Morgunblaðið - 14.05.1971, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 14. MAl 1971
17
Reykjavík - áfangastaður
á leið til aukinnar evrópskr-
ar samvinnu
1 þessari vifeu er haldinn
í Reyfejavík ráðherrafundur
Fríverzlunar.samtaka Evrópu,
EFTA, sem marfear nýjan á-
l'anga í samvinnu Evrópu-
rikja. í dag fimmtudag kom
hingað til lands frá Briissel
Geoffrey Rippon, aðalsamn-
ingamaður Breta um inn-
göngu þeirra í Efnahags-
bandalagið og gaf ráðherra-
fundi EFTA skýrslu sína um
framgang viðræðnanna, sem
nú eru að komast á lokastig.
Á blaðamannafundi við
komu sína hingað sagði Ripp-
on, að á löngum fundi hans
með talsmönnum EBE i gær
hefði miðað mjög vel og náðst
hefði viðunandi lausn varð-
andi landbúnaðarmálin, iðnað
armálin og stöðu brezku sam-
veldislandanna eftir aðild
Breta að bandalaginu. Frek-
ari umræður þyrftu að fara
fram um framlög Breta til sam
eiginiegs sjóðs Efnahags-
bandalagsins en lýkur fyrir
viðunandi lausn í þeim við-
viðræðum væru góðar og
einnig kæmi varla til meiri-
háttar ágreinings út af stefnu
bandalagsins í fiSkimálum, en
nauðsytniegt væri fyrir Breta
að fá breytingu á henni, áður
en þeir gengju í bandalagið.
Rippon sagði, að nú yrðu mál
in rædd á brezka þinginu og
formleg aðild Breta að Efna-
hagsbandalagi Evrópu gæti
orðið 1. janúar 1973.
Þann 20. og 21. þessa mán
aðar munu þeir koma saman
til fundar í Paris, Pompidou,
Frakfelandsforseti og Heat'h,
forsætisráðherra Bretlands
og ræða til þrautar þau mál,
sem enn eru óleyst varðandi
inngöngu Breta í Efnahags-
bandalagið. Þessi fundur þjóð
arleiðtoganna bendir til þess,
að nú verði ekki gefizt upp
fyrr en í fulla hnefana.
Á ráðherrafundum EFTA
hefur það allt frá upphafi
verið venja að ráðgazt náið
um frekari samvinnu Evrópu
ríkja. EFTA er samkvæmt
stofnsamningi sínum aðeins á-
fangi aðildarríkjanna til frefe
ari evrópsferar samvinnu. Nú
háfa þrjú aðildarríki EFTA
sött um aðild að Efnahags-
bandalaginu. Svíar, sem áður
voru meðal umsæfejenda um
aðild að EfnaJhagsbandalag
inu, hafa dregið umsókn sína
um fulia aðiid til baka, þar
sem þeir segja, að aðild að
bandalaginu samrýmist ekki
hlutleysisstefnu þeirra. Bret
ar, Danir og Norðmenn eru
því þau þrjú EFTA-lönd, sem
nú sækja um fulla aðild að
EBE. Flest önnur EFTA-lönd
eiga nú í viðræðum við full-
trúa Efnahagsbandalagsins
um einhvers konar tengsl við
bandalagið. Island er í hópi
þeirra ríkja og hófust samn-
ingaviðræður okkar við Efna
hagsbandalaigið í nóvember s.
1. 1 þeim viðræðum hefur því
verið haldið fram, sem er yfir
lýst stefna aílra íslenzkra
stjórnmálaflokka, að full að-
ild Islands að bandalaginu
komi ekki til greina. Hins
vegar hefur verið sótzit eftir
því, að við öðlumst viður
kenningu bándalagsins a.m.k.
á sömu réttindum og við hlut
um við inngöngu okkar í EF
TA. í þessu sambandi ber að
minnast þess, að þau EFTA-
lönd, sem nú sækja um aðild
að EBE, hafa lýst þvtí yfir,
að þau muni stuðla að þvi, að
ekfei verði raskað þeim við-
skiptakjörum, sem ■ EFTA-
löndin hafa skapað sín í milli,
enda þótt sum þeirra gangi i
EBE.
Á ráðherrafundinum í dag
gerði Rippon, samningamaður
Breta við EBE grein fyrir
þeim viðræðum, sem hann hef
ur átt við Efnahagsbandalag
ið nú í byrjun þessarar viku.
Þar feom fram, að betur horfði
EFTIR
BJÖRN BJARNASON
nú en nofekru sinni fyrr um,
að samningar náist milli Bret
lands og Efnahagsbandalags
ins um þau mál, sem deilt hef
ur verið um. En þau eru fyrst
og fremst varðandi stöðu Sam
veldislandanna og hlutdeild
Breta í sameiginlegum fjár-
málum Efnahagsbandalags-
landanna. Bretar hafa orðið
að gæta hagsmuna Ný-Sjá-
lendinga, sem flytja mikið af
smjöri inn til Bretlands og
þeirra samveldislanda sinna,
sem flytja sykur inn til Bret
lands. En eins og kunnugt er,
9lógu Efnahagsbandalags-
iöndin mjög af kröfum sínum
varðandi sykurverð fyrir
fundinn í Briissei nú og þar
tófest i stórum dráttum að
komast að samkomulagi um
þau. Þá hefur það einnig ver
ið deiluefni hversu mikið
Bretar ættu að leggja til sam
eiginlegs sjóðs Efnahags-
Ibandalagslandanna á aðlög-
unartíma síinum, og er það
mál enn óútfeljáð.
Skýrsla Rippons á EFTA-
fundinum hér í Reykjavik hef
ur verið þess efnis, að efeki
er hætta á því, að aðild Breta
að Efnahagsbandalaginu
verði heft i þeim samningavið
ræðum, sem nú fara fram.
Raunar má segja, að við þess
ari niðurstöðu af viðræðum
hans í Brussel hefði rnátt bú
ast, þegar ljóst var nú um síð
ustu helgi, að þeir mundu
koma saman til fundar Pom-
pidou og Heath. Fundur þjóð
arleiðtoganna hefði efeki ver-
ið ákveðinn, ef Ijóst væri, að
hann myndi verða árangurs-
laus. Nú lítúr svo út, að meg-
indrættir samkomulags um að
ild Bretlands að Efnahags-
bandalaginu verði lagðir fyr
ir brezka þingið fyrir lok
júli næstkomandi eins og
Heath hefur stefnt að. Þess
ber einnig að minnast, að
þetta er fyrsta heimsókn for-
sætisráðherra Brettands til
Parísar í fjögur ár, og gefur
það vissulega til kynna, að
samskipti landanna eru batn
andi. En brezfea stjórnin átti
frumkvæði að þessum fundi
þjóðarieiðtoganna.
Það er mjög mikilvægt,
breði fyrir Frakka og Breta,
að samningaviðræðunum um
aðild Bretlands að Efnahags-
bandalaginu Ijúki, svo að
unnt sé að gera þjóðþingum
landanna grein fyrir niður-
stöðum þeirra. Augljóst ér,
að bæði í Bretlandi og Frakfe
landi er að skapast sterkari
hópur andstöðumanna gegn
stækkun Efnahagsbandalags
ins. Þeir Frakkar, sem eru
andvigir aðild Bretlands að
Efnahagsbandalaginu, halda
því fram að Bretar muni
draga úr forustu Frakka inn
an bandalagsins og þeir
stefni að þvi að breyta banda
laginu og þá jafnvel Banda-
rikjamönnum i hag. Hins veg
ar er því haidið fram af and-
stæðingum aðildarinnar i
Bretlandi, að hún muni auka
dýrtíð í landinu og tak-
marka sjáifstæði þess. Þróun
in hefur verið í þá átt, að
andstæðingar aðildarinnar
hafa fremur aukið fylgi sitt
en hitt. Og þess vegna er
nauðsynlegt að leiða mál-
ið til lykta sem fyrst, áður
en andstaðan magnast enn.
Þegar horft er til annarra
umsóknarlanda eins og Nor-
egs og Danmerkur, þá
verður þess einniig vart, að
andstæðingar aðildar að
Efnahagsbandalaginu verða
öflugri eftir því sem samn-
ingaviðræðurnar taka lengri
tíma. Nýskipuð stjórn Verka
mannaflokksins i Noregi er
tvímælalaust á þeirri skoðun,
að landið eigi að gerast aðili
að Efnahagsbandalaginu.
Errda þótt segja megi, að
stjórn þessi hefði aldrei ver-
ið mynduð, ef ekki hefði auk
izt andstaðan gegn aðild að
bandalaginu í Noregi. Flokk-
ur Per Bortens, fyrrverandi
forsætisráðherra, var klofinn
1 Danmörku hafa allir
flokkar komizt að samkomu-
lagi um það, að bind-
andi þjóðaratkvæðagreiðsla
eigi að fara fram, um það,
hvort landið gerist aðili að
EBE eða ekki. Tillaga um
þetta efni kom fram frá sósi-
aldemókrötum, stjórnarand-
stöðuflokknum, en atkvæða
greiðslan hefði vafalaust far
ið fram hvort eð, þar sem
þörf er á samþykki 5/6 hluta
þjóðþingsins i slíkum málum,
en náist slikur meiri-
hluti ekki er skylt að
efna til þjóðaratkvæða-
greiðslu.
Af því sem hér hefur ver-
ið sagt í tilefni af ráðherra-
fundi EFTA á Islandi,
Rippon, markaðsmálaráðherra Breta, og Brugger, efnahags-
málaráðherra Sviss, takast í hendur á ráðherrafundi EFTA í
ffær.
í málinu, og réð það tvímæla-
laust úrslitum um afsögn
hans úr forsætisráðherraemb
ættinu, enda þótt „Iekamálið“
hefði verið opinber ástæða
hennar. 1 Noregi eru stjórn-
málamenn sammála um það,
að þjóðaratkvæðagreiðsla
fari fram um aðildiina, en at-
kvæðagreiðslan hefur ekki
bindandi áhrif á stórþingið.
Við upphaf ráðherrafundar EFTA í gær. Fremst á myndinni f.v. eru Sir John Coulson, fram-
kvæmdastjóri EFTA, og svissneski ráðherrann Brugger, sem er í forsæti á fundinum
kunna menn að spyrja, hvað
þetta komi EFTA við. Þegar
litið er til forsögu EFTA, þá
kemur í ljós, að samtökin
eru stofnuð vegna ágreinings
um stofnun Efnahagsbanda-
lagisins. Þrátt fyrir þennan
ágreining hefur það ávallt
verið stefna EFTA-landanna
að ná einhvers konar tenigsl-
um við Efnahagsbandalagið,
og mörg þeirra hafa oftar en
einu sinni sótt um aðild að
EBE. Og i byrjun síðasta ára
tugs var jafnvel til umræðu
hér á landS, að Island gerðist
aðili að EBE. Það kemur j
Ijós á lokafundi ráðherranna
frá EFTA-löndunum hér í
Reykjavik á morgun, föstu-
dag, hvort þeir vilja halda
áfram nánara Evrópusam-
starfi eða draga í land. Lík-
legast má telja, að þeir kjósi
framhald aukinnar sam-
vinnu Evrópuþjóða og þess
vegna verði Reykjavík
áfangi á leiðinni til auk-
innar evrópskrar samvinnu.
I þeirri samvinnu verðum við
Islendingar að vera virkir
þátttakendur.
Þó skyldu menn minnast
þeirrar bjartsýni, sem
ríkti á Norðurlandaráðs-
fundinum hér í ársbyrj-
un 1970 um stofnun
NORDEK. Af þeim fundi
hurfu menn í þeirri vissu,
að þeim hefði tekizt að leggja
grundvöllinn að NORDEK,
en þeir voru ekki fyrr komn
ir til heimalanda sinna en
þeir byrjuðu að draga í land
og síðan hefur hugmyndin
um NORDEK heyrt sögunni
til.