Morgunblaðið - 01.11.1970, Blaðsíða 2

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNiNUDAGUR 1. NÓVEMBER 1970
og eldur í sinu. Danskur skip-
stjóri, Larsen að nafni, vann
það aðdáanlega afreksverk að
brjótast með skip sitt inn á
Raufarhöfn. „Blessaður Larsi
gamli.“
Guðmundur litli Magnússon
flyzt þetta vor búferlum með
móður sinni, þau fara um á
Raufarhöfn. Þá sér hann skip
Larsens, „Kristínu litlu,“ en
mest þráði hann að sjá Larsen
sjálfan, segist ekki mundu hafa
fagnað þvi meir, þótt hann
hefði fengið að sjá Snorra
Sturluson eða Egil Skallagríms
son. Og svo sá hann „Larsa
garnla" og gleymdi honum
aldrei. „í þrjátíu og sex
klukkustundir sat hann þannig
uppi í reiðanum og stýrði
skipinu þaðan. Loks er það var
komið svo nálægt Raufarhöfn,
að ekki var annað eftir en róa
það inn á leguna, lét hann
sækja sig og styðja sig ofan
úr reiðanum. Þá var hann mátt-
laus og svo þrekaður, að hann
gat hvorki staðið uppréttur né
gengið óstuddur — en þá var
líka þessi mannraun á enda og
fullur sigur unninn."
Jón Trausti bendir á , að
þessi maður hafi ekki fengið
nein verðlaun úr hetjusjóði,
ekkert „annað en þakklæti fá-
einna bágstaddra vesalinga á
nyrzta hjara Islands, og ævi-
langa aðdáun piltungs eins og
mín.“ Og hann klykkir út með
því að segja að slíkir menn
ættu að ráða löndum og lýðum.
Hann bætir við: „Þeir verða
að afsaka uppskafningarnir og
oflátungamir — hvort sem þeir
nú eru búfræðingar, búðarlok-
ur, barnakennarar, námsbusar
í einhverjum bekk menntaskól-
ans eða uppgjafa sýslumenn í
einhverju miður álitlegu fjár-
málabraski — þeir verða að
afsaka, þótt ég geti ekki metið
þá mikils. Menn eins og Lar-
sen gamli fylla hug minn og í
samanburði við slíka verður lít
ið úr þeim." Hér á skáldið m.a.

við þrjá menn, sem höfðu á síð-
ari árum skrifað óþægilega um
bækur hans, Árna Jakobsson,
Kristján Albertsson sem þá
var í skóla og Einar Benedikts-
son.
x x
Af þessari frásögn má glöggt
greina, hversu langt fólkið á
Melrakkasléttu hefur verið
leitt vorið 1882. Kannski hef-
ur aldrei neitt skip komið til
hafnar, sem vakið hefur jafn
mikinn fögnuð og þegar
Larsen sigldi „Kristinu litlu“
inn á Raufarhöfn.
Þegar við ókum um Sléttuna
rifjaðist þetta upp. Og Helgi í
Leirhöfn sagðist hafa heyrt, að
æðarfugl hefði frosið á hreiðr-
unum eftir frosthörkuáfelli.
Helgi bætir því við, að enginn
vafi sé á, að aðstaðan á Odds-
stöðum, næsta bæ við Núps-
Rif.
kötlu, sé fyrirmyndin að nátt-
úrulýsingunni i smásögunni Á
fjörunni: Sigmundur gamli
vökumaður er á leið út á tang-
ann til að vaka yfir varpinu
og tekur að sjálfsögðu með sér
dagdraumana. Hann hafði það
markmið „að einhver, sem væri
að marka hvað segði, kallaði
hann skáld, áður en hann legð-
ist í gröfina." Hann hefur vist
ekki verið einn um það, Sig-
mundur gamli! En þarna blasir
við tanginn hans, stolt hans og
yfirráðasvæði: „Ennþá var flóð
alveg upp í árósinn; vaðlarnir
voru allir í kafi, og hvergi sá
á þang á skerjunum og flúðun
um. Grandinn fram í varpeyj-
una var líka i kafi, svo að það
var breitt sund út í eyjuna,
fulldjúpt fyrir meðalhafskip."
En nú er Sigmundur gamli
horfinn úr f jörunni. Brimið tók
BÓKAÚTGÁFAN
ÖRN OG ÖRLYGUR H.F.
Reynimel 60. — Sími 18660.
Þjóðgarðar Islands
The National Parks of lceland
Islands nationalparker
Die islándischen Nationalparks
SKAFTAFELL
ÞINGVELLIR
BIRGIR KJARAN lýsir sögu og sérkennum
staðanna í texta, sem er á fjórum tungumálum:
íslenzku, ensku, dönsku og þýzku.
Bókin er prýdd 50 litmyndum eftir ýmsa af
þekktustu Ijósmyndurum þjóðarinnar.
Útsöluverð kr. 362,00.
hann, þetta hljóða brim sém
tekur okkur öll.
x x
Helgi í Leirhöfn segist hafa
spurt Jón Trausta að því,
hvort hann notaði ákveðna at-
burði í sögum sínum. Nei, hann
vildi ekki kannast við að
Borgir væru t.a.m. um alkunn
átök á Seyðisfirði. En auðvit-
að eru þau grunntónn sögunn-
ar, segir Helgi. Hún er hlaðin
úr austfirzku blágrýti, eins og
Stefán Einarsson segir. Sama
er að segja um Leysingu, sem
„er merkust fyrir það, að í
henni er lýst í fyrsta sinn í is-
lenzkri skáldsögu þjóðfélags-
legri hreyfingu, baráttu gam-
alla og nýrra verzlunarhátta,"
eins og Stefán Einarsson kemst
að orði. Grunntónn sögunnar
eru átökin á Húsavík milli
kaupfélagsmanna og Þórðar
Guðjohnsens. Helgi segir að
Þórður hafi einhvem tíma lát-
ið þessi orð falla: „Margt hef-
ur mátt segja um mig. En gera
mig að brennuvargi og morð-
ingja, það finnst mér nokkuð
feitt!“
x x
Sigurður Nordal segir á ein-
um stað í nýútkomnu riti sínu
um Hallgrím Pétursson og
Passíusálmana, að þvi sé ekki
að neita „að snuður i æviatriði
og einkalíf skálda og rithöf-
unda, eins og í bóklegar fýrir-
myndir þeirra, hafi um skeið
keyrt nokkuð úr hófi. Þegar
fræðimenn hafa leitað dauða-
leit að þess háttar efni og fund
ið fáein korn í nef sér, hættir
þeim við að gera sér helzti
mikinn mat úr þeim.“
Þrátt fyrir þessi orð reyndi
ég að hnýsast nokkuð að tjalda
baki með aðstoð Helga í Leir-
höfn. Það ætti að vera fyrir-
gefanlegt, því að Sigurður
Nordal bætir við fyrrnefnd
ummæli sín, að samkvæmt „svo-
nefndri „nýrri gagnrýni" á
ekki að gefa neinn gaum að
höfundum skáldrita, heldur
rannsaka þau eins og hvert
þeirra væri jafneinangrað sem
loftsteinn. Þarna er auðsæ ein
af krampateygjum húmanískra
fræða nú á dögum, tilraun að
gera eðlilega hluti að launhelg
um og telja almenningi trú um
að þau séu „visindi“.“ Það er
því varla goðgá, þótt rifjuð sé
upp dálítil vísa, sem Guðmund-
ur Magnússon orti drengur í
Núpskötlu, meðan hann varþar
hjá móður sinni og stjúpa.
Þessi visa er I bréfi til móður
Helga I Leirhöfn:
„Bið ég drótt að bréfið þá
beri fljótt til Leirhafnar,
húsfrú skjótt í hendur fá
Helgu dóttur Sæmundar."
Guðmundur var sendur til séra
Þorleifs Jónssonar á Skinna-
stað i Axarfirði og kom þeim
ekki saman, enda óvist hvaða
kantar voru uppi á presti og
gat verið þunglyndur. Hann
sagði um Guðmund: „Ég finn
enga gáfu hjá þessum strák.“
Þorleifur var é-maður. Ein-
hverju sinni, þegar hann var
við skál, fór hann að rífast um
é og j. Þá var honum bént á,
að j væri í Jesús. Þá sagði
hann, „Það er ekkert að'marka,
það er útlenzkur anskoti."
Eins og fyrr segir, var Guð-
mundur í Skinnalóni á við-
kvæmum aldri. Strákurinn hef-
ur verið skýr, hvað sem séra
Þoríeifur sagði. 1 Skinnalóni
sváfu krakkarnir saman. Einn
morguninn var hann snupraður
fyrir að hafa bleytt rúmið. Þá
sagði hann: „Já, það veit ég
ekki. En ef það er blautt, þá
hefur Helga bleytt það.“ Helga
var alsystir hans. Af þessari
litlu sögu Helga i Leirhöfn má
sjá, að sjálfsbjargarviðleitnin
Afgreiðslumaður
Maður vanur afgreiðslustörfum óskast til að sjá utn
vöruafgreiðslu okkar.
Páll Þorgeirsson & Co.
Litmynda- og landkynningarbók
Tilkynning
Samkvæmt samningum milli Vörubifreiðastjórafélagsins Þrótt-
ar í Reykjavík og Vinnuveitendasambands Jslands, og samning-
um annarra sambandsfélaga, verður leigugjald fyrir vörubifreið-
ar frá og með 1. nóvember 1970 og þar til öðruvísi verður
ákveðið, eins og hér segir:
Fyrir 21 tonna bifreið Dagv. 275,40 Eftirv. 312,10 Naetur- og helgidv. 348,80
- 21 til 3 tonna hlassþ. 306,80 343,50 380,20
— 3 til 31 — — 338,30 375,00 411,70
— 31 til 4 — — 367,10 403,80 440,50
— 4 til 41 — — 393,30 430.00 466.70
— 41 til 5 — — 414,40 451,10 487.80
— 5 tii 51 — — 432,70 469,40 506.10
— 51 til 6 — — 461,10 487,80 524,50
— 6 til 61 — — 466,70 503,40 540,10
— 61 til 7 — — 482,50 519,20 555,90
— 7 t« 71 — — 498.30 535.00 571,70
- 71 til 8 — — 514,00 550,70 587,40
Iðgjald atvinnuveitenda til Lrfeyrissjóðs Landssambands vönt-
bifreiðastjóra innifalið í taxtanum.
Landssamband vörubifreiðastjóra.