Morgunblaðið - 21.04.1971, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21. APRTL 1971

Návist
handritanna
hvetur til að
þeim sé sinnt
Spjallað við Ólaf
Halldórsson
og Stefán Karlsson
■ handritasérfræðinga
í Arnagarði
MEÐAL starfsmanna Handritastofnun-
ar íslands eru handritafræðingarnir
Ólafur Halldórsson og Stefán Karlsson.
Þeir starfa í Árnagarði, en Handrita-
stofnunin er í tengslum við Háskóla ís-
lands, sem í dag fær fyrstu handritin
afhent við hátíðlega athöfn. — Mbl.
ræddi nýlega við þá félaga og spurði
þá fyrst um breytingar, sem verða á
starfi þeirra við heimkomu handrit-
anna.
Stefán: f raun verða engar skyndi-
legar breytingar. Þessi tvö handrit —
Konungsbók Eddukvæða og Flateyjar-
bók koma nú, vegna þess að þeirra
er getið í lögunum sjálfum. Þá kann
áð verða einhver bið, þar til næstu
handrit koma, og gert er ráð fyrir að
afhending fari fram smám saman á 25
árum.
Ólafur: Við höfum haft handrit að
láni við þau verkefni sem við erum að
vinna að. En oft þarf að fletta upp í
öðrum handritum, þótt þau komi ekki
verkefninu sjálfu við, og leita að ýmsu,
sem getur orðið að liði við rannsóknirn-
ar.
Stefán: Handritalán milli safna á
Norðurlöndum eru ákaflega frjálsleg.
Til rannsókna höfum við getað fengið
að láni handrit ekki aðeins frá Dan-
mörku heldur og frá Svíþjóð. Einnig
hefur Landsbókasafnið lánað handrit og
nú á að gera sérstakan samning um
handritalán milli Danmerkur og ís-
lands.
Ólafur: Mér vitanlega hefur aldrei
komið til að bækur eins og Flateyjar
bók eða Sæmundar Edda hafi verið
lánaðar úr landi síðan á dögum Þor-
móðar Torfasonar. Báðar eru þær til
Ijósprentaðar, og Ijósprent Flateyjar-
bókar er t.d. mjög gott, og kemur
varla fyrir að unnt sé að lesa meira í
sjálfu handritinu en ljósprentuninni.
Sjálfur hef ég gengið úr skugga um
þetta, þegar ég gaf út Ólafssögu
Tryggvasonar í Kaupmannahöfn, þá
reyndist naumast meira en 10—20 stað
ir, sem þurfti að fletta upp á í hand-
ritinu sjálfu. Sæmundar Edda er hins
vegar ekki eins hrein, en ljósprentin
eru góð engu að síður.
Stefán: Sæmundar Edda hefur verið
ljósprentuð tvisvar — fyrst 1891 og er
sú prentun ekki gíðri en hin yngri.
Einnig höfðum við ljósmyndir af hand
ritinu, sem eru enn betri en ljósprent-
in.
Það er með Konungsbók seni fleiri
handrit, að sums staðar hafa verið skafn
ir út stafir og breytingar gerðar. Slíkar
breytingar er oft mjög erfitt að sjá,
nema í handritinu sjálfu. Þó verður
oft að notast við ljósmyndir og filmur.
Sumt efni er til í mörgum handritum,
sem eru út um allar jarðir — Svíþjóð,
Bretlandseyjúm og víðar. Við útgáfu
vinnu þarf því .oft að nota mörg hand-
rit _ samtímis, og mikinn hluta starfsins
er þá hægt að vinna á grundvelli ljós-
mynda. Haganlegra er þó að hafa hand-
ritin sjálf á staðnum, og nauðsynlegt
urn þau handrit sem mestu máli skipta.
Ólafur: Já, — þegar við sendum
handrit landa milli notum við póstþjón
ustuna og sendúm þá með skipapósti í
ábyrgð.
Stefán: Um tryggingar póstsendinga
gilda ákvæði hjá pósti en ef um dýr-
mæt handrit er að ræða, þá er tekin
sú trygging sem hæst er og unnt er að
fá. Að sjálfsögðu er þó ógemingur að
meta handrit Konungsbókar Sæmuhdar
Eddu til fjár.
Stefán: Hvers vegna blöð úr skinnbók
eru mislæsileg? Mjög algengt var og
ein ástæðan að bækur væru óbundnar
eða lausar í bandi. Þá var unnt að taka
kver úr bókinni og eðlilega slitnuðu þá
mest yztu blaðsíður kveranna. Kver er
bað sem á r.útímamáli myndi kallað
örk.
Ólafur: Ég veit ekki, hvort Konungs
bók verður rannsökuð í bráð. Hún hef-
ur verið mjög vel gefin út, en við
frekari rannsóknir þarf hiklaust að nota
handritið.
Stefán: Já, henni hafa verið gerð
rækilegri skil en flestum eða öllum öðr
um íslenzkum handritum — þó má
segja að lengi sé hægt að mjólka kúna.
Ólafur: Satt er það að síðan farið
var að nota útblátt Ijós við lestur hand
ritanna, sést mun meira . . .
Stefán: . . . Já, en hins vegar hafa
ekki verið gerðar verulegar tilraunir
með bætta lesturstækni, nema hvað
varðar ljós. Eðlisfræðingar hafa tjáð
mér að með eðlisfræðilegum aðferðum
sé vel hugsanlegt að unnt verði að ná
fram stöfum, sem alls ekki sjást við
nei.tt ljós.
Stefán: Um aðstöðumun má segja að
aukinn fjöldi handrita hér og að auki
myndasafn af handritum um víða ver-
öld er mjög nauðsynlegt. Þá held ég að
við Ólafur séum sammála um það og
þar tölum við af reynslu, því að báðir
höfum starfað í Kaupmannahöfn, að
návist handritanna sjálfra er hvöt til
að sinna þeim og verkefnum, sem þau
bjóða. Maður tekur sér handrit í hönd
og rekst á eitthvert atriði, sem vekur
spurningu, sem nauðsynlegt er að fá
svar við. Verkefnin eru svo mikil ef
gera á þeim þokkaleg skil. Því er ekki
hætta á atvinnuleysi í stéttinni og nýj
ar leiðir til rannsókna opnast í sífellu.
Það starf, sem unnið er á stofnun eins
og þessari og á Árnastofnun í Kaup-
mannahöfn er og hefur verið mest út-
gáfa texta og um leið rannsóknir á
málfari, uppruna og ferli handritanna,
sem notuð eru við útgáfuna.
Ólafur: Jú, það er afskaplega
skemmtilegt að þessu handritamáli er
endanlega lokið — það hefur verið leið
inlegt, þótt samstarf okkar við Árna
safn og Konunglega bókasafnið hafi allt
af verið jafn vinsamlegt . . .
Stefán: . . . Þó varð handritamálið
um skeið til þess að vekja upp kala-
tilfinningar, sem áður voru farnar að
hjaðna. Nú vonum við bara að yfir
þær grói á ný hið skjótasta. Andstaða
danskra fræðimanna er skiljanleg, þótt
þeir, sem mest hafa haft sig í frammi
séu raunar ekki þeir, sem nánustum
böndum eru tengdir handritunum . . .
Ólafur: . . . afskaplega hefur verið
erfitt að ræða málið með rökum og
satt að segja lítið gert af því.
Þá sögðu þeir félagar, að ekki væri
við því að búast og raunar ekki æski-
legt, að öll rannsóknastarfsemin flyttist
til íslands. í Árnasafni hefur verið kom
ið upp miklu og góðu safni mynda af
handritum úr söfnum mjög víða. Mjög
æSkilegt er að þessi fræði séu stunduð
á fleiri en einum stað því að þá skap-
ast heilbrigð samkeppni um verkvönd
un og verkefnaval sögðu Stefán Karls-
son og Ólafur Halldórsson að lokum.