Morgunblaðið - 11.10.1970, Side 5

MORGTJNBT.AÐTB STJNNUDAOUR 11. OKTÓBER 1970
29
þær séu að öðru leyti sjálfráð-
ar ferða sinna samkvæmt eigin
eðli og hvötum.
Á 1. og 2. teikningu er sýnd
hita- og seltudreifing í yfirborði
sjávar i hafinu sunnan íslands
í marz. Myndirnar byggjast á
öllum tiltækilegum gögnum fram
að árinu 1955, en elztu gögnin
eru frá 1868. Vegna lóðréttrar
blöndunar í sjónum að vetri má
gera ráð fyrir, að hitastig og
selta sé svipað í yfirborði og í
dýpri lögum sj'ávar, og einnig
við botn á grunninu við suður-
strönd íslands.
Myndirnar sýna ljóslega til-
tölulega kaldan sjó og seltulít-
inn við sunnanvert Austurland
— hitastig minna en 5°C og
seLta minni en 35 0/00. Þær sýna
og skilin við Suðausturland milii
kaldsjávarins og atlantiska hlý
sjávarins — sá síðarnefndi með
hitastig hærra en 7°C og seltu
hærri en 35 0/00. Skiiin ná frá
ströndinni milli Ingólfshöfða og
Vestrahorns á haf út og síðan
norðaustur í haf. Eftir myndun-
um að dæma er hvergi aö finna
hlýrri né seituríkari sjó við ís-
landsstrendur á þeim árstíma,
sem um ræðir, en í Meðallands-
bugt, og er svo reyndar allt ár-
ið. Er vestar dregur með land-
inu, vestur fyrir Dyrhólaey, að
Vestmannaeyjum og Selvogs-
banka, lækkar aftur hitastig og
selta sjávar, hitinn niður fyrir
6° og seltan niður fyrir 35 0/00.
Þeir, sem kunnugir eru göng-
um loðnunnar og veiðislóðum hér
við land, t.d. í marz í vet-
ur (1970) sjá þegar, ef þeir hafa
þá ekki vitað það fyrir, að sam-
svörun er með loðnugöngunum
og aðstæðum í sjónum, þ.e. hita-
stigi og seltu. Loðnan er kald-
sjávarfiskur — (um loðnuna má
lesa m.a. í bókinni Fiskarnir eft-
ir Bjarna Sæmundsson og í ýms-
um greinum eftir Hjálmar Vil-
hjálmsson fiskifræðing, sem hef-
ur með höndum loðnurannsókn-
ir Hafrannsðknastofnunarinnar)
— og sá stofn, sem hrygnir við
suður- og vesturströnd Islands,
er talinn ferðast norðan úr hafi
djúpt suður með Austfjörðum
og með Suðurlandi til lirygn-
ingar í hlýrri sjó en rikir á upp-
vaxtarslóðum hans. Þvi virð-
ast þó vera takmörk sett í hve
hlýjum og selturíkum sjó loðn-
an unlr sér. 1 vetur (febrúar
1970) varð loðnunnar fyrst vart
í torfum við ströndina í Lóns-
bugt, en niðurstöður hita- og
seltumælinga í marz leiddu í Ijós,
að á þeim slóðum fór einmitt að
kreppa að kalda sjónum, — eins
og reyndar kom fram á meðal-
lagsmyndunum hér á undan —
þ.e. skilin voru í nánd. Á þeim
tíma, er Árni Friðriksson var á
miðunum í marz 1970, stöðvuð-
ust loðnugöngumar um stundar-
sakir austur af Ingólfshöfða, þ.e.
áður en kom í hlýja sjóinn, og
þar sat veiðiflotinn fyrir loðn-
unni.
BRtJARTOLLUB
LOÐNUNNAR
Svæðunum fyrir vestan Ing-
ólfshöfða, í Meðallandsbugt og
vestur fyrir Dyrhólaey, má lí-kja
við brú eða göng, sem loðnan
virðist verða að fara um, ætli
hún sér vestur á bóginn, með
land á aðra hönd og selturíkan
hlýsæinn sunnan úr hafi á hina.
Loðnan borgar og sinn brúar-
toll. Hún finnst rekin á fjörur
og ganga hennar um svo þröng-
an veg var í marz í vetur (1970)
einnig þyrnum stráð þar sem var
veiðiflotinn, sem fylgdi göng-
unum fast eftir og veiddi loðn-
una uppi í landsteinum.
Rætt hefur verið í blöð-
um hvort sóknin á loðnuna hafi
hindrað göngur hennar lengra
vestur á bóginn í vetur — henn-
ar varð ekki vart vestar en við
Alviðruhamra. Að flestra mati er
það varla einhlít skýring og
jafnvel afar ósennileg. Ef dæma
skal eftir því, sem fram kom
milli samræmis ástands sjávar
og loðnugangna, er nær að ætla
að það sé ástand sjávar — sem
að sjálfsögðu er breytilegt
frá ári til árs — sem auk henn-
ar eigin eðlishátta kann að hafa
áhrif á gönguna.
Ríkjandi vindátt er og talin
hafa áhrif á göngurnar. Bkki
verður enn sagt með vissu hvort
sjávarstraumar úr suðri hafi ver
ið tiltölulega sterkir á þessum
vetri (1970) og þá hitastig og
selta jafnframt í hærra lagi.
Væntanlega verður siðar unnt
að greina frá ástandinu i sjón-
um sunnan Islands á þe-ssu ári,
er gögn berast, t.d. frá veður-
athugunarskipinu „India“.
ERU LOÐNUGÖNGUR í
HAFINU DJÚPT FYRIR
SUÐURLANDI?
Stundum er talið, að loðnu-
göngurnar fari djúpt undan
Suðurlandi, í stórum boga á leið
sinni vestur eftir, og komi úr
hafi upp á vestursvæðið sunn-
anlands. Nú fer að sjálfsögðu
hlýnandi í yfirborðslögum sjáv-
ar suður af Islandi eftir þvi,
sem sunnar dregur, en i hlíðum
íslenzka landgrunnsins gætir aft
ur minnkandi hita með auknu
dýpi, þó vart fyrr en á 500 til
800 metra dýpi.
Ef loðnan fælist hlýja sjóinn
í Meðallandsbugt og leitar til
hafs við straummótin út af Suð-
austurlandi skyldi ætla, að hún
verði að fylgja þessum tiltölu-
lega kalda sjó I landgrunnshlíð-
unum vestur á bóginn unz hún
kemst fyrir meginstrauminn
að sunnan og leitar upp á grunn
ið aftur. Skiptar skoðanir munu
þó ríkja um, hvort loðnan gangi
nokkum timann djúpt í hafinu
undan suðurströnd landsins.
Það skal að lokum skýrt tek-
ið fram, að hugmyndir þær, sem
hér voru ræddar, þurfa miklu
ítarlegri athugunar við, áður en
nokfcuð verður fullyrt um hve
mikilvægt ástand sjávar á um-
ræddum slóðum er fyrir göngur
loðnunnar.
PÓLFRONTURINN
Háttemi loðniunnar og hafíss-
ins við Island endurspeglar
legu landsins í nánd við ein meg-
inskilin í hafinu — pólfrontinn,
— sem skilja á milli hiýrra og
kaldra hafstrauma. Á skilunum
verða bætt lífsskilyrði í sjónum
og jafnframt fjölbreytilegri. Fjöl
breytnin kemur m.a, fram í þvi
að kaldi sjórinn norðan úr hafi
færir okkur ekki aðeins búsifj
ar eins og hafis, heldur einnig
nytjar eins og loðnuna.
UMHVERFISRANNSÓKNIR
Tilgangur höfundar með þess-
ari grein er að vekja athygii á
nauðsyn umhverfisrannsókna í
2. teikning: Meðalselta í yfirborði sjávar í marz á hafinu
simnan fslands.

Ég hei sannfærst um,
að svo er ekki.