Morgunblaðið - 24.04.1971, Page 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. APRlL 1971
11
Vinátta landanna verð-
ur heilsteyptari en fyrr
Stutt samtal við Gunnar
Björnsson, ræðismann
MEÐAL ýmiisisa góðra gesta,
sam komu til Islands í til-
efni afhendingar Flatey.jar-
bókair og Sæammdar-Eddiu,
var Gumnar Björnsisoin ræðis-
maður okkar i Danmörku.
Hamn sigldi með „Vædderen“
hedm, eirun Islendinga, en fór
frá borði, áður en skipið lagð-
isit að bryiggju, enda hafði þá
verið ákveðið að einvörðungu
Danir væru í skipiniu. Frétta-
maður Mbll. hitti Gunmar
Bjömsison að máli og rabbaði
við hann stuttiega.
— Það er orðið lanigt siiðan
ég hélt til Danmerkur, sagði
hann. — Árið 1929 hélt ég
þamigað til nárns, en vaæ jaifn-
an hér heima á suimrin fram
að stráði. Þegar ég sáðan ílent-
ist þar þau ár var sýnt að ég
myndi ekki komia aikominn
heiim í bráð. 1 þretfám ár vann
ég svo í Komiumigsritaraskrif-
stofummi, eða fram að sam-
bamdsslitum og árið 1951 fór
ég í sendiráðið sem konsúil.
Þá var Sigurður Nordal sendi-
herra og síðan haifa þeir ver-
ið Stefán Jóhamn Stefánsson,
Gunnar Thoroddsen og Sig-
urður Bjamason, aflt miklir
afbraigðsmienn, sem ég hef átt
góða samvinnu við. og tel
ávimming af að haifa fengið að
kynnast. En þrátt fyrlir lamga
útivist tel ég mig auðviitað
aliJtaf Islending og þegar ég
hætrti störfum eftir fimm ár
eða svo, gæli ég við þann
draum að flytjast alkominn
til Islands. Auðvitað hef ég
verið hér tiður gestur öll
þessi ár, kom siðast heim í
sumar, er hér var ræðis-
mannaifundur.
— Og þér hafið fylgzt með
gangi hándritamálsims frá
fyrstu tið?
— Já, ég hef hlýtt á élldar
umræður um málið á þirng-
inu, verið við þegar tveir
1 andsréttar d ómar og 9íðar
tveir hæsibaréttardómar voru
kvaðnir upp. Alltaf var mað-
ur glaður og bjartsýnn á að
Tnálið yrði vel og farsæilllega
til lykta leitt. Við Mttumst
oft i þing- eða dómsödum við
Westergaard-Nielsen og ég
striddi honum gjgurnan góð-
látilega á þvi að nú væri þebta
allt tapað fyrir Dani. Hann
tók öllu sliku spauigi vel,
emda var hann ístandsvinui',
þrátt fyrir aÆstöðu siína í
Gunnar Björnsson
handribamáiimu. Þetta var
hans sannifæring, við hana
stóð hann og hver rnaður hef-
ur leyfi til þess.
Róðurinn var þyngri fram-
an af, en ég tel það hafi að
mörgu leyti verið gott að
langur timi leið frá því mál-
inu var hreyft og þar til afltt
var komið í krirng. Sárdn
læknuðust þá smám samian,
rnenn höfðu tök á að setja
sig inn í skoðamir og sjónar-
mið íslemdinga og ég veit að
fjöldi Dana breytti skoðunum
sinum á þessu támabili. Eftir
þvi sem lengra hetfur liðið
hafa Danir æ bebur skil-
ið okkar sjónarmið. Þonri
manna í Danmörfcu heflur
verið á því, að við ættum að
fá hamdritin. En hvað vís-
imdamemmina smertir, er skilj-
anlegt að aístaða þeiirra væri
önnur.
— Það er stórkostliegt að
hafa liflað þá stund að vera
við, þegar ísfland fékk ger-
semamar tvær, Flaiteyjarbók
og Sæimundar-Eddu heim aft-
ur. Sigurður Bjamason, sendi-
herm, komst svo að orði, að
þetta væri heimsviðburður og
ég tek undir með honum og
þeim sem hafa sagt að þetta
væri einsdæmi I aamskiptum
þjóða. Varla hefði nokkur
önnur þjóð en Danir sýnt af
sér þennan drengskap og vin-
átta iamdanna verður nú heil-
steyptari en nokkru sinni
fynr.
„Lagði drögin að aðild
íslands að ILO“
Rætt við Wilfred Jenksvaðal-
framkvæmdastjóra Alþjóða
vinnumálastofnunarinnar
FVRIR skönimu dvaldist hér á
landi, Wilfred Jenks, aðalfram-
kvænidastjóri Alþjóða vinnu-
málastofnunarinnar (ILO), og
átti viðræður við vinnumálaráð
herra Norðurlandanna, sem hér
sátu á fundi í vikunni. Jenks
hefur verið aðalframkvæmda-
stjóri ILO í u.þ.b. eitt ár, en
hann hefur starfað fyrir stofn-
unina mn 40 ára skeið — eða
allt frá því hann Iauk námi frá
Cambridge-háskólantum
Morgunblaðið átti stutt sam-
tal við Jenks, og spurði hann um
sögu ILO og starfssvið þess nú
á dögum.
WUfred Jenks
— ILO var stofnað árið 1919
á sáma tima og þjóðabandalag-
ið, og byggt upp næstu árin á
eftir. Upphaflega áttu ríki Þjóða
bandalagsins einungis aðild að
stofnuninni, en þannig urðu
Bandaríkin ekki aðili fyrr en
1934, og Sovétríkin í fyrsta sinn
það sama ár, sagði Jenks. — í
Síðari heimsstyrjöldinni flutti
ILO bækistöðvar sínar frá Genf
til Montreal í Kanada, en í maí
1944 hélt stofnunin afar mikil-
væga ráðstefnu í Fíladelfíu, þar
sem starfsvettvangur ILO eftir
striðið var markaður. Ég nefni
þessa ráðstefnu sérstaklega, því
að þetta var fyrsta ráðstefnan
eftir að ísland hlaut sjálfstæði
og fyrsta ráðstefnan, sem Is-
land átti fulltrúa á. Þórhallur
Ásgeirsson, sem þá var sendi-
ráðsritari í Washington sótti
þessa ráðstefnu, og vildi þannig
til að ég átti viðræður við hann
þar. Lögðum við drögin að að-
ild íslands að ILO og árið 1945
gekk ísland í ILO. Á árunum
1950—51 átti Island sæti í vara-
stjóm stofnunarinnar.
Eftir styrjöldina síðari varð
ILO sérstofnun innan Samein-
uðu þjóðanna. Jenks sagði, að
með árunum hefði ILO breytzt
Umsvif stofnunarinnar hefðu
aukizt, þvi að aðildarríkjunum
hefði stöðugt verið að fjölga,
sérstaklega frá Asíu og Afríku.
Undirstöðurnar eru þó hinar
sömu og fyrr. ILO er alheims-
stofnun og sem slík tekst hún
á við verkefni og vandamál sem
hafa alheimsgildi. Fyrst og
fremst berst hún fyrir frelsi
mannsins, og vinnur að því að
skapa honum betra líf samfara
félagslegu öryggi og umhyggju.
Engu að síður hafa vandamálin,
sem stofnunin glimir við, breytzt
með árunum eftir því sem um-
svif hennar hafa aukizt. Þau eru
flóknari en áður en þau verður
að reyna að leyisa á sem breið-
ustum grundvelli. Jenks kvaðst
undrandi en um leið ánægður
hversu vel á veg íslendingar
væru komnir með lausn þessara
mála hér á landi.
Hann gat þess ennfremur, að
hin alþjóðlega ráðstefna ILO
væri framundan, og þar yrði
mikil áherzla lögð á þessar grund
vallarhugsjónir stofnunarinnar.
Þvi kvaðst hann hyggja gott til
glóðarinnar að hitta hér vinnu
málaráðherra Norðurlandanna
allra, þar sem þau lönd væru
komin lengst allra á þessu sviði.
Kvaðst hann vonast til að þess-
ar viðræður gætu leitt til þess
að Norðurlöndin ættu frum-
kvæðið innan ILO á þessum
grundvelli, sem áður er getið.
Jenks sagði að endingu, að
hann væri kominn til Islands I
þrennum tilgangi — að sjá land-
ið sem venjulegur ferðamaður,
verða fyrsti aðalframkvæmda-
stjórl ILO tii að heimsækja Is-
land frá því að landið gerðist
aðili að stofnunmni og ræða við
þá aðila hérlendis sem mynda
fulltrúanefnd Island hjá ILO.
Kvaðst hann hafa átt viðræður
við Emil Jónsson, félagsmálaráð
herra, og þá hitt Benedikt
Gröndal, formann Vinnuveitenda
sambandsins, og Hannibal Valdi-
marsson, formann Alþýðusam-
bands. Hér er rétt að skjóta því
að, að fulltrúanefndir frá aðild-
arríkjum ILO er jafnan skipað-
ar tveimur fulltrúum ríkisstjóm
arinnar í viðkomandi landi, fuU-
trúa frá atvrnnurekendum og
fuUtrúa frá stærsta verkalýðs-
sambandinu. Viðræðurnar sner-
ust um stöðu Islands innan ILO
og hvemig Island gæti orðið virk
ari þátttakandi í starfi stofnun-
arinnar.
Kannaðar loftslagssveiflur
liðinna alda?
Loftslagið fer kólnandi og
talið að það haldi áfram
Bandariska rannsóknastofn-
unin National Science Foundat-
ion hefur nú tilkynnt að lnin sé
reiðubiiin til að taka þátt i
dansk-anierískum leiðangri, sem
hefur það niarkmið að afla
aukinnar þekkingar á loftslags-
sveifhini liðinna alda með þvi að
bora niður í gegnum jökulhett-
una á Grænlandi.
Þessi tilkynning kemur svo
seint frá Bandaríkjunum, að erf
itt verður að framkvæma þá
vinnu, sem ráðgerð hafði verið í
sumar í þessum leiðangri,
segir leiðangursstjórinn, próf-
essor Willi Dansgaard hjá H.C.
örsted Institut. Bandaríkjamenn
ætla að leggja til flugvél, sem
útbúin verður eleiktroniskum
tækjum til staðsetninga og til
mælinga á isnum, svo að við get-
um ákveðið nákvæmlega hvar á
að bora. Við vonumst til að
tími verði til að bora niður á
400 m dýpi í ár. En næsta ár
er ætlunin að framkvæma bor-
un niður á 2000 metra dýpi. Með
því að bora 1400 metra niður
við Thule, var hægt að lesa
loftslagssöguna aftur á bak I
100 þúsund ár.
NÝ ÍSÖLD
Nýlega birtist 1 Berlingske
Tidende grein eftir Bent Henius
um loftslagið og vangaveltur um
hvort það sé að kólna. Erum við
á leið til nýrrar isaldar? segir
hann í upphafi. Og heldur
áfram: Margir vísindamenn
halda það. Það er staðreynd að
veðrið á jörðinni hefur verið
kaldara undanfarin 40 ár og að
það hefur einkum verið kalt
síðastliðin 10 ár. Ef öll jarð-
kringlan er tekin fyrir, þá hef-
ur meðalhitinn fallið um næst-
um eina gráðu s.l. 30 ár. Og sé
aðeins litið á norðurhluta hnatt-
arins er um heilar tvær gráður
að ræða.
Vlsindamenn vita, að 5-10
gráðu sveiflur í meðalhita, geta
framkallað hættulega hlýtt
loftslag eða nýja ísöld. Síðasta
ísöld hófst fyrir 70 þúsund árum
og lauk fyrir 10 þúsund árum.
Enski loftslagsfræðingurinn
H.H. Lanib hefur kannað lofts-
lagið á fyrri tið með rannsókn-
um á handritum og myndum og
komizt að þeirri niðurstöðu að
á 14. öld hafi verið mun hlýrra
Ef ísinn bráðnar á
á allri
lieiinsskauta svæðunum, getur sjávarborð hækkað um nokkur hundmð metra
jörðinni og flætt yfir gróðursælustu og þéttbýlustu svæðin.