Morgunblaðið - 06.11.1970, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. NÓVEMiBER 1970
ísland taki virkan þátt í
aðstoð við þróunarlönd
Þingsályktunartillaga:
Nauðsyn heild-
arlöggjafar —
— vim nýtingu og rétt til
óbyggða og almenninga
Ólafur Björnsson mælti fyrir
frumvarpi á Alþingi
Á þingrfundi Efri-deildar í
fyrradagr, mælti Ólafur Björns-
son fyrir frumvarpi er hann flyt
ur, ásamt fimm öðrum þingrmönn
um deildarinnar, um aðstoð fs-
lands við þróunarlöndin. í fram,
söguræðu sinni með frumvarp-
inu rakti Ólafur Björnsson mál-
ið allt frá þvi að það kom fyrst
til umræðu á Alþingt, en það
var á þinginu 1964—1965, er Ólaf
ur flutti þingsályktunartillögu
og var sú tillaga samþykkt vor-
íð 1965, og þá um haustið skip-
aði Emil Jónsson svo þriggja
manna nefnd til þess að vinna
að athugun þess og skila áliti.
Ólafur Björnsson sagði að auk
sín hefðu átt sæti í nefndinni
þeir Sigurður Guðmundsson og
Ólafur Stephensen og að nefnd-
in hefði skilað áliti og tillögum
í frumvarpsformi haustið 1966.
Þá hefði ríkisstjórnin ekki tek-
ið afstöðu til málsins og árið
1967 hefðu svo skollið á miklir
efnahagsörðugleikar, sem sett
hefðu svip sinn á fjárlagaaf-
greiðsluna og þá um leið minnk-
að möguleika á þvi að leggja
fram fé í þessu skyni. Þessir
efnahagsörðugleikar hefðu svo
orðið til þess að hlé hefði orðið
um skeið á störfum nefndarinn-
ar og máiið hefði ekki verið
lagt fyrir Alþingi að nýju, þar
sem slíkt hefði verið talið þýð-
ingarlaust.
Eftir að efnahagsráðstafanirn
ar voru gerðar í árslok 1968 og
aftur tók að batna í ári, hefði
svo þótt tímabært að fara á
kreik á nýjan leik, og hefði
nefndin hafið aftur störf vorið
1969, en þá rétt fyrir þinglok
hefði verið flutt frumvarp í
neðri-deild, sem byggt hefði ver
ið á bráðabirgðatillögum nefnd-
arinnar frá 1966. Frumvarpið
hefði verið fiutt af fimm þing-
mönnum í deiidinni, og svo end-
urflutt á síðasta þingi, skömmu
fyrir áramót. Sagði Ólafur, að
þá hefði verið mælzt til þess að
málið yrði ekki tekið fyrir, fyrr
en nefndarmenn hefðu átt þess
kost að skila sameiginlegu áliti
<5ínu og hefðu flutningsmenn orð
ið við þeirri beiðni.
Ólafur sagði, að nefndin hefði
síðan skilað áliti sínu í febrúar
á þessu ári, og væri frumvarp
það sem nú væri flutt byggt á
þeim tillögum óbreyttum.
Ólafur sagði, að á þessu frum-
varpi og gömlu tillögunum væri
sá grundvailarmunur að í eldri
tillögunum hefði engin afstaða
verið tekin til þess, hvort aðstoð
in væri í mynd framlaga til al-
þjóðlegra stofnana eða tvíhliða
hjálpar. Ef sú leið yrði farin að
leggja aðstoðina einvörðungu
fram, sem framlag til alþjóðlegra
stofnana, þá væri að sínu áliti
og nefndar þeirrar er um málið
f jallaði engin þörf sérstakrar lög
gjafar um þetta efni. Ef aðstoð-
in væri hins vegar veitt í þeirri
mynd að Island taki sjálft virk-
an þátt í skipulagningu þeirra
framkvæmda, sem um væri að
ræða, annað hvort á eigin spýt-
ur eða með öðrum, þá væri hins
vegar nauðsynlegt að koma á fót
innlendri stofnun, sem hefði með
hðndum undirbúning slíkra
framkvæmda og eftirlit með
þeim. Ef þetta frumvarp yrði
samþykkt væri því tekin sú af-
staða til þessa máls að stefnt
skuli að því að aðstoðin verði í
þessari mynd.
AÐILAR AÐ NORRÆNXJ
HJÁLPARSTARFI ?
Síðan sagði Ólafur Bjömsson:
Hér er auðvitað um mikilvægt
atriði að ræða, og skal því farið
nokkrum orðum um þær helztu
röksemdir sem bornar hafa ver-
ið fram til stuðnings hvoru þessu
fyrirkomulagi fyrir sig. Rökin
fyrir því, að velja beri þá leið,
að auka framlög til alþjóðlegra
stofnana eru helzt þau að með
því fáist betri trygging fyrir því
að fé það, sem fram er lagt í
þessu skyni nýtist að fullu án
þess að verulegur hluti þess fari
í kostnað við stjórnun á fram-
kvæmdinni en i öðru lagi hefur
því verið haldið fram að okkur
skorti til þess þekkingu og að-
stöðu að taka að okkur verk-
efni á þessu sviði, sem við ráð-
um við. Um fyrra atriðið er það
að segja, að hjá kostnaði við
skipulagningu og stjórnun slíkr-
ar framkvæmdar verður ekki
heldur komizt þó um framlög til
alþjóðlegra stofnana sé að
ræða. Munurinn yrði fyrst og
fremst sá, að þá yrði þessi kostn
aður greiddur til þeirra erlendu
aðila, sem um framkvæmdina sjá.
í öðru lagi þarf það ekki að fel-
ast í svokallaðri tvíhliða aðstoð,
að við þurfum að framkvæma
hana algerlega á eigin spýtur. 1
þessu sambandi má á það benda
að Norðurlöndin hin, hafa með
sér nána samvinnu á þessu sviði
og gætum við gerzt aðilar að því
samstarfi ef við teljum okkur
siíkt hagkvæmt. Hins vegar ber
auðvitað að gera sér það ijóst
að ekki má hrapa að neinu í
þessu efni. llt slíkt þarf undir-
búning, en það mundi einmitt
verða hiutverk þeirrar stofnun-
ar, sem frumvarpið leggur til að
komið verði á fót að annast þenn
an undirbúning. Á hinn bóginn
og þá kem ég að rökunum fyrir
því, að okkur beri að stefna að
því að veita tvíhliða aðstoð. Þá
má ekki missa sjónar af því, að
við myndum í þessum efnum fara
mikiis á mis, ef sú leið yrði far-
in að framlag okkar yrði ein-
vörðungu til alþjóðlegra stofn-
ana. Það ber að hafa hugfast að
aðstoðin við þróunarlöndin er
ekki það sama og alþjóðleg líkn
arstarfsemi, og að mínu áliti ó-
heppilegt að blanda þessu
tvennu saman, ef einvörðungu
er iitið á þetta, sem líknarstarf-
semi, þá er það sjónarmið auðvit
að mjög skiljanlegt að þess beri
vandlega að gæta að sem minnst
af þeim fjármunum, sem safnað
er fari forgörðum vegna kostn-
aðar við söfnunina.
Að mínu áliti má í miklu rík-
ari mæli líkja aðstoðinni við
þróunarlöndin, samkvæmt þeirri
merkingu, sem venjulega er í
það lögð, við einskonar byggð-
arþróunaráætlun á heimsmæli-
kvarða, er hjálp til handa þeim
þjóðum, sem þessi lönd byggja
til þess að nýta betur þá fram-
leiðslumöguleika sem þessi lönd
hafa yfir að ráða. Og þegar frá
iíður getur slíkt orðið öllum í
hag jafnvel þó að einvörðungu
sé á það litið frá efnahagslegu
sjónarmiði, þó að það kosti auð-
vitað fyrst um sinn fórnir fyrir
þá, sem aðstoðina veita. 1 þessu
sambandi er e.t.v. rétt að upp-
lýsa það, að það er ákaflega lítill
hluti af heildaraðstoðinni við
þróunarlöndin, sem veittur er á
vegum alþjóðlegra stofnana,
Samkv. nýjustu upplýsingum,
Ólafur Björnsson
sem ég hef um það efni, eru inn-
an við 10% af aðstoðinni, sem
veitt er á vegum alþjóðlegra stofn
ana og mér þykir ólíklegt, að sú
tala hafi hækkað síðan. Það má
í því sambandi t.d. vekja athygli
á því, að Bandaríkin, sem veita
um 60% heildaraðstoðarinnar
leggja aðeins 4% af þessari að-
stoð sinni fram sem framlög til
alþjóðlegra stofnana og Frakk-
land, sem er það land, sem mest
hefur veitt miðað við þjóðartekj
ur og a.m.k. sum undanfarandi
ár jafnvel verið eina landið,
sem hefur komizt upp yfir það
að veita 1% af þjóðarframleiðsl
unni, þar er aðeins um 3% um
aðstoð Frakka, sem eru framlög
til aiþjóðlegra stofnana. Það er
einmitt gjarnan þannig með stór
veldin, sem leggja auðvitað fram
það, sem mest munar um í þessu
skyni að þau eru ófús að veita
þessa aðstoð nema að mjög tak-
mörkuðu leyti sem framlög til al
þjóðlegra stofnana vegna þess
að þau vilja sjálf ráða því eða
geta haft úrslitaáhrif á það a.m.
k. til hverra aðstoðin er veitt.
ÞIJRFUM AÐ KYNNAST
VANDAMÁLUM ÞRIDJA
HEIMSINS
Þá sagði Ólafur Björnsson, að
þriðji heimurinn svokallaði væri
voldugt og vaxandi afl á vett-
vangi hins alþjóðlega samstarfs.
Ef íslendingar vildu vera virkir
þátttakendur í hjálparstarfinu
þá væri okkur nauðsynlegt að
Framhald á bls. 21
TVEIR alþingismenn, þeir Guð-
laugur Gíslason og Jón Ámason,
hafa lagt fram á Alþingi tillögu
tii þingsályktunar um lieimild
til handa ríkisstjórninni til að
selja Rafveitu Vestmannaeyja og
Andakilsárvirkjun tilteknar raf-
línur.
Með tillögunni leggja flutn-
ingsmenn til að Alþingi álykti
að heimila ríkisstjóminni að
selja Rafveitu Vestmannaeyja
neðansjávarrafstrenginn milli
lands og Eyja og einnig rafleiðsl
una úr Landeyjasandi upp að
Hvolsvelli, ásamt tilheyrandi
búnaði (spennistöðvum). Enn
fremur að selja Andakílsárvirkj-
un eða Rafveitu Akraness raf-
línustrenginn, sem liggur frá að-
veitustöð við Elliðaár til Akra-
ness yfir Hvalfjörð. Söluverð
umræddra mannvirkja verði
kostnaðarverð þeirra að frá-
dregnum eðlilegum afskriftum.
í greinargerS sinni með tillög-
unni segja fliutmnigsmienn m. a.:
ÁSBERG Sigurðsson hefur lagt
fyrir Alþingi tillögu til þings-
ályktunar um heildarlöggjöf um
nýtingu og rétt til óbyggða, af-
rétta og almenninga. Leggur Ás-
berg til, með tillögu sinni að Al-
þingi álykti að fela ríkisstjóm-
inni að skipa þriggja manna
nefnd til að gera könnun á eign-
arrétti, takmörkun á eignarrétt-
indum, svo sem ítökum og af-
notarétti, svo og landamerkjum
afréttanna, almenninga á landi
og í vötnum og annarra ó-
byggðra svæða á landinu. Enn-
fremur að undirbúa heildarlög-
gjöf um nýtingu og rétt til þess-
ara svæða, og skal leggja frum-
varp um þetta efni fyrir Alþingi,
svo fljótt sem unnt er.
í greinargerð sinni með þinigs-
ályktumartil'iögunni segir Ásbeng
mieðal annars:
Fyrir fáum áruan var megin-
hluti ísland.3 ta'linn óbygigi'legur,
ómiýtam'legu,r nema til beitar bú-
fé, þar sem gróður var.
Nútómiahuigmyndir um þetta
efnii eru aölt aðmar. Komið hefur
í ljós, að í hinum auðu og ó-
byggðu svæðum felast mikil verð
mæti, og Tíkur bemda til, að mum
mieiri hluti landsins sé í raun
byggilegur en talið hefur verið.
LÚÐVÍK Jósefsson hefur lagt
fram á Alþingi tillögu til þings
ályktunar um fiskileit fyrir Aust
fjörðum. Leggur þingmaðurinn
til að Alþingi álykti að skora á
ríkisstjómina að láta fram fara
ítarlega fiskileit úti fyrir Aust-
fjörðum og verði sérstök áherzla
lögð á leit að rækju, humar og
skelfiski. Fiskileit þessi verði
gerð í samráð við Hafrannsókn
arstofnunina og samtök sjó-
manna og útvegsmanna á Aust
urlandi.
f greinargerð með tillögunni
segir Lúðvík Jósefsson m.a.:
„Eims og háttar í fiskvinnslu-
málum á Austurlandi, er brýn
þörf á því að ítarleg rannsókn
verði gerð á möguleikum á því
að stórauka þar vinnslu á rækju,
humar og skelfiski. Fyrsti þált-
Vestmannaeyinigar hafa mik-
inn huig á að skapa sér aðstöðu
til upphituiniar húsa með raf-
magni. Fram að þessu hefur
efeki verið aðstaða til sl'íks, svo
að nokkru nemi, og er ekki enn.
Orsöikin er sú, að fliutninigsgeta
raflímu frá Selfossi að Hvols-
vtelli leyfir etoki nema tákmark-
aða sölu rafmaigns til Eyja, og
haifa Vestmannaeyingar alla tíð,
síðan sæstrerugurinn var lagður
út í Eyjar, búið við skömmtun
á rafmagni frá hendi Rafmagns-
Veitnia ríkiisins. Haifa þeir af iillri
mauðsyn sætt sig við þetta, þar
sem þeim hefur verið ljóst, að
Ratfmia'gnsvei'tur rikisinis hafa
einnig skyldium að gegna við
aðra rafmaignisnotendur á Suð-
urlandi. En Vestmann'aieyimgar
telja, að við svo búið verði ekki
unað liemgUT, þar sem í vaxandi
mæli er mjög sótt á raíveitum>a
að iáta í té orku til upphitunar
húsa. Telja þeir eðlil'egusitu
Lauisnina á þessu máli vera þá,
Hugmyndir manna um nýtinigu
vatmsorku haifa gjörbreytzt á síð-
uistu árum, og rmargir líta á jökla
vora sem hin mestu verðmæti
landsins. Þar sé fóligin sú orkav
sem ófcommar kynslóðir íslend-
iniga rnuni nota og megi jafna til
kolaniáma og olíu- og gaslinda
annarra landa.
Þótt landamerkja'Iög hafi ver-
ið í gildi hér á iandi uim langt
skeið, hefur komið í ljós, að
landamierki. eru víða mjög Ót
glögg, og sérstaklega er óljöst
um takmörk lögbýla og afrétta
og almenniniga. Skýr ákvæð'i
Skortir um rétt afrétta og al-
mienininiga. Má í því sambandi
bendia á hin miklu mélaferii,
sem hatfa verið um Veiðivatna-
svæðið og svo Nýjabæjarafrétt
og Laugarfel'lsörasifi. Þá munu
risin mikil málaferli um rétt til
botns í almemningum vatms.
Af þessu er Ijóst, að óbjá-
kvæmiiLegt er að taka þessi mál
ti'l gagn'gerðrar athuigunar og
reyma að koma fastri Skipan á
þessi mál, þanni'g að réttarstaða
þeirra, sem hér eiga haigsmunia
að gæta, verði skýrt mörkuð.
Má búast við, að það sé mi'kið
verk og taki la-mgan tíma, og má
segja að of seint sé af stað farið.
ur í slíkri athugun þarf að vera
víðtæk fiskileit úti fyrir Aust-
fjörðum, þar sem sérstaklega sé
leitað að góðum rækjumiðum,
ekki aðeins inni á fjörðum, held
ur einnig úti fyrir landi. Miklar
'líkur eru til þess, að á Austf jarða
miðuim séu góð rækjumið, m.a.
út af Héraðsflóa.
Þá þarf einnig að kanna betur
en gert hefur verið humarmiðin
við Suðausturland með það fyrir
augum, að hægt yrði að vinna
humar á fleiri stöðum en nú er.
Skelfiskframleiðsla fer nú vax
andi. Rannsaka þarf einnig skel
fiskmagnið við Austfirði. Vitað
er, að þar er víða að finna mikið
magn af kúskel og kræklimgi. Ef
til vill er þar einnig hörpudiskur
í svo ríkum mæli, að hægt sé að
' hefja þar slíka vinnslu.
að Rafveita Vestmannaeyja fengi
keyptan sæstrenginn milli landa
og Eyja og línuinia úr Landeyja-
sandi upp að Hvolsvelli, en
rafveitan liegði fyrir eigin reikn-
ing líniu frá Hvolsvelli að Búr-
fellsvirfcjum og tæki upp bein
við.skipti við Lanidsvirkjun á
grundvelli 2. greinar laga um
Landsvirkjun, en 2. töl'úliður
þessara laga gerir beiniínis ráð
fyrir, að tilganigur Landsvirkj-
unar sé meðal annars „að selja
raforku í heildsölú til rafmaignB-
veitna sveitartféliaga."
Þá segja filutninigsmennirnir í
g’reiinangierð sinni:
— SLhækkandi odíuverð hlýt-
ur að leiða til þess, a@ hitun.
húsa með rafmagnii verði upp-
tekin, þar seim því verður við
komið með eðldiagum hætti,
enda um að ræða veruTegiam
sparnað á eríendúm gjaldeyri og
í álla staði haigstæðara þjóðfé-
lagslega séð.
Framhald á bls. 18
Aukin fiskileit
við Austfirði
Fá Vestmannaeyingar og Akur-
nesingar raflínur keyptar?