Morgunblaðið - 03.09.1971, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUOAGUR 3. SEPTEMBER 1971
Útgafandi hf. Árvakur, Rsykjavík.
Framkvaamdaatjóri Haraidur Sveinsson.
Rilstjórar Matthías Johannassen.
Eyjóifur Konráð Jónsson.
Aðstoðarrítstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjómarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstrasti 6, sími 10-100
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Askriftargjald 195,00 kr. á mánuði innanlands.
f lausasölu 12,00 kr. eintakiö.
TÖKUM FRUMKVÆÐIÐ
í OKKAR HENDUR
Ijað er nú komið í ljós, að
* ríkisstjórnin hefur horfið
frá fyrri áformum sínum og
fallizt á þau sjónarmið Sjálf
stæðisflokksins, að leggja
beri uppsögn landhelgissamn
inganna við Bretar og Vest-
ur-Þjóðverja fyrir Alþingi í
stað þess að segja þeim upp
1. september si. Með þeim
hætti vinnst utanríkisráð-
herra okkar tími til frekari
viðræðna við starfsbræður
sína í Englandi og Þýzkalandi
fyrir uppsögn samninganna,
en það hafði ráðherrann talið
æskilegt eftir för sína til
landanna tveggja fyrir
skömmu, og voru ráðherr-
arnir, sem hann átti þar tal
við, sama sinnis. Eftir að þær
umræður hafa farið fram og
við þinglega meðferð máls-
ins í vetur er eðlilegt, að af-
staðan til samninganna verði
mörkuð í ljósi þeirra upplýs-
inga, sem þá hafa komið
fram. Þannig segir Jóhann
Hafstein í viðtali við Morg-
unblaðið í gær, þegar hann
er spurðúr um afstöðu Sjálf-
stæðisflokksins til uppsagn-
arinnar:
„Sjálfstæðisflokkurinn mun
taka afstöðu til þess, þegar
málið kemur fyrir Alþingi og
eftir að þær viðræður hafa
farið fram við Breta og Þjóð-
verja, sem áður var vikið að.
Við treystum hins vegar á
sérstæð réttindi okkar og
þróun þá, sem stöðugt er okk-
ur í vil á sviði alþjóðaréttar.
Ég mun einnig leggja áherzlu
á að fá afgreidda í landhelg-
isnefndinni tillögu mína um,
að ísland eigi frumkvæði að
tillögugerð um sérstakan rétt
strandríkis til fiskveiðiland-
helgi á landgrunni þess, þeg-
ar líkar aðstæður eru og hér
á íslandi, að þjóð byggir lífs-
afkomu sína eða efnahags-
þróun á fiskveiðum. Slík til-
laga yrði flutt á næsta fundi
undirbúningsnefndarinnar að
hafréttarráðstefnu Samein-
uðu þjóðanna í Genf.“
Tillaga þessi er nú til at-
hugunar hjá ríkisstjórninni.
Ótrúlegt er annað, en athug-
unum þeim verði hraðað svo
sem kostur er, því að á miklu
ríður, að við getum sem fyrst
leitað hófanna hjá öðrum
þjóðum um stuðning við mál-
stað okkar. En á það má
minna, að svipaðar tillögur
hlutu góðan hljómgrunn á
Genfarráðstefnunum 1958 og
1960, þótt þær fengjust ekki
afgreiddar þá með tilskildum
meirihluta. En það hefur
komið fram hjá þjóðréttarsér
fræðingi okkar, Hans G. And-
ersen, svo og hjá Þórarni
Þórarinssyni ritstjóra Tím-
ans, sem báðir sátu undir-
búningsfundinn í Genf, að
sérstaða okkar nýtur nú
miklu meiri almenns stuðn-
ings en áður. Þannig vinn-
ur tíminn með okkur. „Við
treystum á sérstæð réttindi
okkar og þróun þá, sem stöð-
ugt er okkur í vil á sviði al-
þjóðaréttar“, svo að tilfærð
séu orð Jóhanns Hafsteins.
Endurskoðun varnarsamningsins
4 lmennt hefur menn furðað
* á þeim ótímabæru yfir-
ýsingum, sem ríkisstjórnin
Lefur gefið í varnarmálun-
im, einkum eftir að ljóst
rarð, að talsmönnum henn-
r ber engan veginn saman
im það, hver sé hinn raun-
■erulegi tilgangur endurskoð
inar þeirrar, sem nú er boð-
,ð á vamarsamningnum.
firðist ýmislegt óljóst í því
ambandi, sem ekki verður
akið hér að þessu sinni, en
það bent, að ákvæðin í mál-
fnasamningi ríkisstjómarinn
r um brottflutning varnar-
iðsins voru sett í hann áður
n nokkur athugun hafði
arið fram á afleiðingum þess
f hálfu stjórnarflokkanna.
Á hinn bóginn var fyrrver-
ndi ríkisstjórn Ijóst, að nauð
yn ber til þess á hverjum
ímá að endurmeta stöðu
kkar í varnarmálunum.
[afði hún í samræmi við það
fengið sér til ráðuneytis
kanadískan sérfræðing á
sviði varnarmála, en áður
leitað ráðlegginga norsks hers
höfðingja um sama efni. Að
sjálfsögðu er nauðsynlegt að
íhuga hverju sinni breytingar
á stöðu Íslands í vamarmál-
unum, en auðvitað eru það
óeðlileg vinnubrögð að taka
fyrst ákvörðun og athuga
málin síðan eins og vinstri
stjórnin stefnir að.
í sambandi við endurskoð-
un varnarsamningsins er
einkum nauðsynlegt að hafa
í huga, svo að tilfærð séu
ummæli Jóhanns Hafstein í
Morgunblaðinu í gær: „Lýð-
ræðisflokkana hér á landi
hefur ekki greint á um nauð-
syn þess, að ísland eigi að
vera meðlimur í Atlantshafs-
bandalaginu, og ég held, að
þeir, sem þessa afstöðu hafi
haft, hafi jafnan gert sér
ljóst, að eitthvað þyrftum
„Fundin ljóð“ Páls
Ólafssonar komin út
„Yfirskygðir staðir“ Halldórs
Laxness væntanleg á næstu vikum
TVÆR fyrstu jólabækur
Helgrafells koma á markaS-
inn í dag, „Fundin ljóð“, nýtt
óprentað ljóðasafn eftir Pál
Ólafsson, en hér í blaðinu var
nýlega sagt frá þessari óvæntu
bók og birt úr henni tvö ástar
ljóð. Hin bókin er „Eplatréð"
eftir John Galsworthy í þýð
ingu Þórarins Guðnasonar
læknis, með teikningum eftir
Nínu Björnsson, dóttur Hendr
iks Sv. Björnssonar, sendi-
herra.
Aðra.r bæku,r Helgáfells í
haust verða þessar: „Yfir-
skygðiir staðir“, ný bók eftir
Halldór Laxness, væntanleg í
þessum mánuði. Það er safn
ritgerða um mörg og óslcyld
efni.
„Fagurt galaði fuglinn sá“,
þriðja og síðasta bindið af ævi
sögu „Einars ríka“, skráð af
Þórbergi Þórðarsyni.
„Eyrbyggjasaga“ með mynd
skreytingu Hrings Jóhannes-
sonar, listmálara, en Þorsteinn
frá Hamri sneri henni til nú-
tímamáls.
„Rímnablöð", ný ljóðabók
eftir Hannes Pétursson.
„Einar Benediktsson", 3.
bindi nýs skáldaþings dr. Sig
urðar Nordals.
„Asmundarkver", ný sam-
talsbók Matthíasar Johannes-
sens og nú við Ásmund Sveins
son myndhöggvara.
„Stefnumót í Dublin",
skáldsaga eftir Þráin Bertels-
son blaðamann.
„Jónas Hallgrímsson“ ný
útgáfa á öllum verkum skálds
ins í útgáfu Tómasar Guð-
mundssonar skálds og með
formála eftir hann.
FUNDIN LJÓÐ
Á bókarkápu „Fundinna
ljóða“ skrifar K.ristján Karls-
son bókmenntafræðingur:
Með þessari ljóðabók bæt-
ist íslenzkum bókmenntum
óvæntur og merkilegur feng-
ur. Það er með einsdæmum,
að í Ijós komi jafnmikið
Ijóðasafn eftir eitt af höfuð-
skáldum nítjándu aldar, nú
á áttunda tug hinnar tuttug-
ustu, 66 árum eftir dauða
skáldsins. Sjálf er bókin ein-
stæð meðal íslenzkra ljóða-
bóka, því að hún er mesta
safn ástaljóða, sem íslenzkt
skáld hefur látið eftir sig.
Ást Páls Ólafssonar til
Ragnhildar konu hans er ís-
lenzk minning, sem stígur
fram með nýjum ferskleik og
margvíslegum tilbrigðum í
þessari bók. Kvæðin geyma í
senn andblæ liðins tima og
hita lifandi máls. Þau spegla
ást skáldsins í geðbrigðum
daglegs lífs, í kvíða og vonum,
í örvæntingu og fögnuði.
LBeint sem óbeint segja þau
sögu hans og Ragnhildar frá
fy.rstu kynnum þeirra, áður
en þau máttu eigast, og til
ellidaga skáldsins, þegar
kvíði dauðans tekur að sækja
æ fastar að honum og hann
óttast viðskilnað þeirra.
Kvæðin segja líka frá sam-
bandi Páls og Ragnhildar við
föður hennar, Björn Skúla-
son, sem var einkavinur
skáldsins. Hann er þriðja per-
sóna í kvæðunum, verndaíi
ástar þeirra lífs og liðinn.
Páll Ólafsson er ástarskáld
í sönnustu merkingu þess
orðs, af því að ást hans til
einnar konu endist honum til
sífelldrar endurnýjunar. Hann
er uppi á öld rómantísku
stefnunnar, en kvæði hans
e-ru í eðli sínu klassísk og
raunsæileg. Ást hans er ekki
skáldleg ímyndun, heldur lif-
Páll Ólafsson
andi tilfinning til lifandi
konu. Þó að Páll Ólafsson sé
íslenzkastur skálda, minna
ástarljóð hans einatt á suð-
rænni mansöngva en við eig-
um að venjast. Þau eru af-
burða fallegur skáldskapur
og ákaflega raunveruleg.
EPLATRÉÐ
Á bókarkápu „Eplatrésins"
stendur:
Nóbelsverðlaunaskáldið John
Galsworthy er jafnan talinn
til mestu skáldsagnahöfunda
Breta á þessari öld. Sögur
hans njóta stöðugt mikiila og
almennra vinsælda vegna frá-
sagnarsnilldar hans, skáld-
legrar innsýnar, mannúðle^r
ar sálfræði og skarpskyggni
á þjóðfélagið. Er þess
skemmst að minnast, að sjón-
varpsleikir gerðir eftir mesta
verki hans, Sögu Forsyte-ætt-
arinnar, fóru nýlega sigurför
víða um lönd. Galsworthy
hlaut bókmenntaverðlaun Nó-
bels árið 1932.
Eplatréð er ein frægasta
saga Galsworthys, og hér
njóta sín ýmsir beztu og geð-
felldustu kostir hans til
fullnustu, ekki sízt hin skáld-
lega gáfa. Þórarinn Guðna-
son læknir hefur snúið sög-
unni á íslenzku af alkunnri
við og vildum á okkur leggja
til þess að njóta öryggis af
vernd annarra og sameigin-
legs varnarkerfis. Ég vona,
að málið komist í farsælan
farveg í viðræðum utanríkis-
ráðherra við Bandaríkja-
menn, sem hann hefur boð-
að að hefjast muni á næsta
ári. Þetta er eitt þeirra stór-
mála, sem ekki er hægt að
afgreiða með fljótfærnislegri
pólitískri' léttúð“.
smekkvísi og listfengi. Er
nafn hans í senn trygging fyr-
ir góðu söguvali og úrvals-
þýðingu.
STARFSSTYRKIR OG
STUÐNINGUR VIÐ
BÓKASÖFN
Á fundi með blaðamönnum
í gær komst Ragnar í Smára
forstjóri og bókaútgefandi
m. a. svo að orði:
fslendingar styðja leikstarf
semi og tónlistarlíf af furðu
mikillll rausn, þótt betur þurfi
að gera þar sem annars stað-
ar svo við séum orðnir menn
með mönnum. Ef við yrðum
að kaupa aðgöngumiða að
konsertum og leikhúsum á
kostnaðarverði væri þar með
skorið á tvær sterkustu taug-
ar þjóðlífsins. En leikhúsin
og sinfónían eru tryggingin
sem við leggjum sjálfum okk-
ur og öðrum að sanna að við
séum lifandi, hugsandi og
starfandi menningaífólk.
En ýmislegt hefur orðið út-
undan, þar á meðal rithöfund
ar og ýmsir aðrir listamenn.
Fyrir rithöfunda, sem þó
eru okkar frumsönnun fyrir
andlegu lífi í landinu, hefur
alltof lítið verið gert, lista-
mannalaunin svokölluðu hafa
flest árin farið lækkandi og
rithöfundar hafa ennþá að
mestu á sinn kostnað haldið
uppi opinbe.rum bókasöfnum
landsiins. Ef þeir mnik'ölluðu
bækur sínar, eins og aðrar
stéttir gera hlífðarlaust,
miundi diregið dökkt ský fyrir
sólu i menningarlegum efn-
um.
Tvær merkar og þýðingar-
miklar nýjungar hafa þó
komið fram er smám saman
kynnu að breyta miklu fyrir
listamenn. Þar á ég við
aukinn stuðning við bókasöfn
í landinu og starfssty-rkir til
listamanna.
Mjög róttækar aðgerðir
„ofan að“ í menningarmálum
koma sjaldan að fullum not-
um, en hvað snertir rithöf-
unda er allt að komast í sjálf-
heldu. Höfundar hafa ekki
lengur ráð á að spreyta sig á
erfiðum og seinunnum verk-
efnum, ná taki á stórum efni-
viði og fá næði að vinna ú.r
honum listaveirk. Fjárhags-
vandræði rithöfunda verður,
því miður, ekki leystur af út-
gefendum, ritlaun geta ekki
hækkað frá því sem er og
bókaverð ekki heldur.
Lausnin í svipinn: Halda
áfram i sama dúr og unrtið
hefur verið undanfa.rin ér, en
í mjög auknum mæli. Stofn-
un bókasafna í skólum lands-
ins og í öllum sveitum, borg-
um og bæjum, þar sem að
minnsta kosti 2 — 3 eintök
séu handbær af hverri bók ís-
lenzkri, og starfsstyrkir. Ég
mundi telja að næsta skreflð
væri að greiða fulla ártega
starfsstyrki til 20 — 30 lista-
manna.
Annað bindi V-Skaft-
fellinga komið út
ÚT er komið hjá bókaforlaginu
Leiftri annað bindi af fjórum
tim V-Skaftafellinga á árunum
1703 og 1966, sem skráðir fund-
ust á skjölum og bókum. Björn
Magnússon hefur tekið saman.
1 ritumum verða skráðir aliir
þeir, konur og karlar, sem taldir
eru til V-Skaftfellinga og skráð-
ir fundust í emb;At tisbók um
þeiim, skjöluim og bréfum, se'm
talin eru í skná óprentaðra heiim-
ilda. Þá ©r í bókinni skrá yfir bú-
endur jarða og aðra húsráðend-
ur.
Annað bindið er alls rúmar
400 bls. og sparmar yfir Guðríði
tiil Keti'ls.