Morgunblaðið - 16.05.1971, Síða 3

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. MAl 1971
3
ið notaðir til halds fyirir saum-
þráðinn sem festi saman kver
bókarinnar. Venjulega eru bút
amir svo sem 10—15 sentimetr
ar á lengd og svo sem 6—10 á
breidd; þó er til að notaðir hafi
verið stærri sneplar og jafnvel
'heil skinnblöð.
Lange skjalavörður lét nú
hefja skipulega leit að skinn-
bleðlum í bókbandi safnsins,
og má segja að það væri upp-
'haf slíkra athugana í sötfnum
á Norðurlöndum. Mest fannst
að sjálfsögðu i íyrstu lotunni,
og ári eftir að Lange fann
fyrstu brotin birti sagnfræðing
urinn P. A. Mundh skýrslu um
afraksturinn í Norsk Tidsskrift
for Videnskab og Litteratur
(„Levninger af norsk Oldlit-
teratur i det norske Rigs-
arkiv"). Siðar hafa smám sam-
an fundizt eitt og eitt brot til
viðbótar; og ekki tö'ldu skjala-
verðir safnsins óhugsandi, er
ég ræddi við þá, að eitthvað
merkilegt ætti enn eftir að
koma í leitirnar.
Plestir eru sneplarnir úr
kirkjuilegum miðaldaritum á
latínu, en þó er einnig talsvert
á norrænu máli. Alls hafa fund
izt ieifar af um 1200 latneskum
handritum og um 100 norræn-
um. Stundum eru aðeins einn
eða tveir sneplar úr hverju
handriti, en stundum allt að 30.
Samtals eru snepiamir nokkuð
á sjötta þúsund, þar af tæp-
lega 500 úr hinum norrænu
handritum.
FÓGETAVANDALISMI EÐA
LÉNSMANNASPJÖLL
Plest brotin fundust i reikn-
ingsbókum og manntalsbókum
fógeta, og þvi var þeim í
fyrstu einum kennt um þessa
eyðileggingu; þeir hefðu láfið
skera sundur skinnbækumar,
þegar þeir voru að binda reikn
inga sína. Kölluðu Muneh og
samtíðarmenn hans þetta
„fógetavandalisma". En Gustav
Storm benti síðar á það að oft
eru sneplar úr einni og sömu
s'kinnbók i bandi á fógetareikn
ingum frá mismunandi héruð-
um Noregs, og af því dróhann
þá ályktun að eyðingin hefði
verið framin eftir að fógetar
höíðu skilað reikningunum til
aðallénsmanna. Þar hefðu skrif
arar safnað saman reikningum
nokkurra ára og látið binda þá
áður en þeir voru sendir suð-
ur til Kaupmannahafnar. Þetta
mál hefur ekki verið kannað
$ÓÍt<tírí>fotmt
^cffamcnf/tJcfu
cfgenhgoit) z (Cuðngdú
ílalpt ptebifjði •* Pínði/btít i þfö
me/®€m bna poílulat *0tibj fp(
«1(4 mcií ílðart fPnpuðo. þh«u
ítu ttii bfct vtlðgb 4 *7oc
r4Miif ©ubthllopa «
byrbðt/ efí «Imu QM
ttú ttl famðat t
0<?!i?bi4lp4r.
Titilblað Nýjatestamentis Odds Gottskálkssonar,
sem út var gefið i Hróarskeldu 1540. Elzta ís-
lemzk bók prentuð sem til er.
gaumgæfiiega, en svo virðist
sem bæði fógetar og lénsmenn
eða lénsskrifstofur eigi þarna
hlut að máli. í fljótu bragði má
þykja litlu varða hvorum sé
um að kenna, en þó er þetta
ekki með öllu þýðingariaust:
Ef fógetar eiga sökina, þá sýn-
ir það að hin norrænu hand-
rit hafa verið dreifð um land-
ið; en sé þetta verk léns-
manna eða skrifara þeirra, þá
má vera að um sé að ræða fá
og einstæð bókasöfn, tii dæm-
is söfn klaustra, sem eftir siða-
skipti hafi verið lögð undir hin
ar æðstu stjómarskrifstofur
landsins; og þá væri þetta ekki
altækur vitnisburður um bóka-
eign og bóklestur Norðmanna
á 13. og 14. öld.
LtJTERSTRt) OG LÖG
KRISTJÁNS FJÓRÐA
Handrit latneskra kirkjurita
tóku að missa gildi sitt þegar
á kaþólskum tíma við tilkomu
prentlistarinnar. Að visu eign-
uðust Norðmenn ekki prent-
Simavarzla
Óskum að ráða stúlku til símavörzlu og vélritunar.
Umsóknir með upplýsingum um aldur, menntun og fyrri störf
sendist afgreiðslu blaðsins fyrir 19. þ. m., merkar: „7552",
Atvinna
Viljum ráða ungan mann með Verzlunarskólapróf eða hlið-
stæða menntun til að annast verðútreikninga og fleira.
Umsóknir með upplýsingum um aldur, menntun og fyrri störf
sendist afgreiðslu blaðsins fyrir 19. þ. m., merktar: „7553".
nusnœoi
fyrir verzlun mína.
smiðju fyrr en á 17. öld —
meir en hundrað árum siíðar en
íslendingar, en latneskar prent
bækur bárust þeim frá Dan-
mörku. Auk sjálfrar hinnar
latnesku Bibliu (Vulgata) má
nefna Missale Nidrosiense og
Breviarium Nidrosiense, sem
prentuð voru í Kaupmanna-
höfn og París 1519. Siðan
dundu siðaskiptin yfir, og þótti
eftir það' Guði þóknanlegt að
tortíma öllum pápiskum villu-
bókum, enda voru þær alger-
lega ónytsamlegar.
Meir en tveir þriðju hlutar
hinna norrænu handrita eru
norskar lögbækur. Eyðilegging
þeirra stendur í beinu sam
bandi við innreið danskra
áhrifa. Á 16. öldinni var farið
að þýða Landslög Magnúsar
lagabætis á dönsku, eins og
fyrr segir, og fullnaðist sú við-
Ieitni með útgáfu Norsku laga
í Kaupmannahöfn 1604 —
„Den Norske Low-Bog, offuer-
seet, corrigerit oc forbedrit."
í>að stendur heima að elzta
fógetabókin i skjalasafninu
sem geymdi norsk fornlög í
bandi sinu var frá 1610, sem sé
rituð fáum árum eftir prentun
laganna. Og öil lögbókarbrotin
voru í bandi reikninga frá
næstu áratugum á eftir, hin
síðustu i reikningum frá 1650.
Sýnir það hve rösklega hefur
verið gengið að verki við tor-
timingu þessara forngripa. Þó
hefur ekki tekizt að spilla
þeim öllum, því að enn er til
fjöldi af heil'legum handritum
norskra fornlaga, svo sem sjá
má i hinu fagra útgáfuverki
Norðmanna frá 19. öld, Norges
gamle Love.
ÓVEN.TULEG
ÍITFLTJTNIN GSV ARA
Minnst að vöxtum, en merk-
ust að heimiidargildi alira þess
ara bókbandsbrota eru leifar
ýmissa norrænna handrita ann
arra en iögbókanna. Alls eru
þarna slitur af hér um bil 30
slikum handritum, sem flest
hafa að geyma fornar sögur.
Skal nú vikið nokkru nánar að
þeim.
Það vekur þegar i stað at-
hygli hve mikið er um islenzk-
ar rithendur á þessum sögu-
bókum. í hinum norsku laga-
brotum sem fyrr getur bregð-
ur aðeins fyrir íslenzkum hönd
um — til dæmis hendi Hauks
iögmanns Erlendssonar sem
löngum dvaldist í Noregi; en
mest er skrifað af Norðmönn-
um, eins og að líkum lætur.
Hins vegar er mikill meirihluti
sögubrotanna með islenzkum
riteinkennum, og fer vart milli
mála að þar hafa Islendingar
verið að verki. Stefán Karls-
son magister, sem manna mest
hefur rannsakað þessi hand-
ritabrot, hyggur að Islending-
ar hafi beinlínis framleitt
handrit handa Norðmönnum
eins og hverja aðra útflutnings
vöru. Með norskum höndum
eru einkum rit af norskum
uppruna, svo sem Konungs-
skuggsjá og hinar þýddu sög-
ur Barlaamssaga og Flóres
saga og Blankiflúr.
Aldur handritanna er lika
athugunar verður. Þau eru öll
skrifuð á 13. og 14. öld.
Norsku brotin eru flest frá 13.
öld, en þau íslenzku sækja á
þegar tímar liða fram, og eru
flest rituð á tlmabiliniu frá lok-
um 13. aldar og fram um miðja
14. öld. Þetta segir sina sögu.
Ef hugað er að efni brotanna,
,'r
Hafnarstræti 19.
Jafnan

Fátt er svo brothætt sem rúðugler. Því er
einkum hætt við broti við ísetningu. Það skal
því brýnt fyrir húsbyggjendum að gleyma
ekki að tryggja það. Iðgjald af gleri í ísetningu
er 4% af verðmæti, hámarks tryggingartími
er þrír mánuðir. Sé hins vegar tekin árs-
trygging, lækkar iðgjald í 3%. Glertryggingar
í húsum er nauðsyn, sökum þess hvað verð-
mæti glers er orðið hátt, sérstaklega ef um
tvöfalt verksmiðjugler er að ræða. Smávægi-
leg mistök eða lítill stéinn hafa oft molað
stóra rúðu, og þá er gott að hafa glertrygg-
ingu. Almennar tryggingar h.f. veita yður
glertryggingu sem aðrar tryggingar. sími 17700.
ALMENNAR
TRYGGINGAR”
PÓSTHÚSSTRÆTI 9 SÍMI 17700
IZT^
'\\
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
11
II
II
II
II
II
II
11
II
II
II
II
11
11
II
11
11
II
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
-JJ