Morgunblaðið - 20.09.1970, Blaðsíða 10

Morgunblaðið - 20.09.1970, Blaðsíða 10
10 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. SEPTEMBER 1970 Hof tóf t í túni og hlautbolli í kirkjugarðs- vegg Staldrað við á Mosfelli í Grímsnesi Mosfell í Grímsnesi. (Ljósm. Mbl. j.h.a.).) MOSFELL í Grimsniesi er ein- hver sögrufrægasti sitaður iajnida- inis afð ibrmi. Þar byggði fyrst- ur eiinn þeirra fjögiurra laird- náimsmiannia, sem Ari fróði niefm- ir sérstaklega í íslemdiiragiaibók. Þar segir: Ketilbjöm Ketilsson- ur, miaður norrænn, byggði suð- ur að Mosfelli hinu efra. Þaðan eru Mosfellingar komrnir. Lerugri eir eikki gTedmáin í Is- lendingabók. En í Lamdnámu er farið fleiri orðrum um lamdnóim Ketillbjiamiar. Þar siegir: Ketil- björm hét maður ágsetur í Naumudal. Hanin var Ketilsson oig Æsiu, dióttur Hláikiomar jarls Gr j ótgarð saomiar. Harnn átti Helgiu, dóttur Þórðar sikieggja. Katilbjiörn fór til íslamids, þá er lamdíð var víða byggt mieð sjó. Hamin hafði skip þafð, er Elliði hét. Hann kom í Elliðaárós fyrir meðan bediði. Hamm var imm fyrisfa áretur mieð Þórði skieiggja, miági síniuim. Um vorið fór banm upp uim hiedðd að leita sér lamdikosta. Þeir höfðiu máttból og gerðiu sér skála. Þar hieitir mú Skála- brteklkia. En e* þeir fóriu þaðam, koimiu þeir að á þeiirri, er þeir klölliuiðiu Öxará. Þeir týndlu þar í öxi siinmi. Þeár áttu dvöl undir fjiallsmúla þeáim, er þeir miefndu Reyðarimúla. Þar lágu þeiim eftir áney'ðar þær, er þeár tóku í ámmd. Ketilbjöm rnaim Gríimismes allt upp frá Höstouldislæik ag Lauig- ardal allan og alla Biskiupstumigu upp til Statofcsár og bjó að Mos- felli. Börm þeiirra vom þau Teit- ur og Þormóður, Þorliedifur, Kiet- ill, Þorkatla, Oddleif, Þorigerður, Þuiríður. Stoærdmgur hét eiimm som Ketilbjarmiar, liaiumigetiinm. Ketdl- bj'öm var svo aiuðuigur að laiuisa- fé, alð hainm bauð somuim sínluim að slá þvertré af siifrii í hiofið, það er þeir létu gera. Þeir vildu það eigi. Þá ók hanm silfrimu upp á fjallið á tveilmur yxnum og Haki þræll Ihams og Bót aimlbátt hans. Þau fálu féð, svo að eigi finmst. Síðam drap hann Haka í Hakasfcarði em Bót í Bótarsfcairði. Teiitur átti Ólöfu, dóttur Ðöðvars af Vörs Vdkimga Kárasonar. Þeirra son var Gissur hvíti, faðir ísleifs bislkups, föður Gissurar biskups. Anmar son Teits var Ketilbjörn, faðir Kolls, föður Þorbeiis, föður Kolls Vík- verjabiskups. Mergt stórmenmi er frá Ketiilbimi koimiið. Þessi firásögn Landniámu ber þess öll mierki, að sá, sem ritar, kappkostar að gera hlut Ketil- bjamar seim mestan. Til að umd- irstrika h'öfðingssfcap hams og áhrif, em honum eignuð öroefnd aUt frá Reykjavík austur til Mosfells. Að sjálfsögðu er þarna aðeins uim skýrimga'rsagnir að ræða, en þær bera því glöiggt vitni, að Lamdmámuritara var miikið í mun, a® nafn Ketilbjairm- ar gleyimidist efcki í bráð. Og enm er bent á minja.r frá tíð Ketilbjarnar á Mosfelli, að vísu efcki svo hafið sé. yfir efa. En í Moisfellstúni er tóft, sem sú sögn fylgir, að sé hoftóft Ketil- bjarnar. Að sjálfsögðu verður sú saga ekki seld dýrairi en hún er keypt og víða mun haifa veirið bent á ihoftóftir í túnium á fs- laindi án þess að þær ábendinigar hefðu við ýkja mifcil rök að styðjast. En hitt er anmað mál, að úr slíkum hlutum verður ekki skoriið nema með rammsókn. Og fyrr en rammsólkm hefur farið Kirkjan á Mosfelli. Sóknarpresturinn, séra Ingólfur Ástmars- son fyrir kirk.iudyrum. fraim hefur enigiimn leyfi ti:l að fullyrða um hvort tóftir þær, sem hoftóftir eru kaLlaðar, séu leifar hofa eða annairra bygg- inga. En nóg «m það. Annar hlutur er hér á Mosfelli sem vel gæti verið úr heiðnum sið. Er það steimskál, mjög lík þeim steinum, sem varðveittir eru og taldir hlautbollar úr heiðni. Þessi steimn hefur þó ekki verið kvaddur á safn, em hlotið sýnu virðulegri örlög. — Hann trónar sem hornsteinn í kirkjugarðsveggnum, eins og ó- brotgjarn minnisvarði uim trúar sögulegt samhengi frá upphafi byggðar. Séra Ingólfur Ástmarsson seg ir okkur frá örnefnum úr tíð Ket ilbjarniar. Bótarskarð sést frá bænum, en Hakaskarð er einnig þekkt, en sést ekki. Kannski mætti finma þessum örnefnum nærtækari skýringu en þá, að Ketilbjöm hafi þar fyrirfarið ófrjálsu fólki. Ekki er þó tóm til að hyggja nánar að því í þetta sinn. Nú liggur leiðin til kirkjunnar sem byggð er 1848, en var endur- bætt á humdrað ára afmælinu. Predikunarstóllinn _ er þó eldri, smíðaður 1799 af Ámundia smið. Númeratafla kirkjunnar er lík legá einnig eldri en kirkjan, að því er séra Inigólfur telur. I kirkjunni er miinnin'gartafla um prestinn, sem þjónaði að Moa felli, þegar kirkjan var byggð, séra Halldór Jónsson. Hann var fæddur árið 1775, en var prestur að Mosfelli 1817 —1858. Á minningartöflunni stendur: Iðjum'aður hann ætið var, Atorkumaður í öllu verki, Búmaður hinn bezti einn, Sómam'aður og siðavandur, Árveknismaður í embætti, Kennimaður og klerkur góður, Ráðvendnismaður og reglu- fastur, Geðprýðismaður og góðmenni. Hér á Mosfelli þjónaði um skeið prestur, sem séra Eyjólfur hét. Eit't sinn bar svo við, að na kom óforvarandi með skírn ai'barn í mesisu, sem prestur skírði þegar. Segir þjóðsagan, að þar hafi verið á ferð álfkona með barn sitt, en álfhóll er í túninu á Mosfelli, sem margar Framhald á bls. 22 Tóftin i túninu á Mosfelli, sem sú sogn fylgir, að sé hoftoft Ketilbjarnar cns gamla. Hlaiitbollinn í kir kjugarðsveggnum.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.