Morgunblaðið - 16.05.1971, Blaðsíða 6

' 6
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. MAl 1971
í/’ífc'*
S j ómannasíðan
í umsjá Ásgeirs Jakobssonar
Hörpudisksdæla og
hörpudisksskafa
Hér á síðunni hefur tvívegis
verið sagt frá enska dæluplógn
um fyrir báruskel, sem IDU
(Industrial Development Unit)
tæknistofnunin í húll hef-
ur verið að gera tilraunir með
siðan 1966 og nú er kominn í
notkun við sunnanvert Eng-
land, þar sem báruskeljaveiðar
eru mikið stundaðar á grunnu
vatni. Mönnum var það str^x
ljóst hér heima að dæling yrði
framtíðarveiðiaðferðin á okk-
ar hörpudiski, þar se<m hann ým
ist liggur á botni eða lyftir sér
frá botni og því auðveldara að
dæla honum, en þeim hörpu-
nema skelin sé í rauninni plægð
upp, eins og báruskel eða
kræklingur og sumar tegundir
hörpudisks, en það á ekki við
um okkar disk. Okkar veiðitæki
er því skafa, eins og notuð er
almennt við veiðar á Queens
Seallopskelina við England, sem
er sama tegund og okkar skel.
Það er greinilega hægt að
nota grundvallargerð báruskelj
arplógsins, sem reynsla er þeg-
ar komin á, en vandkvæðin
verða og okkar höfuðverkur,
sem veiðum á djúpu vatni, að
koma fyrir slöngunum um borð
í jafnldtlum bátum og stunda
dælu til að hjálpa skelinni, sem
plógtönnin kraflar upp, aftur i
plóginn. Þessa dælu ættum við
ekki að þurfa og okkar skafa
yrði þvi einfaldari að gerð en
báruskeljardæluplógurinn.
Vandinn er sem sé að koma
fyrir slöngunni, sem yrði mjög
við, fyrir okkar hörpudisk.
Báruskeljardælan er til dæmis
með 5—6 tommu barka og slang
an þarf að vera fast að þvi tvö-
falt lengri en dýpið, sem veitt
er á, sé til dæmis veitt á 20
föðmum þyrfti um það bil 35—
40 faðma slöngu. Mönnum hef-
ur helzt dottið í hug að hafa
allega til að reyna staðsetningar
kerfi á sjó byggt á sendingum
frá himinhnöttum, líkt og flug-
vélar eru farnar að nota.
Slikt kerfi er sagt mjög ná-
kvæmt, jafnvel nákvæmara en
dekkakerfið, en tæknin um borð
er enn mjög dýr eða á fimmtu
milljón króna, en vonir standa
til að þau geti innan tíðar orðið
ódýrari og er þá fólginn í
þessu sá möguleiki fyrir okkur,
að við gætum jafnvel hlaupið yf
ir dekkastigið. Það er þó aðeins
hugmynd mín, byggð á Ktilli
þekkingu.
HEFBUNDNA
HÖRPUDISKSSKAFAN
Froskmenn og rannsóknar-
menn í neðansjávartækjum hafa
komizt að raun um, að hörpu-
diskur af sömu tegund og okk-
ar, bregzt ótrúlega hratt við,
þegar veiðarfæri, hvort heldur
það er troll eða skafa, nálgast
hann. Þeir hafa sézt stökkva allt
að einum metra upp frá botni
og einnig til hliðar, ef honum
þykir vænlegra að forða sér á
þann veginn.
Vegna þessa hefur hin hefð-
bundna skafa ekki reynzt eins
veiðin á sumum hörpudiskssvæð-
um og botnvarpan (bómutroll)
sem víða er notuð við hörpu-
disksveiðar. Nú eru botnvörpu
veiðar almennt bannaðar á
grunnslóð og þess vegna hafa
menn i því augnamiði að ná
diski, sem lyftir sér mikið,
reynt að smiða sköfu, sem næði
hærra upp en sú skafa, sem al-
gengast er að nota.
Þetta hefur þó ekki, það ég
veit, borið tilætlaðan árangur
nema á mjög góðum og sléttum
botni, en hugmyndin er athyglis
verð.
Hin hefðbundna hörpudisks-
skafa er í grundvallaratriðum
bómutroll með 2,4 fermetra opi
(8 fet á lengd og 1 fet á hæð).
Þessi grind er síðan á eins kon-
ar sleðakjálkum, sem ná 3 fet
fram og aftur af henni. Netpoki
er siðan festur á grindina. Und-
irbyrðið í pokanum er víða úr
stálhringjum, þriggja tommu
í þvermál og þeir tengdir sam-
an með öðrum smærri hringum,
sem eru ein tomma í þvermál eða
svo. Þetta stálnet hefur þó ekki
alls staðar lánazt vel, til dæmýs
ekki hérleiidis á vestfirzku
hörpudisksmiðunum. Það olli fest
um. Efra byrði pokans er svo
úr nælon. Aftan á pokann eru
Skozka skafan.
diski eða báruskel, sem grefur
sig niður. Tæknideild Fiskifé-
lagsins fylgdist með þessum til-
raunum og nú hafa henni bor-
izt nákvæmar teikningar af
dæluplógnum og væntanlegir
eru upp sérfróðir menn og ágæt-
ir vinir okkar, sem hyggjast
gefa okkur góð ráð um smí^i
dælusköfu. Plógur er rangnefni
þessar skelfisksveiðar. Tækni
mennirnir telja þó þetta leysan
legt verkefni. Þær dælur, sem
hér eru almennt um borð í bát-
um og lögboðnar eru af skipa-
skoðuninni, eru að áliti tækni-
manna fulllitlar en þó mjög hugs
aniega nothæfar.
Við báruskeljardæluplóginn
þarf auk aðaldælunnar þrýsti-
GAIL flísar
Höfum tekið að okkur einkaumboð fyrir hið heimskunna
fyrirtæki
VILHELM GAIL sche TONWERKE GIESSEN,
sem framleiða aliskonar flísar, svo sem:
gólf- og veggflísar fyrir iðnaðarfyrirtæki, frystihús, niðursuðu-
verksmiðjur, sláturhús, bakarí og svo framvegis.
Sundlaugaflísar, hljóðeinangrunarflísar, flísar til skreytinga ut-
an- og innanhúss.
Mikið litaúrval og fljölbreytni, fijót afgreiðsla, heimskunn gæða-
vara, hagstætt verð.
JÓNSSON & JÚLÍUSSON,
Hamarshúsinu, vesturenda.
Sími 25430.
ALLIR
ÞEKKJA
JOHNS-MANVILLE
glerullareinangrunina.
Verzlið þar sem úrvalið
er mest og kjörin bezt.
JIS
JON LOFTSSON HF
Hringbraut 121 10-600
Mikróbylgjuofninn og færiband ið með skelinni.
slönguna í pörtum, en einnig
kæmi til greina að vinda hana
upp á granna trommu. Það er
heldur ekki útilokað, að það
mætti innbyrða plóginn en
leggja slöngunni við ból
milli veiðiferða.
Ástæðan til þess að menn
fóru að glíma við smiði dælu-
sköfu og plógs var sú, að 50%
af veiðitíma skelfisksbáts fór í
að innbyrða plóginn og losa
hann. Þetta fannst tæknimönn-
um nútímans afleit meðferð á
veiðitima.
Kanadstmenn veiða langt frá
landi og á djúpu vatni og eru
með báta allt að 100 fetum við
veiðarnar. Þeir hafa áhuga bæði
á dælingu og eins þvi að af-
skelja fiskinn um borð, til þess
að spara bátunum ferð til lands,
þar sem langróið er.
Við ættum að fylgjast með
þeirra aðgerðum. Það er von-
andi að tekið verði vel á móti
Húll-mönnunum, sem koma hing
að upp í vor, þvi að þar eig-
um við hauka í horni, ekki að-
eins á þessu sviði, heldur eru
þeir fúsir til að miðla okkur
þekkingu á fjölmörgum öðrum
sviðum, en það er einróma álit
manna, sem viða hafa farið og
margt þekkja, að IDU í Húll, sé
einhver „praktiskasta", tækni-
stofnunin með fiskveiðiþjóðum
við Norður-Atlantshaf. Tækni-
mennimir við IDU vilja gera all
ar veiðarfæratilraunir við raun-
hæfar aðstæður og með vönu
fólki, um borð í fiskiskipum, en
ekki um borð í rannsóknaskip-
um, og þess vegna vilja þeir
gjarnan hafa samvinnu við okk-
ur og við eigum að nota okkur
það ótæpilega. Ekki sízt hvað
snertir tilraunir þeirra með
„telemeterinn" og „simulator-
inn". Annað er tæki til að senda
upplýsingar frá vörpunni til
skips kapallaust, sem yrði miklu
ódýrara en netaugað (netzonde),
hitt er eftirlikingarkerfi til
kennslu. Þeir koma upp í vor að
Ny skel-
fisksmið
og ný
tækni
Það er varla vafa undirorpið
að skelfisksveiðar verða at-
vinnuvegur hér eins og annars
staðar. Það voru að finnast ný-
lega geysiöflug hörpudisksmið
við norðurströnd Florida. Vís-
indamenn áætla að veiðin þarna
verði orðin 7—10 þúsund tonn
árið 1975.
Nýting þessara miða, segir i
fréttinni í World Fishing, jan.
1971, er háð mikilli vélvæðingu
um borð og við vinnsluna og
einnig neðansjávarsjónvarpinu
sem farið er að nota við þessar
skelfisksveiðar, en með því tæki
er hægt að fá góða yfirsýn yfir
botnlagið, þó að farið sé yfir
með allmiklum hraða.
Bátarnir á áður nefndum mið-
um, veiða nú að jafnaði 45 kg
á klukkustund af úrskornum
fiski. Skorið er úr með vélum
um borð. Hér er um litla hörpu-
diskstegund að ræða, sem vis-
indamenn álíta að endurnýi sig
árlega.
OSTRUOPNARI
Tilraunir þær, sem fiskiðnað-
armenn í Gloucester í Massa-
chusetts hafa gert með að opna
ostruskel með mikrobylgjum
(sen timetrabylgj um) lofar svo
góðu að nú hefur verið byggður
mikrobylgjuofn, sem færiband
liggur í gegnum og þar er skel-
inni raðað á. Þessi aðferð virð-
ist geta sparað allt að þriðjung
vinnukostnaðar og jafnframt
fyrirbyggja að skelin flisist eða
brotni. Tilraunir með annan
skelfisk, svo sem krækling og
hörpudisk lofa einnig góðu og
liklegt að þessari aðferð verði
líka beitt við vinnslu á þeim
skelfiskstegundum.
Það er næstum sannað mál, að
eigi skelfisksveiðar að borga sig
i dýrum þjóðfélögum, þá verði
að vélvæða veiðarnar og vinnsl-
una eins og framast er kostur
á.