Morgunblaðið - 25.10.1970, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. OKTÓBER 1970
41
hefur verið Pétur Þórðarson
kennari við Gagnfræðaskólann.
Að minu áliti er allur aðbún-
aður heimavistar slíkur, að við
þurfum ekki að bera kinnroða
fyrir gagnvart neinum, og eig-
um við þar mikið að þakka vel-
vild og rausn Geralds Háslers
eiganda hótels Mánakaffis og
konu hans, Karitasar Sölvadótt-
ur.
Stúlkur munu vera í heima-
vist Húsmæðraskólans Óskar,
ísafirði, og mun Húsmæðraskól-
inn einnig reka mötuneyti fyrir
heimavistarbúa alla sameigin-
lega. Forstöðukona Húsmæðra-
skólans er Þorbjörg Bjarnadótt
ir frá Vigur, og kann ég henni
miklar þakkir fyrir að hafa vik
izt svo vel við okkar vanda í
þeim efnum.
Alls munu 35 nemendur
stunda nám í fyrsta bekk skól-
ans þennan fyrsta vetur og skipt
ast þeir í tvær bekkjardeildir.
Eru það 28 piltar og 7 stúlkur,
allir af Vestfjörðum, utan fjór-
ir.
Eftirtaldir kennarar hafa ver-
ið ráðnir að skólanum, auk skóia
meistara: Finnur Torfi Hjörleifs
son, kennir islenzku, Ólafía
Sveinsdóttir, BA kennir dönsku
og frönsku, Hans W. Haralds-
son, BA, kennir þýzku, Þorberg-
ur Þorbergsson, cand. polyt.,
kennir stærðfræði og Guðmund-
ur Jónsson kennir efnafræði.
Kennsla í náttúruvisindum eða
samtímasögu hefst á miðönn, og
hefur henni enn ekki verið ráð-
stafað. Vélritunarkennslu ann-
ast Sigþrúður Gunnarsdóttir,
bankaritari. Iþróttakennsla,
sund og leikfimi er í höndum
kennara Gagnfræðaskólans,
þeirra Gísla Kristjánssonar og
Karls Aspelunds.
VERKEFNIN FRAMUNDAN
Verkefnin framundan eru ær-
in: Eigi skólinn að geta vaxið
með eðlilegum hætti, verðum við
fyrr en varir að hefjast handa
um meiri háttar byggingarfram-
kvæmdir. Þar er fyrst á dagskrá
bygging heimavistarhúsnæðis og
mötuneytis, því næst kennsluhús
næði, með viðundandi aðstöðu
fyrir tilraunastofu í eðlis- og
efnafræði, og kennaraíbúðir
jöfnum höndum. Fyrsta frumat-
hugun á húsnæðisþörfum slíks
skóla liggur fyrir. Næst á dag-
skrá er að ráða arkitekt, en áð-
ur en hann getur tekið til starfa
verður skólinn að fá byggingar-
hæfa lóð.
Ég treysti því, að bæjarstjórn
ísafjarðar láti skólanum i té alla
þá fyrirgreiðslu, sem á hennar
valdi stendur og ekki síðri en
önnur bæjarfélög hafa gert við
svipaðar kringumstæður. Ég
heiti á þingmenn kjördæmisins
að duga okkur vel við fjáröfl-
un og aðra fyrirgreiðslu á Al-
þingi og í ríkisstjórn.
Loks heiti ég á alla Vestfirð-
inga, heima og heiman, að taka
höndum saman um að efla skóla
sinn. Sé þeim annt um, að Vest-
firðingar haldi sínum hlut í
þjóðlífinu, að Vestfirðir sæti
ekki þeim örlögum að verða eins
konar vanþróað landsvæði úr al
faraleið þjóðlífsins — þá sýni
þeir trú sína og rækt i verki.
Skólinn þarf margs með. Sér-
staklega væri okkur mikil
aufúsa á gestaheimsóknum, ef
góðir menn ættu í hlut: fræði-
menn, rithöfundar, listamenn,
stjórnmálamenn. Hér er verk að
vinna fyrir átthagafélögin,
Flóttamannasamtök Vestfirðinga
i öðrum byggðarlögum. Ég efa
að þau gætu orðið heima-
byggð sinni að meira liði með
öðrum hætti.
LANDNÁMSMENN HINS
NÝJA SKÓLA
í upphafi ræðu minnar minnt
ist ég á landnámsmenn. Að lok-
um vil ég beina þessum orðum
til nemenda, landnámsmanna
hins nýja skóla.
Endanlega er það ykkar að
skapa skóla vorum orðstír —
góðan eða slæman eftir atvik-
um. Og lengi býr að fyrstu gerð.
Undir ykkar árangri i starfi er
það komið, hvort skólinn fær
unnið sér sess í vitund þjóðar-
innar til jafns við þá, sem fyrir
eru. Ég heiti á ykkur, að valda
engum velviljuðum vonbrigðum
og að gefa hinum á ykkur eng-
an höggstað.
Sjálfsagt verður ýmsu ábóta-
vant í starfi hins nýja skóla, sé
leitað samanburðar við gamlar
og grónar stofnanir. En þyki
ykkur eitthvað á skorta, þá
minnist ráða hinnar spartversku
móður, þegar sonur hennar kvart
aði undan slæmum vopnum sin-
um í viðureign við hina vel-
búnu Aþeninga: „Ef sverð þitt
er stutt — gakktu þá feti fram-
ar. “
1 vegarnesti skal ég gefa ykk-
ur þessa dæmisögu: Tveir menn,
annar Austfirðingur, hinn Vest-
firðingur ræddu um það, hvorir
hefðu meira til síns ágætis að
verðskulda Menntaskóla, Aust-
firðingar eða VAstfirðingar.
Héldu báðir mjög fram ágæti
síns landsfjórðungs og lét hvor
ugur sinn hlut. Þar kom máli
þeirra, að Austfirðingurinn
sagði það stórum auðveldara að
koma upp slíkum skóla á Aust-
fjörðum, því þar væru fyrir
menn, sem gætu kennt. Vestfirð-
ingurinn þagði við um hríð, unz
hann áttaði sig og sagði: Já, það
má vel vera, en fyrir vestan eru
ennþá til menn, sem geta iært.
í trausti þess, að sá góði mað-
ur reynist sannspár, segi ég
Menntaskólann á Isafirði sett-
an í fyrsta sinn. Skólaárið
1970 -1971 er hafið.
— Gamall
iegsteinn
Framhald af bls. 31
27—28 cm. á báðum, þykkt um
14 cm. Steinninn er sléttur og
tilhöggvinn. Einföld strik eru
á milli lína og eins umhverfis
letrið. Á efra brotinu eru 10
línur og á hinu 7. Latínulet-
ur, upphafsstafir, hæð 5—7 cm.
Á milli orða eru alls staðar 3
deplar, hver upp af öðrum. Á
neðra broti er efsta lína ólæsi-
leg, vottar fyrir að í henni
hafi verið 5 stafir. Brotin falla
ekki saman, enda sézt á letr-
inu, að nokkurn hluta vantar í
steininn milli þeirra.
Áletrunina hefir Matthías
lesið þannig:
Efri hluti:
HIER:H
VILER:I
CHRIST
O: JARÞ
RVDVR
ÞOROLF
S:DOTT
ER:HVE
R: VAR:S
AN:GV
Neðri liluti:
IE: AME
VIER-.DE
IVM: AL
LER:Z
SAM:14
1606
Segir hann að legsteinninn
muni vera frá byrjun 17. ald-
ar og séu fáir íslenzkir leg-
steinar með latínuletri eldri
hér á landi, svo kunnugt sé.
Það var ekki fyrr en eftir að
Matthías var fallinn frá, að ég
fékk löngun til þess að skoða
þennan stein. Vissi ég þá ekki
hvort hann mundi vera enn
i Mosfellskirkjugarði, eða
Matthías hefði flutt hann í
Þjóðminjasafnið, sem elzta leg-
stein með latínuletri. Um þess-
ar mundir var reist kapellan
á Mosfelli og nýtt prestsetur;
en jörðin hafði þá lengi verið
í eyði. Ég spurði séra Bjarna
Sigurðsson hvort hann hefði
orðið var við steininn i kirkju-
garðinum. Hann kvað nei við
þvi, en að visu væru þar tveir
gamlir íslenzkir legsteinar og
eitthvert letur á þeim, en skóf
ir og mosi hefðu sezt í stafina
og væru þeir ólæsilegir, svo
óvíst væri hverjir hvildu þar.
Kom okkur saman um að nauð
synlegt væri að stafirnir
væru hreinsaðir.
Svo leið og beið og þetta var
fallið mér úr minni. En í sum-
ar simar séra Bjarni til mín og
segir að nú hafi letrið verið
hreinsað og þarna muni vera
steinninn, sem ég var að spyrja
um.
Það var ekki fyrr en í lok
septembermánaðar að ég fór
upp að Mosfelli til þess að
skoða steininn, og með mér
Ólafur K. Magnússon ljós-
myndari. Nauðsynlegt reyndist
að bera lit i stafina, svo að
þeir kæmu fram á Ijósmynd, en
við vorum svo óheppnir, að
hellirigningu gerði og lá við
sjálft að hún skolaði litnum af
jafnharðan og hann var bor-
inn á. Þess vegna gáfumst við
upp við að mála alla áletran
steinsins. Létum við okkur
nægja að ná mynd af upphafi
áletrunarinnar, nafni Jarþrúð-
ar Þórolfsdóttur og af dánar-
ári hennar neðst á neðra hlut-
anum.
Hvað er þá merkilegt við
þennan stein? Fyrst má þá
telja aldur hans og leturgerð-
ina. 1 öðru lagi var Jarþrúð-
ur merk kona. Hún var stór-
ættuð og út af henni eru komn
ir margir höfðingjar. Kristín
dóttir hennar giftist Þorláki
Skúlasyni biskupi á Hólum
(dóttursyni Guðbrands bisk-
ups Þorlákssonar) og átti með
honum þá biskupana Gísla Þor
láksson Hólabiskup og Þórð
Þorláksson Skálholtsbiskup.
En svo er það einnig einkenni
legt að Jarþrúður skuli vera
grafin að Mosfelli. Maður
hennar var prestur i Görðum á
Álftanesi og hann lifði lengur
en hún. Hvers vegna var hún
þá ekki grafin að Garða-
kirkju? Það hefir líka áreið-
anlega þótt undarlegt á sinni
tíð, og þess vegna er þess svo
víða getið að legsteinn hennar
sé í Mosfellskirkjugarði.
Seinni tíma fræðimenn hafa
lika verið að velta fyrir sér
hvernig á þessu standi. Dr.
Hannes Þorsteinsson telur lík-
legast að ættargraf reitur
hennar hafi verið í Mosfells-
kirkjugarði, og mun hafa dreg-
ið það af því, að þar er einnig
legsteinn Þorvarðar bróður
hennar. En Matthias Þórðar-
son segir: „Það er athugavert,
að hún skuli grafin að Mos-
felli, en ekki heima í Görðum.
Til þess er líklegast sú ástæða,
að hún hafi andast (máske í
kynnisfö.r) hjá Þorvarði bróð-
ur sínum á Suðurreykjum í
Mosfellssveit." Þó gizkar
Matthías á, að Þorvarður muni
hafa dáið um aldamótin 1600,
eða á undan Jarþrúði.
Vera má að legsteinn hennar
geti gefið bendingu um hver
ástæða hafi verið til þess, að
Jarþrúður var grafin að Mos-
felli, Ekki er þess getið hver
legsteininn setti, eða réði áletr
aninni, en sýnilega hefir það
verið biblíufróður maður, og
eigi ólíklegt að það hafi verið
séra Jón Kráksson sjálfur.
Áletrunin er þessi: „Hér hvil-
ir i Christo Jarþrúður Þórolfs
dóttir, hver var sann guð . . .
ie. Amen. Vér deyum ailir Z
(en það merki mun þýða o.s.
frv.) Sam. 14 — 1606.“ Hér er
vitnað i 14. kapítula i Samúels-
bók, en í Guðbrandarbibliu,
sem hér mun vitnað til, stend-
ur svo í 2. Samúelsbók 14,14:
„Vér deyum allir og svo sem
vatn rennum vér i jörðina, því
sem ekki er hamlað, og Guð
vill ekki taka lífið í burtu,
heldur huxar hann að sá tap-
ist ei með öllu er misgjörði."
Hvaða „misgerningur“ er
það sem höfundur áletrunarinn
ar ymprar hér á? Ef til vill
mætti skilja þetta svo, að Jar-
þrúður hefði farið frá manni
sínum og sezt að hjá bróðúr
sínum á Suðurreykjum. Það
hefði þótt saga til næsta bæjar
á þeim árum, en ekki verið
höfð í hámæli þar sem höfð-
ingjar áttu í hlut. Menn hafa
látið sér nægja, eftir að Jar-
þrúður er látin, að minna á
það, að hún sé grafin að Mos-
felli en ekki að kirkju manns
síns að Görðum.
Maður óskast
til starfa við efnaiðnað.
Ekki eldri en 35 ára.
Uppl. í síma 84470 á skrifstofutíma.
Ný tannlœknastofa
Hef opnað tannlæknastofu að Rauðarár-
stíg 3 (við Hlemmtorg).
Gunnar Helgason,
tannlæknir,
sími 26333.
Þurrkuð eik
Þurrkuð oregon fura
Þurrkað feak
TIMBURVERZLUNIN VOLUNDUR HF
KLAPPARSTÍC I - SKEIFAN 19
AÐALFUNDUR
Hverfasamtaka Sjálfstæðismanna í Austurbæjar- og Norðurmýrar-
hverfi verður haldinn þriðjudaginn 27. okt. kl. 20,30 í Templarahöll-
inni við Eiríksgötu.
D.AGSKRÁ:
1. Skýrsla stjórnar.
2. Kjör stjórnar fyrir næsta starfsár.
3. Kjör fulltrúa í fulltrúaráðið.
4. Önnur mál.
A fundinn kemur Ellert B. Schram,
skrifstofustjóri, flytur ávarp og svarar
fyrirspurnum.
Stjórn Hverfasamtakanna.