Morgunblaðið - 24.04.1971, Qupperneq 21

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. APRÍL 1971
21
- Geim-
stöð
Framh. af bls. 1
þremur eða fjórum Sojus-geim-
fötum er skotið verði á loft.
Alit i.ovklls
Sir Bernhard Lovell, einn
helzti sérfræðingurinn um geim
vísindi Rússa, spáði því í dag að
geimfararnir í Sojus 10 mundu
reynda að fara um borð í Saljut.
Hann sagði að eftir ætti að koma
i ljós hvaða aðferð þeir notuðu,
hvort um geimgöngu yrði að
ræða eða tengingu. Hanri kvað
Rússa mjög nálægt þvi marki
að byggja mannaöa geimstöð,
þar sem geimfarar dveldust
langtímum saman og margir
hópar geimfara gætu heimsótt,
en slíka stöð mætti nota „til góðs
og ills."
Af opinberri hálfu í Moskvu
er ekkert sagt um fyrirhugaða
geimstöð, en geimfararnir hafa
sjálfir gefið i skyn að bygging
geimstöðvar sé tilgangur ferð-
arinnar. Að sögn Tass-fréttastof-
unnar er tiigangur Sojusar 10:
• að gera tilraunir ásamt
með rannsóknarstöðinni Saljut,
sem sett var á braut umhverfis
jörðu 19. apríl,
• að gera heildarúttekt á end
urbættum tækjakerfum geim-
skipsins,
• að endurbæta enn hand-
stýrð og sjálfvirk kerfi til
stjórnunar til að rétta geimfar-
ið af á hinum ýmsu stigum
flugsins,
• að gera læknis- og liffræði
legar athuganir á áhrifum geim-
flugs á mannslíkamann.
Um fjórum klukkutímum eft-
ir geimskot Sojusar tilkynnti
Tass að Saljut hefði farið 66
hringi umhverfis jörðu og að öll
tæki störfuðu eðlilega. Sovézka
sjónvarpið birti í morgun kvik-
mynd af Sojusi 10 og lýstu geim-
fararnir fyrsta hluta ferðarinn-
ar. Þeir notuðu dulnefnin
„Granít" Shatalov Granit 1.,
Yoliseyev Granít 2. og Ruka-
vishnikov Granít 3. Geimfarinu
var skotið frá hinni risastóru
geimvísindastöð Rússa á eyði-
mörkinni umhverfis Baikonur í
Mið-Asíu, í sovétlýðveldinu
Kazakstan.
Avarp shatalovs
Áður en Sojus 10. lagði af
stað flutti Shatalov geimskip-
stjóri ávarp, þar sem hann
minntist þess, að Júrí Gagarín
hefði haldið frá þessari sömu
geimferðamiðstöð fyrir tíu árum.
Hann sagði, að áhöfn Sojusar
10. mundi halda áfram því mikla
starfi, sem þá var byrjað á og
gera mjög víðtækar vísindalegar
og tæknilegar athuganir og til-
raunir. Vér þökkum, sagði hann,
Kommúnistaflokknum og sovét-
stjórninni það traust, sem okkur
hefur verið sýnt. Ég fullvissa
yður um að vér munum gera
allt sem í voru valdi stendur
til að frámkvæma þáu vérkefni,
sem ættjörðin hefur falið okk-
ur.
GEIMFARARNIR
Vladimír Shatalov er fæddur
1927 og var faðir hans járnbraut-
arverkamaður. Hann ólst upp í
Leningrad, gekk snemma í flug-
skóla og lauk námi við Aka-
demíu flughersins 1956. Hann
var reyndur og hæfur flugmaður
er hann var tekinn í sveit geim-
fara 1963. Shatalov fór í fyrstu
geimferð sina í janúar 1969 er
hann stjórnaði Sojusi 4. og tengdi
það með ágætum við geimfarið
Sojus 5. og myndaði þannig
fyrstu tilraunastöðina á braut
umhverfis jörðu. 1 október sama
ár fór hann í aðra geimferð sína
— stjórnaði hann geimfarinu
Sojusi 8. þegar þrjú geimför af
sojusgerð fóru á loft i einu.
Kona Shatalovs, Múza, er bú-
fræðingur að .menntun og eiga
þau tvö börn.
Alexei Yeliseyev, verkfræðingur
Þannig hugsa Rússar sér að geimstöð þeirra verði. Teikning-
una gerði geimfarinn Alexei Leonov.
Akureyri:
Björgvins Guðmunds
sonar minnzt
geimskipsins, er fæddur árið
1934. Hann lauk námi við Bau-
man- tækniháskólann í Moskvu
og hefur siðan 1963 fengizt við
vísindaleg vandamál, sem tengd
eru þróun geimferðatækni. Hann
er og íþróttamaður ágætur. Ár- \
ið 1966 var hann tekinn í sveit
geimfara.
Hann fór í fyrstu geimferð
sína i janúar 1969, sem verk-
fræðingur Sojusar 5., og fór þá
m.a. út úr geimfarinu og yfir i
Sojus 4., sem Shatalov stórnaði.
1 október sama ár flaug hann
svo aftur með Shatalov í Soj-
usi 8.
Kona Yeliseyevs, Larisa Komar
ova, er verkfræðingur. Þau eiga
eina dóttur.
Nikolai Rukavishnikov, nýlið-
inn, er 38 ára gamall. Hann lauk
árið 1957 námi við Verkfræði- og
eðlisfræðistofnunina i Moskvu.
Hann reyndist fær og hugvits-
samur verkfræðingur og góður
skipuleggjandi. I janúar 1967
hóf hann þjálfun til geimferða.
Kona hans, Nina, er tækni-
fræðingur. Þau eiga einn son.
Geimfararnir eru allir félagar
í Kommúnistaflokknum.
A UNDAN USA?
í bandarisku geimvisindastöð-
inni í Houston var sagt i dag,
að ef rétt reyndist að áhöfn
Sojusar 10. ætti að manna geim-
stöð, væru Rússar að minnsta
kosti tveimur árum á undan
Bandaríkjamönnum. Fyrstu
frumgerð mannaðrar geimstöðv-
ar Bandaríkjamanna, sem verð-
ur í stórum dráttum endurbyggt
Apollo-geimíar og kallast „Sky-
lab“, verður skotið á loft 1973 ef
allt fer samkvæmt áætlun. Geim-
stöðin á að rúma þrjá geimfara,
sem eiga að dveljast í 28 daga i
geimnum og gera ýmsar vísinda
rannsóknir, svo sem stjörnu-
rannsóknir, veðurathuganir og
fjarskiptatilraunir, auk þess
sem reyna á hæfni mannsins i að
dveljast langtímum saman í
geimnum.
Akureyri, 23. apríl
MINJASAFNIÐ á Akureyri efn
ir til sýningar í Kirkjuhvoli, Að
alstræti 58, vegna áttræðisaf-
mælis Björgvins Guðmundsson
ar tánskálds. Sýningin verður
opnuð sunnudaginn 25. apríl og
verður opinn þann dag og næstu
sunnudaga á .venjulegum sýning
Sérstæður
bílstuldur
VOLKSWAGEN-bifreið — ár-
gerð 1961 var stolið frá Skip-
holit 35 um páskana. Bifreiðin
var þar til viðgerðar og var ver-
ið að ryðbæta hana. Eigandi bíls
ins hafði haft orð á þvi, að sér
þætti verkið sækjast seint, og
komið til tals milli hans og við-
gerðarmannsins, að hann mundi
taka bilinn og fara með hann til
viðgerðar annars staðar. Litlu
síðar hvarf bíllinn, og taldi við-
gerðarmaðurinn, að eigandinn
hefði sótt hann. Ekki komst upp
um stuldinn fyrr en i fyrra-
kvöld, er eigandinn kom til að
vitja bilsins, og kannaðist þá
ekki við að hafa sótt hann áður.
Billinn bar skrásetningarnúmer-
ið R-20408, ljósgrænn að lit
og talsvert ryðgaður. Annan
framstólinn vantar.
Margar kveðjur
bárust til
sendiráðsins
Á HANDRITAHÁTlÐINNI síð-
asta vetrardag bárust til danska
sendiráðsins margar blómakveðj
ur, símskeyti og bréf.
Sendiherrann, Birger Kron-
mann, sagði Mbl. í gær að sér
væri það mikið ánægjuefni að
taka við þessum vinsamlegu
kveðjum, sem væru mikill vin-
áttuvottur.
Sendiherrann gat þess i stuttu
samtali, að margir hinna dönsku
sendinefndarmanna, hefðu sagt
sér frá óvæntum og gleðilegum
viðbrögðum fólks yfir endur-
komu handritanna, er fólk á göt-
um úti, — bláókunnugt -—hefði
gengið til hinna dönsku gesta,
tekið í hönd þeirra og þakkað
þeim fyrir handritin.
artima safnsins kl. 2 til 4 síð-
degis. Einnig verður -sýningin
opin afmælisdaginn, mánudag-
inn 26. apríl kl. 5 til 7 síðdegia.
Eftir lát Björgvins gaf ekkja
hans frú Hólmfríður Guðmunda
son minjasafninu margt muna
og mynda úr búi þeirra hjóna
til varðveizlu. Þessir hlutir
verða meginuppistaða sýningar
innar, en einnig verða þar sýn
ishorn af bókum og handritum,
sem eftir Björgvin liggja.
— Sv. P.
— Bent Larsen
L’ramhald af bls. 17.
litið er á það frá sjónarhóli skák
meistarans, það kemur ekki aft
ur. Það er mjög erfitt að segja,
hvað það er, en maður tapar
einhverju, sem ekki er unnt að
vinna upp aftur.
— En hvað um sjálfan þig?
Verður þú aldrei leiður á skák-
inni?
— Ja, skákin er starf mitt.
Ég hef ailtaf áhuga á henni, en
stundum hugsa ég með sjálf-
um mér, að ég muni ekki tefla
neina alvarlega skák um nokk-
urt skeið, sökum þess að mað-
ur verður þreyttur á slíku, en
það þýðir ekki það sama og að
maður sé orðinn leiður á skák.
Hvernig tekst þér að lifa
af skákinni?
— Mjög sæmilega. ég tef tekj-
ur mínar af verðlaunum í móturn
og af sérstökum greiðsium, sem
ég fæ fyrir að taka þátt í mót-
um. Sömuleiðis hef ég tekjur
af því að tefla fjöltefli og flytja
fyrirlestra um skák. Þá flyt ég
einnig skákþætti i útvarpi og
sjónvarpi og loks skrifa ég mik-
ið um skák. Til samans kemur
þetta ekki illa út.
| - Ertu kvæntur?
Jú, en við eigum ekki börn.
— Teflir konan þín skák?
Já og nei, hún kann mann
ganginn.
—- Fellur henni það, hve skák
in tekur mikið af tíma þínum?
Er hún ekki afbrýðissöm út í
skákgyðjuna?
— Nei, hún er ekki afbrýðis-
söm út í skákgyðjuna. Fyrir kon
unmi minini er skákin starí mitt,
sem ég verða að einbeita huga
minum að, rétt eins og ég væri
læknir eða eitthvað annað.
Kortasýning í Lands-
höf ðingj ahúsinu
í DAG verður opnuð i Lands-
höföingjahúsinu, Skálholtsstíg 7
sýning á jarð’íræði- og gróður-
kortum og sýnishornuni af vinnu
Landmælingastofnunarinnar, en
sú stofnun annast allar land-
mælingar hér og kortagerð sem
áður var unnin á vegum danskr
ar stofnunar. Sýning þessi, sem
er hin fyrsta sem haldin er í
Landsliöfðingjahúsinu frá þvi
Menntain&laráð og Bókaútgáfa
Menningarsjóðs og Þjóðvinafé-
lagið fluttust í það', verður opin
frá ki. 1—7 i dag og á morgun.
Menningarsjóður annast útgáfu
jarðfræði- og gróðurkortanna.
út 45 kort alls. Alls koma 10
ný gróðurkort út á þessu ári.
Kort þessi eru gefin út í mæli-
kvarðanum 1:40.000, en Ingvi
Þorsteinsson hefur unnið að gerð
kortanna, Landmælingar íslands
annast einnig teikningu þessara
korta fyrir prentun. Tilgangur
inn með gerð kortanna er sá að
afla almennrar og visindalegrar
þekkingar á gróðri iandsins, hve
mikill uppblástur á sér stað, og
hvert beitarþol landsins er. Að
sögn Ingva Þorsteinssonar á
blaðamannafundi í gær eru stað
reyndir þær sem komið hafa
fram við gerð kortanna ekki
glæsilegar. Sagði Ingvi að um
50% af gi'óðri landsins væri of
nýttur og gróðurfar á niðurleið.
Mest ofnýting á sér stað á Suð
vesturlandi, en bezt er ástandið
á Austurlandi, þar sem gróður
er að aukast nokkuð. Allt há-
lendið hefur nú verið kortlagt
og þegar er búið að kortleggja
Borgarfjarðar- og Mýrarsýslu.
Skaftafellssýslur verða kortlagð-
ar í sumar.
Á sýningunni í Landshöfðingja
húsinu verða til sýnis 3 ný ís-
landskort sem Landmælingar ís
lands eru að senda frá sér á
næstunni. Tvö þessara korta
eru ætluð fyrir börn, en það
þriðja sýnit' fiskimiðin við Is-
land og eru heiti þeirra merkt
inn á kortið. Að undanförriu hef
ur verið unnið að hagræðingu
á aðalkortunum, sem áður voru
á 9 blöðum. Verða þau nú gef-
in út á ný í 4 blöðum. Verður
nafnaskráin, sem var aftan á
eldri kortunum felld niður, í
þess stað verða kortateikningar
á táðum hiiðum. Kort af Suður-
Vestur- og Norðurlandi eru þeg
ar tilbúin, en kortið af Austur
landi kemur út í vor. Þess má
geta að Landmælingár íslands
hafa nýlega gert tvö segulkort
fyrir Raunvisindastofnunina og
unnið er að því að fullgera stórt
Rey k j a víkurkort.
Undirbúningur að útgáfu
Jarðfræðikorts af íslandi hófst
árið 1955 og hafa þegar komið
út fimm blöð aí jarðfræðikort-
inu. Eftir er að gera þrjú kort
blöð til þess að kortið nái yfir
allt landið. Guðmundur Kjart-
ansson hefur gert kortin, en
Landmælingar Islands annazt
teikningu þeirra undir prentun.
Kortið er prentað í 12 litum og
á því eru 60 tegundir tákna
um jarðfræði.
Fyrsta gróðurkortið var gefið
út árið 1966 og í dag eru komin
Vilhjálmur Þ. Gislason, form. Menntamálaráðs; Ingvi Þorsteinsson, Guðniundur Kjartansson
og Sveinn Jakobsson, forstöðumaður Landmælinga islands. (Ljósm. Mbl.: Kr. Ben.)