Morgunblaðið - 20.09.1970, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. SEPTEMBER 1970
Hof tóf t í túni
og hlautbolli
í kirkjugarðs-
vegg
Staldrað við á Mosfelli
í Grímsnesi
Mosfell í Grímsnesi. (Ljósm. Mbl. j.h.a.).)
MOSFELL í Grimsniesi er ein-
hver sögrufrægasti sitaður iajnida-
inis afð ibrmi. Þar byggði fyrst-
ur eiinn þeirra fjögiurra laird-
náimsmiannia, sem Ari fróði niefm-
ir sérstaklega í íslemdiiragiaibók.
Þar segir: Ketilbjöm Ketilsson-
ur, miaður norrænn, byggði suð-
ur að Mosfelli hinu efra. Þaðan
eru Mosfellingar komrnir.
Lerugri eir eikki gTedmáin í Is-
lendingabók. En í Lamdnámu er
farið fleiri orðrum um lamdnóim
Ketillbjiamiar. Þar siegir: Ketil-
björm hét maður ágsetur í
Naumudal. Hanin var Ketilsson
oig Æsiu, dióttur Hláikiomar jarls
Gr j ótgarð saomiar. Harnn átti
Helgiu, dóttur Þórðar sikieggja.
Katilbjiörn fór til íslamids, þá er
lamdíð var víða byggt mieð sjó.
Hamin hafði skip þafð, er Elliði
hét. Hann kom í Elliðaárós fyrir
meðan bediði. Hamm var imm fyrisfa
áretur mieð Þórði skieiggja, miági
síniuim. Um vorið fór banm upp
uim hiedðd að leita sér lamdikosta.
Þeir höfðiu máttból og gerðiu sér
skála. Þar hieitir mú Skála-
brteklkia. En e* þeir fóriu þaðam,
koimiu þeir að á þeiirri, er þeir
klölliuiðiu Öxará. Þeir týndlu þar
í öxi siinmi. Þeár áttu dvöl undir
fjiallsmúla þeáim, er þeir miefndu
Reyðarimúla. Þar lágu þeiim eftir
áney'ðar þær, er þeár tóku í ámmd.
Ketilbjöm rnaim Gríimismes allt
upp frá Höstouldislæik ag Lauig-
ardal allan og alla Biskiupstumigu
upp til Statofcsár og bjó að Mos-
felli. Börm þeiirra vom þau Teit-
ur og Þormóður, Þorliedifur, Kiet-
ill, Þorkatla, Oddleif, Þorigerður,
Þuiríður. Stoærdmgur hét eiimm som
Ketilbjarmiar, liaiumigetiinm. Ketdl-
bj'öm var svo aiuðuigur að laiuisa-
fé, alð hainm bauð somuim sínluim að
slá þvertré af siifrii í hiofið,
það er þeir létu gera. Þeir vildu
það eigi. Þá ók hanm silfrimu
upp á fjallið á tveilmur yxnum
og Haki þræll Ihams og Bót
aimlbátt hans. Þau fálu féð, svo
að eigi finmst. Síðam drap hann
Haka í Hakasfcarði em Bót í
Bótarsfcairði. Teiitur átti Ólöfu,
dóttur Ðöðvars af Vörs Vdkimga
Kárasonar. Þeirra son var Gissur
hvíti, faðir ísleifs bislkups, föður
Gissurar biskups. Anmar son
Teits var Ketilbjörn, faðir Kolls,
föður Þorbeiis, föður Kolls Vík-
verjabiskups. Mergt stórmenmi er
frá Ketiilbimi koimiið.
Þessi firásögn Landniámu ber
þess öll mierki, að sá, sem ritar,
kappkostar að gera hlut Ketil-
bjamar seim mestan. Til að umd-
irstrika h'öfðingssfcap hams og
áhrif, em honum eignuð öroefnd
aUt frá Reykjavík austur til
Mosfells. Að sjálfsögðu er þarna
aðeins uim skýrimga'rsagnir að
ræða, en þær bera því glöiggt
vitni, að Lamdmámuritara var
miikið í mun, a® nafn Ketilbjairm-
ar gleyimidist efcki í bráð.
Og enm er bent á minja.r frá
tíð Ketilbjarnar á Mosfelli, að
vísu efcki svo hafið sé. yfir efa.
En í Moisfellstúni er tóft, sem sú
sögn fylgir, að sé hoftóft Ketil-
bjarnar. Að sjálfsögðu verður sú
saga ekki seld dýrairi en hún er
keypt og víða mun haifa veirið
bent á ihoftóftir í túnium á fs-
laindi án þess að þær ábendinigar
hefðu við ýkja mifcil rök að
styðjast. En hitt er anmað mál,
að úr slíkum hlutum verður ekki
skoriið nema með rammsókn. Og
fyrr en rammsólkm hefur farið

Kirkjan á Mosfelli. Sóknarpresturinn, séra Ingólfur Ástmars-
son fyrir kirk.iudyrum.
fraim hefur enigiimn leyfi ti:l að
fullyrða um hvort tóftir þær,
sem hoftóftir eru kaLlaðar, séu
leifar hofa eða annairra bygg-
inga. En nóg «m það.
Annar hlutur er hér á Mosfelli
sem vel gæti verið úr heiðnum
sið. Er það steimskál, mjög lík
þeim steinum, sem varðveittir

eru og taldir hlautbollar úr
heiðni. Þessi steimn hefur þó
ekki verið kvaddur á safn, em
hlotið sýnu virðulegri örlög. —
Hann trónar sem hornsteinn í
kirkjugarðsveggnum, eins og ó-
brotgjarn minnisvarði uim trúar
sögulegt samhengi frá upphafi
byggðar.
Séra Ingólfur Ástmarsson seg
ir okkur frá örnefnum úr tíð Ket
ilbjarniar. Bótarskarð sést frá
bænum, en Hakaskarð er einnig
þekkt, en sést ekki. Kannski
mætti finma þessum örnefnum
nærtækari skýringu en þá, að
Ketilbjöm hafi þar fyrirfarið
ófrjálsu fólki. Ekki er þó tóm til
að hyggja nánar að því í þetta
sinn.
Nú liggur leiðin til kirkjunnar
sem byggð er 1848, en var endur-
bætt á humdrað ára afmælinu.
Predikunarstóllinn _ er þó eldri,
smíðaður 1799 af Ámundia smið.
Númeratafla kirkjunnar er lík
legá einnig eldri en kirkjan, að
því er séra Inigólfur telur.
I kirkjunni er miinnin'gartafla
um prestinn, sem þjónaði að Moa
felli, þegar kirkjan var byggð,
séra Halldór Jónsson.
Hann var fæddur árið 1775,
en var prestur að Mosfelli 1817
—1858. Á minningartöflunni
stendur:
Iðjum'aður hann ætið var,
Atorkumaður í öllu verki,
Búmaður hinn bezti einn,
Sómam'aður og siðavandur,
Árveknismaður í embætti,
Kennimaður og klerkur góður,
Ráðvendnismaður og reglu-
fastur,
Geðprýðismaður og góðmenni.
Hér á Mosfelli þjónaði um
skeið prestur, sem séra Eyjólfur
hét. Eit't sinn bar svo við, að
na kom óforvarandi með skírn
ai'barn í mesisu, sem prestur
skírði þegar. Segir þjóðsagan, að
þar hafi verið á ferð álfkona
með barn sitt, en álfhóll er í
túninu á Mosfelli, sem margar
Framhald á bls. 22

Tóftin i túninu á Mosfelli, sem sú sogn fylgir, að sé hoftoft Ketilbjarnar cns gamla.
Hlaiitbollinn í kir kjugarðsveggnum.