Morgunblaðið - 16.05.1971, Blaðsíða 8

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. MAl 1971
Línurnar sýna siglingrarleiðir Kólumbusar í hinum fjórum ferð um hans yfir Atlantshafið.
Kristófer Kólumbus var
sannfærður um það, að sigldi
hann nógu lengi í vesturátt, þá
kæmi hann fyrr eða síðar til
Asíu, líkast til Indlands. Ekki
er unnt að kenna honum ein-
um um skyssu þá fræga, sem
hann gerði, heldur eiga korta-
gerðarmenn þeirra tíma þar
einnig nokkra sök. Þeir höfðu
nefnilega fyrir sið við gerð
korta af Atlantshafinu að
dreifa á það eyjum og eyja-
klösum eftir sögusögnum, þjóð-
trúm og jafnvel aðeins eftir
því, sem andinn innblé3 þeim
hverju sinni. Má nefna hér eyj-
arnar Antiliu og Cypango, sem
enn eru ófundnar, þótt grannt
hafi verið leitað og lengi.
Þegar Kólumbus hafði lokið
við að leggja á ráðin um ferð
sína varð honum næst fyrir
að afla fjár til hennar. Hann
leitaði fyrst til Jóhanns Portú-
galskonungs en ekki báru þær
málaleitanir neinn árangur. Þá
var það, að hann sneri sér til
Isabellu Spánardrottningar.
Það tók Kólumbus sex ár að
sannfæra drottninguna um það,
að smá fjárframlag af ríkisins
hálfu mundi færa því meiri
andlegan og fjárhagslegan
gróða, en þau óraði fyrir. En
jafnframt þvi, sem Kólumbus
lofaði drottningunni gulli og
grænum skógum, þá vildi hann
einnig fá nokkuð fyrir eigin
snúð; var það eitt, að hann
yrði skipaður landsstjóri yfir
öllum þeim löndum, sem hann
kynni að finna. Þegar vilyrði
drottningar var fengið, sneri
Kólumbus sér til Pinzón-
bræðranna, sem voru reiðarar
í Palos, þaðan, sem Kólumbus
lagði loks upp, og vann þá til
stuðnings við sig. Að þessu
loknu var hann reiðubúinn til
ferðar, og hinn þriðja ágúst
árið 1492 létu hinar þrjár
húkkortur hans svo í haf.
Af þessúm þremur skipum
var flaggskipið eitt, Santa
Maria, fulldekkað. Santa
Maria var eitt hundrað lestir
að stærð, en hin tvö, Pinta og
Nina, fimmtíu og fjörutíu og
voru þau bæði opin miðskips.
Kolumbus sjálfur hafði stjórn
á hendi á flaggskipinu, en
tveir Pinzónbræðra stjórnuðu
hinum. Á Santa Maria var
fimmtíu og tveggja manna
áhöfn, en átján á hvoru hinna
um sig. Siglt var íyrir stað-
vindum og vegurinn beinn
og breiður. Aðaláhyggjuefni
Kólumbusar voru sjálfir
skipanna. Mennirnir voru
nefnilega samnfærðir um það,
að þeir ættu ekki afturkvæmt
heim. Heldur tók þó að glaðna
yfir þeim, er þeir urðu einn
daginn varir við fugla,
er flugu í vesturátt. Martin
Pinzón lagði að Kólumbusi að
fylgja þeim eftir 'og varð það
úr. Hinn ellefta október, þrjá-
tíu og þremur dögum eftir,
að lagt var upp frá Kanarí-
eyjum, sá Kólumbus loks land
undan stafni. Þetta var ein
eyjanna í Bahamaklasanum og
gaf Kólumbus henni nafn-
ið San Salvador. Kólumbus
hélt að Kúba væri meginland
og sendi hann flokk manna í
könnunarleiðangur um eyna.
Það var i þeirri ferð,
sem Evrópubúar komust fyrst
í kynni við tóbaksreykingar.
Hér fer á eftir brot úr frá-
sögn Kólumbusar af svipuðum
könnunarleiðangri um eyna
Hispanjólu: — Við ströndina
er fjöldi hafna og margar stór-
ar ár renna þar til sjávar. Eyj-
ar eru þarna allt í kring; eru
þær hæðóttar og viða mjög há
fjöll. Allar eru þær fagrar yfir
að líta, aðgengilegar og þétt-
vaxnar háum og sverum trjám
af ótal tegundum. Blómstruðu
sum þeirra, en önnur báru
ávexti. Næturgalarnir sungu
söng sinn, svo og þúsundir ann
arra fuglategunda. Þarna
vaxa sex eða átta pálmategund
ir og eru þau tré undur á að
Iíta og frábær að fegurð.
íbúarnir, jafnt konur sem
karlar, ganga um kviknaktir.
Þeir eiga hvorki yfir að ráða
járni né stáli og engum vopn-
um yfirleitt. Þeir eru svo fals-
lausir og örlátir á eigur sinar,
að því trúir enginn, sem ekki
hefur séð það og reynt. -
í þann mund, er snúið skyldi
aftur heim til Spánar strand-
aði flaggskip Kólumbusar og
varð það úr, að hann skildi
eftir fjörutíu og tvo manna
sinna, og skyldu þeir leita að
gulli þarna um slóðir þar til
þeir yrðu sóttir.
Þegar heim kom var Kólum-
busi fagnað líkt og sigursæl-
um hershöfðingjum rómversk-
um forðum daga. Fáum mánuð-
Amerigo Vespucci, sem síðar
fór nokkra leiðangra upp
á eigin spýtur. Meðal þeirra
funda, sem Vespucci gerði
voru Honduras og Mexikoflói.
I annarri ferð sinni fór
Vespucci með ströndum
Brazilíu. Hann sneri aftur úr
þeirri ferð með hlaðið skip
þræla. 1 næsta leiðangri þar á
eftir fann hann borgarstæði
það, þar sem seinna meir reis
af grunni Rio de Janeiro.
Ástæðan til þess, að Ameríka
var heitin í höfuðið á Amerigo
Vespucci en ekki Kólumbusi,
var að líkindum sú, að Kólum-
bus hafði gengið fullhart eft-
ir launum erfiðis sins i þágu
konungshjónanna og var fall-
inn í ónáð í konungsgarði.
FRANK PEBERNHAM:
GULLÖLD
LANDAFUNDANNA
Árið 1503, um það leyti er
Kólumbus fór fjórðu ferð sína,
höfðu Englendingar endur-
fundið Vínland þao, sem Vík-
ingarnir höfðu heimsótt fimm
hundruð árum fyrr. Það voru
John Cabot, Feneyjabúi, sem
Kristófer Kólumbus.
um síðar hafði hann lokið við
að búa út annan leiðangur og í
þeim leiðangri fann hann
Jamaica, en það var ekki fyrr
en í fjórðu ferðinni, árið 1503,
sem hann fann loks meginland
Ameríku.
Markmið Kólumbusar á ferð
um hans var þó ekki það að
finna ný lönd, heldur var
hann að leita að sjóleiðinni til
Austurlanda. Kortagerðarmenn
og sæfarendur voru allir þeirrr
ar trúar, að sú leið lægi milli
„eyjanna“, sem skildu Evrópu
frá Austurlöndum. Þeir höfðu
enga hugmynd um hið geyoi-
lega meginlandflæmi Ameríku
sem teygði sig því sem næst
yfir þveran hnöttinn, frá
norðri til suðurs.
Þegar Kólumbus hafði
i,fundið“ hið nýja meginland,
lét hann þar staðar numið og
gerði enga tilraun til þess að
kanna það frekar. Allar síð-
ari ferðir sinar fór hann í þeim
tilgangi einum að finna leiðina
til Indlands eða einhverra ann
arra Austurlanda. Frásagn-
ir hans af siðustu ferð sinni,
en þá sigldi hann með strönd-
um Mið-Ameriku, sýna ljós-
lega, að hann hefur talið sig
staddan einhvers staðar nærri
Gangesfljóti.
í aðra ferð Kólumbusar réðst
með honum maður að nafni
sezt hafði að í Englandi og
Sebastian, sonur hans, sem
átu heiðurinn af stjórn
þriggja leiðangra frá Bristol,
sem gerðu þessa endurfundi.
Hinn varfærni konungur,
Hinrik sjöundi studdi við bak-
ið á þeim í þessum fyrirtækj-
um þeirra. Hinrik var mjög
áfram um það að styggja ekki
Ferdínand Spánarkonung, svo
að hann lagði rikt á við menn
sína að koma hvergi nærri
löndum þeim, er Kólumbus
hafði fundið. Ef til vill er
þessu um að kenna, hve lítið
er nú vitað um leiðangra þessa.
Þó er það vitað, að John Cabot
tók land nærri Nova Scotia
árið 1497 og hélt það vera
hluta Asíu. Það var ekki fyrr
en þremur árum síðar, að
Sebastian, sonur hans, komst
að raun um það, að Nova
Scotia var hluti af áður
óþekktu meginlandi.
Hinum bristólsku sæförum
og kaupmönnum var likt farið
og Kólumbusi í því efni, að
þeir voru staðráðnir í því að
finna sjóleið til Austurlanda
handan um hið nýfundna meg-
inland. Þeir gerðu aðra tilraun
aldamótaárið 1500 og studdu
þá Corte-Real-bræðurna i leið-
angur í þessu augnamiði; á
þeirri ferð rákust leiðangurs-
menn á eskimóa, þótt ekki liggl