Morgunblaðið - 01.11.1970, Blaðsíða 14

38
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1, NÓVEMBER 1970
Meðal þeirra ferða sem Ferða-
félag fslands auglýsti í vor, var
ein sem nefndist Gljúfurleit —
Kerlingarf jöll. 2 j/z dagur. Þessi
stutta lína lætur ekki mikið yf-
ir sér, en býr þó yfir allmiklu.
Munu fáar ferðir á vegum félags
ins sem standa ekki lengri tíma,
veita meiri þekkingu á óbyggð-
um landsins og fegurri fjalla-
sýn en þessi.
Ferðin var farin nú í sumar
21.—23. ágúst, og var lagt af
stað föstudagskveld kl. 8 síðdeg-
is, en komið til Reykjavíkúr
sunnudagskveld. Ferðin stóð þvi
aðeins rúma tvo daga.
Ekki skal lýst hér mörgum
orðum fyrsta hluta leiðarinnar
eða allt inn I Ásgarð. Sú leið er
flestum kunn, einkum fyrsti hlut
inn. En leiðin af Bláfellshálsi og
áfram inn yfir Hvítá og allt inn
í Ásgarð er hin fegursta, þó að
sjálf liggi hún víða um grjót-
mela. Fjallasýri er afar mikil.
Blasir við á vinstri hönd
Hrútfell og Langjökull, en und-
ir rótum hans Hvítárvatn. Til
hægri gnæfa Kerlingarfjöll, en
fram undan er Hofsjökull, og
skagar Blágnípa fram úr. Blá-
íell er að baki. Er þessi fjalla-
sýn fögur og tilkomumikil.
Eins og kunnugt er, er Jökul-
kvislin brúuð, þar sem hún renn
ur í örþröngu gljúfri. Skömmu
síðar er farið yfir Innri-Ás
garðsá, sem er venjulega lítið
vatnsfall. Siðan liggur vegur-
inn upp bratta brekku og upp
á hryggmyndaðan ás, sem minn-
ir mjög á garð, nokkuð boginn,
svo að myndast kvos eða hvamm
ur, er snýr mót suðri. 1 þessum
hvammi er sæluhús Ferðafélags
Islands, Ásgarður. Hér gisti hóp
urinn um nóttina.
Leiðin úr Ásgarði liggur
fyrst inn með Ásgarðsfjalli að
vestan, en er norður fvrir fjall-
ið kemur, er stefnan tekin aust-
ur Jökulkrókinn, en svo nefnist
svæðið frá Kerlingarfjöllum og
upp að Hofsjökli, um 6 km
breitt. Jökulkrókurinn er að
mestu melar, nokkuð öldóttir.
Hér hefur alls ekkert verið rutt
nema hvað vegíarendur hafa
veit steinum úr bílaslóðinni sem
liggur hér, en staksteinótt er
nokkuð, en annars torfærulaust.

Fjallasýn er glæsileg. Til vinstri
er jökulhvel Hofsjökuls og
er nú allnærri, en fram úr suð-
vesturhorni hans skagar Blá-
gnípa úr dökkbláleitu basalti
með gróðurlausum skriðum, klett
ar víða i brúnum, en austan við
hana á Jökulkvíslin meginupp-
tök sín. Kerlingarfjöll eru á
hægri hönd og virðast nú hærri
en nokkru sinni fyrr, því að
segja má að leiðin liggi fast við
þau. Einkum hlýtur Loðmundur
að draga athygli ferðamannsins
að sér, bæði vegna hæðar og
lögunar. Hann er næsthæsti
tindur fjallanna, 1432 m, en Snæ
kollur 1477. Loðmundur stendur
norðan við fjallaþyrpinguna
austanverða og því stakur
nokkuð. Er hátt skarð milli
hans og Snækolls, og er hann
þar kleifur, en annars er hann
girtur feikna háum hömrum,
brattur eins og turn, en kollur
þó stýfður. Loðmundi og Kerl-
ingarf jöllum er annars lýst ágæt
ar, en á milli eru melöldur,
greiðar yfirferðar.
Er austur fyrir Loðmund kem-
ur, er stefnt til landsuðurs. Enn
um skeið liggur leiðin nærri fjöll
unum, og er mjög fagurt að sjá
þessa Ijósgulu f jallaþyrpingu,
viða drifna fönnum, sem ber svo
mjög lit af dökku basalti, sem er
í flestum öðrum fjöllum. Einna
austastur í fjallaþyrpingunni er
þó mjög dökkur hnúkur, keilu-
laga og meir áberandi fyrir það,
að hann er mjög utan til i fjalla-
klasanum. Þetta er Kisubotna-
hnúkur, en norðan við hann eru
Efri-Kisubotnar, og kemur það-
an kvísl sem rennur austan við
hnúkinn og saman við Kisu
sjálfa, en hún kemur ofan úr
fjöllum og rennur í miklu gljúfri
sunnan við hnúkinn og niður i
Neðri-Kisubotna.
Nú er komið inn á það svæði
sem lýst er í Árbók 1956, og má
vitna til hennar um margt sem
Norðan Loðrmmdar.
Úr Ásgarði í Gljúfurleit
lega í Árbók Ferðafélagsins kemur hér á eftir í þessari
1942. grein.
Leiðin liggur undir rótum Loð
mundar, og eru hér margar smá
kvíslar og lækir, er koma niður
úr hjarni Kerlingarfjalla. Stefn
ir það allt norður og vestur Jök-
ulkrók og safnast til Jökul-
kvíslar. Til landnorðurs er fell
nokkurt aflangt og snýr frá
landnorðri til útsuðurs og nefn-
ist Brattalda.
Austast móts við Loðmund
liggur leiðin upp melhrygg,
nokkuð brattan, en þó eigi svo,
að bilum séu erfiðleikar að. Er
nú komið upp í nálega 800 m.
hæð.
Brátt versnar vegur skyndi-
lega. Nú er lagt út I hraun.
Þetta er Ulahraun. Hefur það
sent kvíslar sínar allt vestur að
rótum Kerlingarfjalla. Illa-
hraun er úfið og óþjált bilum,
en þar sem bílaslóðin liggur, er
vandræðalaust að komast áfram.
Einnig er bót i máli, að eigi
þarf að aka um samfellda hraun
breiðu, heldur aðeins hraunkvísl
Við erum nú á Fjórðungssandi,
en svo nefnist sandflæmi mikið
sem nær frá Hnífá, smáá sem
rennur í Þjórsá, ekki alllangt
fyrir sunnan Þjórsárver, og
fram að Kisu. Naumast hefur
ríðandi mönnum þótt Fjórðungs-
sandur yfirreiðarland; er á sand
inum lítill gróður. En þeim er
ferðast í bíl, hlýtur að líka hann
vel, því að hann er allgóður
aksturs, dálítið öldóttur víða, en
þó ekki ósléttur til meins, og
grýttur er hann ekki svo, að bif
reiðum sé til trafala, en að sjálf
sögðu er þetta nokkuð misjafnt,
eftir því hvar á sandflæmj
þessu er. Bílaslóðin liggur nær
vestast á sandinum, skammt aust
an við Kerlingarfjöllin, og er
greið leið, þó að ekkert hafi ver-
ið gert til vegabóta.
Tvö smáfell eru austan við
Kerlingarfjöll um 5 km suðaust-
an við Kisubotnahnúk. Nefnast
þau Setur. Kvísl úr Ulahrauni
hefur runnið innan við Setur og
áfram langt niður eftir, en vest-
Við Ey vafen. Séð til Múlajöku ls og Arnarfells. Myndirnar tók Eyjólfur Halldórsson.
an við hraunkvísl þessa rennur
Kisa. Bílaslóðin liggur yfir
hraunið innan við Setur, og heit
ir þar Setuhraun, og síðan suð-
ur með fellinu að austan. Eru
þetta síðustu kynni af Ulahrauni
á þessari leið.
Frá Setum liggur leiðin suð-
austur eftir Fjórðungssandi, öld
ótt sem fyrr, en annars greið og
torfærulaus.
En Fjórðungssandur býður
vegfaranda fleira en greiðan
bílveg. Útsýni er þar afar vítt
og fagurt í björtu veðri. Og við
sem vorum þarna á ferð laugar-
daginn 22. ágúst, vorum svo
heppin að fá glaðasólskin, svo
að við sáum vitt yfir öræfi, fjöil
og jökla í glampandi birtunni.
Segja má að ekki þurfi annað
en líta út um bilgluggana, alls
staðar blasir við hin feg-
ursta fjallasýn. En auk þess er
auðvitað sjálfsagt að aka eða
ganga upp á einhverja ölduna
og litast þar um. 1 útnorðri
gnæfa ljósir tindar Kerlingar-
fjalla, sem áður hefur verið
minnzt á. Austan þeirra breið-
ist i hánorðri hjarnflæmi Hofs-
jökuls, feiknamikið og vítt, en
frá jöklinum suðaustanverðum
gengur afar mikill og langur
skriðjökull, Múlajökull, en upp
fyrir hann sést tindur Arnar-
fells hins mikla. Fram af jökl-
inum má sjá mikið graslendis-
flæmi, alsett pollum og tjörnum.
Þetta eru Þjórsárverin, gæsa-
byggðin fræga, hin mesta sinn-
ar tegundar um gervalla jörð,
að því er fróðir menn herma.
Vestar glitrar á vatnasvæði mik-
ið. Þetta er ekki stöðuvatn, held
ur eru þarna Blautukvíslareyr-
ar og Hmfárbotnar. Rennur
Blautakvísl þarna í ótal mörg-
um kvíslum, oft grunnum, en
sandbleyta er mikil. Blautukvísl
areyrar eru að því leyti merki-
legar, að þar mun vera sá stað-
ur, sem er lengst frá sjó á ís-
landi. Sé litið á íslandskort, virð
ist við fyrstu sýn, að Hofsjök-
ull sé lengst frá sjó, en firðir
Norðurlands eru svo langir, að
sá staðurinn sem lengst er frá
sjó, reynist vera sunnan jökuls.
1 landnorðri sést Tungnafells-
jökull, en austar og sunnar sjálf
ur Vatnajökull, og ber þar hæst
Bárðarbungu. Miklu sunnar má
sjá Hamarinn í vesturbrún, en
á milli er hinn mikli skriðjök-
ull, Köldukvíslarjökull, og nær
hann næstum niður á jafnsléttu,
en í hann ber hin miklu og
virðulegu fjöll, Hágöngur. Sunn
an Hamarsins tekur við Tungnár
jökull, og eru Kerlingar þar
mjög áberandi í vesturbrún. Suð
vestan jökulsins er mikill fjalla-
klasi. Eru þau fjöll flest á
Tungnársvæðinu, en erfitt að
greina þau sundur, renna bau
all mjög saman í svo mikilli fjar-
lægð. Þessi víða og fagra útsýn
af Fjórðungssandi er svo mikil,
að hún ein gerir þessa leið eftir
minnilega og eftirsóknarverða.
Norðlingaalda er á Fjórðungs-
sandi suðaustanverðum. Hún er
mikil um sig, en ekki há, aðeins
J—60 m yfir sandinn. Er skammt
frá henni austur að Þjórsá. Ligg
ur leiðin nokkuð fyrir norðan
ölduna. Árkvísl nokkur er norð-
austan við hana og rennur til
Þjórsár. Er þarna nokkur gróð-
ur, bæði gras og fagurgrænn
mosi. Þetta er Eyvafen. Hér má
sjá vörður, sumar ekki háreist-
ar, en aðrar stæðilegar og fiest-
ar glöggar og greinilegar. Við
erum komin á Sprengisandsveg,
þó að Sprengisandur sjálfur sé
fjarri. Sprengisandsvegur ligg-
ur úr Þjórsárdal, vestan við
Þjórsá inn Gnúpverjaafrétt, en
austur yfir ána við Sóleyjar-
höfða og þaðan norður á Sand.
Þessi leið er ein af elztu fjall-
vegum landsins, var farin þeg-
ar á 10. öld. Vegurinn hefur ver
ið varðaður að tilhlutan yfir-
valda og kostnaður greiddur af
almannafé. Þessi leið inn með
Þjórsá er ágæt ríðandi mönnum.
Eru þar nógir hagar, enda hef-
ur hún verið tíðfarin og er far-
in enn, ef fara þarf riðandi inn
að Hofsjökli eða milli landsfjórð
unga, þó að þær ferðir séu nú
strjálli en áður, er bílar eru aðal
samgöngutækin.
Húsaþyrping var við Eyvafen,
íbúðarskálar manna sem rann-
saka vatnsvirkjunaraðstæður á
þessum slóðum. Enginn maður
var þar þó, er okkur bar þar
að. Hingað hefur verið gerður
góður bílvegur allt neðan úr
Þjórsárdal. Er hann mjög víða
alveg á sama stað og Sprengi-
sandsvegur, lagður á hin-
um gömlu götum og með vörðun-