willys
Brandts. Að vísu hefur í hvor
ugt skiptið verið deilt um
meginmarkmið, heldur leið-
irnar að því og afleiðingar
þess ef það næðist. Þrátt fyrir
harðsnúna andstöðu kom Ad-
enauer stefnumálum sínum í
heila höfn. Og nú á allra síð-
ustu tímum hefur Þjóðverj-
um tekizt að afla sér svo
mikils trúnaðar meðal þjóða
Vestur-Evrópu, að þjóðhöfð-
ingi þeirra fer í opinberar
heimsóknir ti'l Hollands og
Danmerkur í fyrsta skipti frá
fyrri heimsstyrjöldinni. Ut-
anríkisstefna Willys Brandts
hefur vafalítið haft mikil
áhrif á þessu sviði. Enda hef-
ur hún notið eindregins stuðn
ings vestrænna ríkja, eins og
fram hefur komið t.d. í yfir-
lýsingum utanjríkisráðherra
Atlantshafsbandalagsins.
Á sunnudaginn fóm fram
fyrstu mikilsverðu kosning-
amar í Vestur-Þýzkalandi,
frá því að ríkisstjóm sósíal-
demókrata og frjálsra-demó-
» krata tók við völdum í Bonn.
Meira en 40% þýzkra kjós-
enda gengu þá að kjörborð-
inu og kusu fulltrúa á lands-
’þing þriggja sambandslanda,
Nordrhein-Westfalen, Neðra-
Saxlands og Saarlands. Nordr
hein-Westfalen er fjölmenn-
ast sambandslanda Vestur-
Þýzkalands og árið 1966 unnu
sósíaldemókratar þar stórlega
á í kosningum til landsþings-
ins og réð það miklu um
fall Ludvigs Erhards, kansl-
ara. í kosningunum á sunnu-
daginn unnu kristilegir-demó
kratar þar 9 þingsæti, sósí-
al-demókratar töpuðu 5 og
frjálsir-demókratar 4. Úrslit-
in þar sem annars staðar
urðu því áfall fyrir stjórnar-
samstarfið.
Úrslit kosninganna benda
mjög eindregið til þess, að í
Vestur-Þýzkalandi sé að kom
ast á tveggja flokka kerfi. Á
tveimur landsþingum af
þremur þurrkast frjálsir-
demókratar alveg út, þar sem
þeir ná ekki 5% atkvæða. Og
þau gleðilegu tíðindi gerast,
að öfgaflakkar til hægri og
vinstri bíða mikið afhroð. Og
vonandi eiga áhrif ný-nasista
í þýzkum stjómmálum ekki
eftir að verða meiri.
En hver verða áhrif úrslit-
anna á stjómarsamstarfið í
Bonn? Fyrir kosningamar
gáfu stjórnarflokkamir út yf
irlýsingu um, að þeir myndu
starfa saman í fjögur ár, eða
út kjörtímabilið. Hins vegar
getur komið að því, að hægri
öflin í flokki frjálsra-demó-
krata taki völdin af Walter
Scheel, utanríkisráðherra, og
þeim hefur vafalaust vaxið
ásmegin við úrslit kosning-
anna. En með auknum áhrif-
um þeirra myndi samstarfið
við sósíal-dernókrata rofna.
Fyrir kosningamar urðu
harðar deilur í sambands-
þinginu í Bonn um utanríkis-
mál og Willy Brandt lét þau
orð falla, að kosningarnar
væru prófsteinn á utanríkis-
stefnu hans. Þýzkir kjósend-
ur hafa gefið stefnunni lága
einkunn. Telja má víst, að
nú verði farið hægar í samn-
ingagerðinni við kommún-
istaríkin. Það var erfitt fyr-
ir Þjóðverja að öðlast á ný
fullan trúnað Vesturlanda.
Það verður þeim enn erfið-
ara að glíma við kommún-
istana, því að þar ríkir mik-
il tortryggni á báða bóga.
Skjótrar aðstoðar þörf
¥?regnir, sem berast úr Vest-1 vegna öskufallsins fró Heklu-
*■ ur-Húnavatnssýslu benda j gosinu. Er bersýnilegt, að
eindregið til þess, að þörf sé hætta er á, að bændur flosni
skjótra og víðtækra ráðstaf- upp af jörðum sínutn og
ana til aðstoðar þeim bænd- hætti búskap með öllu, ef
um. sem verst hafa orðið úti skjót aðstoð kemur ekki til.
Eftir kosningarnar:
Viðamikil og
erf ið vandamái
— blasa við næstu ríkis-
stjórn Bretlands
— eftir Kenneth Mackenzie
HVER vinnur brezku kosningamar á fimmtudaginn? Verka-
mannaflokkurinn hefur haft betur í skoðanakönnunum hingað til,
en allt getur gerzt ennþá, og á kjördag verður dómurinn kveð-
inn upp. Hér á eftir skýrir Kenneth Mackenzie frá brezka tima-
ritinu The Economist þau verkefni, sem naasta ríkisstjóm Bret-
lands verður að glíma við. Grein þessi er frá Forum World
Features, sem Morgunblaðið hefur einkaleyfi fyrir á íslandi.
FWF — Londioin —* Það er
haft á orði nú í Bretlainidi, að
sá floikíkiurinin ver'ði heppmari,
sem taipi kosnirugiuiniuan 18. júní.
Þeir Wilsom og Heiaith, ledðtogiar
stærstu floikkamma, myndu
varla taika undir þessi kald-
hæðindslegiu orð, em í þeám felst
bitur samnlieikiur. Því að þegar
bæigslaigamigur kosninigamna er
lið'inn hjá, nsinu yfirgripsmikil
og vaindleyst mál blasa við
nýju ríkiisstjórnimini, bvort sem
hún er mynduð af Vertoamain'na
flokknum eða íhaldsflokkr.Tium.
í fyrsta laigi er einn óvíst,
h’vort efnahagsibati Breta á síö-
asta ári muni verðia sitöðugiur.
Crorner, lávarðiur, fyrrveramidi
stjómiamdi Englamdsbanka, hef-
ur kornið fram mieð nokkrar
óþægilegar staðreyndir í kosn-
Edward Heath.
inigabaráttuina. í sjónvarpsvið-
tali, sem var haft við bann 2.
júmd, lýsiti bamm því yfir, að
„hvaða ríkisistjórn sem kæmisit
til valda, yrði að glíima við miun
meiri fjárhíaigsvamdræði, heldiur
en nýja (Verkiamiamina-)stjómin
árið 1664.“ (í oktöber 1964 vadó
Harold Wilson forsiætis’ráðherra
og hann hefux verið það síðam).
Marg’ir hafa túlkiað orð Crom
erts lávarðar á þamn veig, að
þau séu amidmæli við yfirlýs-
in>gu Jenkins, brezika fjánmála-
ráðherrams, þess efnis, að
greiðslustaða Bretlands sé bezt
allra iðmialðarlamdia hieáms. Sam-
kvæmt ful'yi&.r'grjm Cs > rers
eru töl'irnar, s<an rílkissitjó.’nin
setur fram , ekki eiins glærileg-
ar oig þær virðast á yfirborð-
imiu“. Stór hiuti brezikra kjós-
endia lifir nsfndleiga í þeirri trú,
að Bretar hafi gredtt meirihluta
erlemdra sikulda simrnia. En sam-
kvæmt því seim Cromier, lávarð
ur, seigúr, skuilda Bnetar allit að
4 milljörðum diala.
Uppsprettam að efnahiaigs-
vanda Bretlandis — aam haig-
stæður greiðsliu'jöfn'uið'ur hylur
— er kaupgjaldsskrúfan. Á sdð-
uistu 12 mánuðum hefur hvert
iðnaðarmanmiaféla/giið á fætur
öðru getað knúið fram kaup-
hækkainir. Á kjördaig getur
þetta komið sér að góðum not-
um; þúsundir kjósemda eru til-
töluleiga þaikkiátir Verkamiamna
stjórni.nmi, veignia þeiss að þeir
fá hærri laium em fyrir ári síð-
an. En í hausf eða vetur mun
komia að gkuldadöigumuim, þeig-
ar verðlag hæikkar — og það
j'afnivel meira ein kaupið. Marg-
ir hlutlausdr aðilar telja, áð sá
flakfcur, sem fær mieirihluta, sé
rueyddur til að setj'a á nýja
kaupfrystiimgu — en hivoru'gur
þedirra flofckia, siem nú berjaist,
hafa komið fram af fullri hrein
sk'ilnii.
í ruánium teiniglslum við vamda-
málið vegna kaupgjalds, verð-
lags og framleiðmd eru hin mik-
ilvægu rruál, er snierta uimbætur
á verkalýð'sfélöguinum. í auigum
sósáalista sr þetta sérstakiaga
viðfcvæmt mál; brezfca Verfeia-
lýðssamibainidið (TUC Trade
Uniion Comigresls) er nátengt
Verfcamiaininiaflioklkinium, eims og
mieð órjúfamdeigum böndum.
Ha/rold Wilson.
íhaldismiemn hafa efclki nieiinuim
slítoum skyldium að gagirua; aí
þeim siöikum laglgur Heaith mik-
ið upp úr uimbótuim á verkia-
lýðsfélöigumum í kosniinigaræð-
um síniuim. Margir hlutlœgdr að
ilar teljia, að verðd verkalýðs-
félöigiin elkfci kinúiin til þess,
þrátt fyrir miótmiæld þedrra ag
hiáværa andstöðu, að hverfa frá
sijóiniairimiiið'um 4. áratuigarims,
muind lamdiinu líkletga aldrei taik
ast að ná þeim ’hiaigvexti, sem
það stiefnir að á áttunda ára-
tuignum. Náist sú tiliaiga ílhrlda
maininia fram að gamiga, að siaimn
iniga viininuveitieindia og vertea-
maninia miagi framtovæma mieð
lagiaisietniiinigiu, mumdi Bretland
efcki gera mieúra ein a'ð taka
upp þær venjur, sem giilda í
möriguim öðruim lönduim. Þetta
verðuir alls ekfci auðlieysit vand'a
mál, því að — einis oig Verkia-
maininiaiStjórinin hiefur þegar O'rð
ið að reyna — þá sfcríða alls
kio'niar afturhialdEisöin öfl fram,
þegar kemur til árefcstra milli
ríkisstj ómariniraar ag '/‘’rkialý’ðs
félagainna.
EVRÓPA
Utanríkismálin eru jafimvel
enn umfainigsmieiri. Næsta rikiis-
stjórn Bretlaindis verður fyrst
oig fremst að takia í skyndi
ákvörðuin utn hlutvenk Bret-
lainids sem ftniniars floikikis ríkis
í he'-’mismálum. Og hér skiptir
uirmsóknin um aðdld að Efna-
hiagsbandialagixiiu mjög miklu.
Eitt það fudðiulegasta við
ko'sninigabaráttunia nú er. að á
þetta miál, eiem er mikilsvexð-
ast allra, er varla minnzt á í
Framhald á bls. 23
Atkvæðaslkiptingin milli stæ rstu stjrirnmálaflokka Bretbmds
frá árinu 1950 fram til kosning anna nú.
Sl. föstudagskvöld var hald-
inn fjölmennur bændafundur
í Ásbyrgi í Miðfirði um þessi
mál og urðu umræður þar
svo miklar, að fundurínn stóð
lamgt fram á nótt. Var það
einróma álit fundarmanna,
að þau svæði í Vestur-Húna-
vatnssýslu, sem verst hafa
orðið úti, þurfi á mun víð-
tækari aðstoð að halda en
gert er ráð fyrir í bráða-
birgðatillögum harðæris-
nefndar til ríki’sstjórnarinn-
ar.
í þessu sambandi er nauð-
synlegt að hafa 1 huga, að
bændur á þessttm silóðum
hafa orðið fyrir hverjti áfall-
inu á fætur öðru. Hafísinn
| hefur valdið sprettuleysi,
miklar kalskemmdir hafa
orðið í túnum og sl. sumar
má segja, að varla ha.fi nokk-
ur þurrkdagur komið allt
sumarið. Bændumir, sem nú
verða fyrir miklu tjóni vegna
öskufallsins, hafa því á und-
anfömum árum orðið fyrir
margþættum erfiðleikum af
völdum náttúrunnar. Þessi
ítrekuðu áföll gera það að
verkum, að þeir eru nú ekki
jafn vel undir það búnir að
standast þá erfiðJleiká, sem
að steðja, og þeir hefðu ver-
ið, ef síðustu ár hefðu ekki
einnig verið mjög erfið. Það
er þess vegna brýnt að næstu
daga verði teknar ákvarðan-
ir um aðstoð þeim til handa,
svo að þeir geti byggt fyrir-
ætlanir sínar í sumar á
traus'tum grunni.
Ingólfur Jónsson, landbún-
aðarráðherra, flaug í gær
norður til að kynniast ástand-
inu af eigin raun og ræða við
forustumenn bænda. Er ekki
að efa, að ríkisstjómin mun
gera það, sem í henn-ar valdi
stendur til að greiða fram
úr vandanum, og þe'gar svo
sérstæðir erfiðleikar eru fyr-
ir bendi, eins og raun ber
vitni um í Vestur-Húnavatns-
sýslu, styðja landsmenn allir
þær ráðstafanir, sem nauð-
synlegar eru.