Morgunblaðið - 10.11.1971, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 10. NÓVEMBER 1971
— Landhelgisumræður
Framhald af bls. 32.
in hundrað sjómílna mengunar-
lögsaga. Ríkisstjórnin mun um
landhelgismálið haía samráð við
stjórnarandstöðuna og gefa henni
kost á að fylgjast með allri
framvindu málsins."
Forsætisráðherra kvað rétt og
eðlilegt að leitað væri staðfest-
ingar Alþingis á stefnu stjórn-
arinnar og væri þingsályktun-
artillagan borin upp í því skyni.
Hann fór nú nokkrum orðum
um nauðsyn Islendinga á að
færa út fiskveiðilögsögu sína og
minntist i því sambandi m.a. á
hættuna á ofveiði á fiskimiðun-
um við Isíand, bæði vegna auk-
innar sóknar erlendra fiskiskipa
á þessi mið svo og vegna nauð
synjar íslendinga á að auka fisk
veiðar sínar í náinni framtíð.
Óhikað mætti fullyrða, að eng-
in þjóð í veröldinni væri eins
háð fiskveiðum og við Islending-
ar.
Forsætisráðherra sagði, að við
urkennt væri, að strandriki ætti
rétt á að tileinka sér auðæfin
í og á hafsbotni landgrunns-
svæðisins. Eðlilegt væri, að
sama regla gilti um auðæfi sjáv-
arins yfir þessum botni. Kvaðst
hann ekki geta séð, að íslend-
ingar brytu nein alþjóðalög, er
þeir færðu út landhelgi sína.
Gerðar hefðu verið tilraunir til
að setja aiþjóðareglur á þessu
sviði með alþjóðaráðstefnum,
fyrst á vegum Þjóðabandalags-
ins 1930 og síðan tvívegis á veg-
um Sameinuðu þjóðanna 1958 og
1960. Aliar þessar tilraunir
hefðu misheppnazt. Enn væri
fyrirhuguð ráðstefna árið 1973.
Væri það í sjálfu sér næg sönn-
un þess, að þjóðir heimsins teldu
engar gildandi þjóðaréttarreglur
vera fyrir hendi á þessu sviði.
Væri það og Ijóst af öðrum
ástæðum, eða þeirn, hve mistnun
andi landhelgi hinar ýmsu þjóð-
ir teldu sér í dag. Benti hann á,
að yfir 20 ríki teldu sér stærri
landhelgi en 12 mílur. Væri ekki
vitað, að til neinna sérstakra
ráðstafana hefði verið gripið
gegn þeim þjóðum. Af framan-
sögðu væri ljóst, að ekki væru
til neinar gildar þjóðréttarregl-
ur og þess vegna hlyti hver
þjóð að hafa einhliða rétt til
að ákvarða landhelgi sína, svo
sem raunar hefði ávallt verið.
Efnahagsleg, líffræðileg og sögu
leg rök leiddu til þess, að út-
færsla á landhelgi íslendinga í
50 mílur væri fullkomlega rétt-
mæt.
Forsætisráðherra vék nú að
landgrunnsiögunum frá 1948 og
kvað allar stækkanir á landhelgi
Islendinga frá þeim tima hafa
verið byggðar á þeim lögum.
Enn væri fyrirhugað að byggja
útfærslu landhelgi á þessum iög
um. Væri óþarft að ákveða þessa
útfærslu i sérstökum lögum, þó
ekki myndi það skaða.
Hann ræddi nú það atriði til-
lögunnar, að samningunum við
Breta frá 1961 skyldi sagt upp.
Taldi hann samninginn þegar
hafa þjónað tilgangi sínum. Enn
fremur kvað hann það vera skoð
un ríkisstjórnarinnar, að ákvæði
samningsins um 6 mánaða til-
kynningarfrestinn væri óeðlilegt,
og nauðsynlegt væri fyrir íslend
inga að losna undan þvi. Þá taldi
hann einnig ófært að láta al-
þjóðadómstólinn fjalla um mál-
ið og réði í því efni mestu um
hvers konar iífshagsmunamál
okkar væri að ræða. Hann sagði,
að allir íslenzku stjómmálaflokk
arnir hefðu viðurkennt, að samn
ingarnir við Breta væru upp-
segjanlegir. Hins vegar vildu
Bretar reyna að halda því fram,
að svo væri ekki. Ekki væri
sennilegt, að þeim væri stætt á
beírri skoðun, þegar á reyndi.
Ólafur Jóhannesson sagði, að
Islendingar vildu mikið á sig
leggja til að halda góðum sam-
skiptum við Breta og Vestur-
Þjóðverja, sem lengi hefðu ver-
ið meðal okkar beztu viðskipta-
þjóða. Útfærsla okkar á landhelg
inni nú gæti þó engan veginn
komið þessum aðilum á óvart.
Hann kvað rangt að gera lítið úr
þeim mótbyr, sem vænta mætti i
máli þessu. Lagði hann í því
efni rika áherzlu á að samstaða
mætti nást milli stjórnarinnar
og stjórnarandstöðunnar í mál-
inu. Væri m.a. að því stefnt i
tillögunni, sem stjórnin legði
fram, þar sem gert vœri ráð fyr-
ir stofnun þingmannanefndar
sem í ættu sæti einn fulltrúi
frá hverjum þingflokki. Kvað
hann starf landhelgisnefndarinn-
ar hingað til hafa verið gott.
Forsætisráðherra vék nú að
þvi, hvers vegna við mættum
ekki bíða eftir hafréttarráðstefn-
unni 1973. Taldi hann fiskistofn-
ana hér við land vera nú þegar
í stórhættu og málið þyldi enga
bið. Þá taldi hann óvist að ráð-
stefnan yrði haldin árið 1973 og
væri af þeirri ástæðu óráðlegt
fyrir okkur að biða.
í lok ræðu sinnar sagði ráð-
herra, að landhelgismálið væri
stærsta mál þjóðarinnar um
þessar mundir. Vafalaust yrði
við erfiðleika að etja en þó ætti
hann ekki von á efnahagslegu.n
þvingunum frá öðrum þjóðum.
Ef til þess kæmi yrðu það hon-
um mikil vonbrigði.
Jóhann Hafstein (S) sagði að
mjög mikið af þvi, sem forsœtis-
ráðherra hefði sagt, væri um-
deilulaust af sinni hálfu. Hins
vegar væru þó viss atriði, sem
ekki yrði hægt að komast hjá
að festa sjónir á og benda á.
Þó kvaðst hann vona, að ekkert
sem hann segði yrði til þess að
veikja á nokkurn hátt samstöðu
og styrk okkar sem þjóðar í
landhelgismálinu. Ég hef bæði
fyrir kosningarnar í vor og eft-
ir reynt að haga mínum orðum
á opinberum vettvangi út frá
þvi sjónarmiði, sagði alþingis-
maðurinn.
Jóhann Hafstein sagði, að það
væri misskilningur hjá forsætis-
ráðherra, að engin alþingissam-
þykkt lægi fyrir í landhelgismál
inu. Slík samþykkt lægi fyrir
frá þvi í vor og var samkveemt
henni kosin 5 manna nefnd ril
þess að undirbúa frumvarp og
leggja fyrir Alþingi þar sem í
væru þrjú meginatriði:
1. Skilgreining á landgrunni
íslands miðað við sem næst 400
metra jafndýptarlínu, möguleg
hagnýtingarmörk eða 50 mílur
eða meira frá grunnlínu umhverf
is landið, eftir því sem frekari
rannsóknir segja til um að hag-
stætt þyki.
2. Ákvæði um óskertan rétt
íslendinga til fiskveiða í hafinu
yfir landgrunninu eins og rétt-
urinn til hafsbotnsins hefur þeg-
ar verið tryggður með lögum frá
23. marz 1969 um yfirráðarétt
Islands yfir landgrunninu.
3. Ákvæði um ráðstafanir,
sem séu nægilega víðtækar til
að tryggja eftirlit af íslands
hálfu og varnir gegn því, að
hafið umhverfis Island geti orð-
ið fyrir skaðlegum mengunar-
áhrifum úrgangsefna frá skip-
um eða af öðrum ástæðum.
Þá voru einnig í þessari þings-
ályktun ákvæði um verndar-
svæði á uppeldisstöðvum fisks
og á hrygningarstöðvum.
Jóhann Hafstein sagði, að
frumvarp þetta lægi nú fyrir
Alþingi, ef fyrrverandi stjórnar-
flokkar hefðu farið með völd,
og sagðist hann hafa óskað eftir
því, að nefndin héldi fundi og
semdi frumvarpið eins og fyrir
hana var lagt af Alþingi. Sagð-
ist hann leggja mikla áherzlu
á, að þetta yrði gert og kvaðst
ekki telja það flókið verk né
margbrotið að semja frumvarp
til laga um landhelgi íslands. Og
það sem mestu máld skiptir í
slíku frumvarpi er að lýsa því
yfir, afdráttarlaust, að á öllu
landgrunni íslands sé fiskveiði-
landhelgi íslendinga, sagði Jó-
hann Hafstein.
Jóhann Hafsteiri kvaðst viss
um, að við nánari athugun
mundu stjórnarflokkarnir fall-
ast á að breytingar á tillögu
þeirri, er til umræðu væri. En
hún fjallar raunverulega ekki
nema um þrjú atriði, sagði hanin.
1. Að gera ríkisstjórnum Eng-
Lands og Vestur-Þýzkalands grein
fyrir, að vegna lifshagsmuna
þjóðarinnar og vegna breyttra
aðstæðna verði landhelgissamn-
ingnum frá 1961 sagt upp. Þing-
maðurinn sagði að í þessum
samningi væri ekkert lengur,
sem hægt væri að segja upp ann
að en það að Bretar og Þjóð-
verjar væru skuldbundnir til
þess eins og við að leggja ágrein
ing um úffærslu fyrir alþjóða-
dómstól. Nú stæðu málin þann-
ig, að viðræður væru hafnar
milli Islendinga og þessara þjóða
um landhelgismálið og væri til-
gangur þeirra sá að freista þess
að finna leiðir til þess að losna
við ágreining. Meðan niðurstöð-
ur þeirra viðræðna liggja ekki
fyrir, er ástæðulaust að taka
ákvörðun eða afstöðu til upp-
sagnar, sagði þingmaðurinn. Við
munum leggja áherzlu á það,
Sjálfstæðismenn, að okkur sé
gerð grein fyrir niðurstöðum
þeirra viðræðna, áður en ákvörð
un eða afstaða er tekin i máli
eins og þessu.
2. I tillögunum er útfærsla
landhelginnar miðuð við 50 míl-
ur. Sagði þingmaðurinn, að í
ályktun Alþingis frá því í vor,
hefði verið miðað minnst við 50
milur, en við meira, ef miðað
yrði við 400 mílna jafndýpislínu.
3. 1 tililögunni er ákvæði um
100 mílna mengunarlögsögu. 1
tíð fyrrverandi ríkisstjórnar var
hafin samvinna við erlendar þjóð
ir um sameiginlegar ráðstafan-
ir til að hindra mengun hafsins,
sagði þingmaðurinn. Sagðist
hann telja þessa landhelgi of litla
með skírskotun til ráðstefnu 12
ríkja, sem nýlega var haldin í
Osló um ráðstafanir til að koma
í veg fyrir mengun sjávar á haf-
inu frá suðurodda Grænlands
suður undir Gíbraltar, norður og
austur fyrir Noreg. Sagði hatm,
að í sambandi við lagfæringar á
atriðum eins og þeim, sem lytu
að mengunarlögsögu Islands,
hefði verið hægt að komast að
samkomulagi, ef tillögur ríkis
stjórnarinnar hefðu verið born-
ar undir stjórnarandstöðuna.
Alþingismaðurinn sagði, að í
utanríkismálanefnd yrði reynt
af hál'fu Sjálfstæðismanna að ná
samstöðu um viss atriði og
breytingar sem æskilegar væru
og innan handar fyrir ríkisstjórn
ina að fallast á. En vegna þess,
að ríkisstjórnin valdi ekki þá
leið, að leita samvinnu við stjórn
arandstöðuna, áður en málið var
lagt fram á Alþingi, hafi Sjálf-
stæðismenn séð sig knúna til að
flytja sérstakar tiUögur um mal
ið.
Alþingismaðurinn sagði, að á
þingfundi Sjálfstæðisflokksins
hefði verið um það rætt, að
ástæða væri til þess fyrir Islend-
inga að hafa frumkvæði að til-
löguflutningi á næsta undirbún-
ingsfundi fyrir hafréttarráðstefn
una 1973, en sá fundur verður
haldinn í marz. Hugmyndin kom
fram vegna þess, að bæði Banda-
rikjamenn og Bretar hafa lagt
fram tillögur á undirbúnings-
fundunum, sem ræddar hafa ver-
ið í heimsfréttunum og gerð
grein fyrir viðhorfum þeirra.
Sagði hann, að í landhelgisnefnd
inni hefði verið fallizt á þetta
sjónarmið, að við flyttum okkar
eigin tillögu á næsta undirbún-
ingsfundi og söfnuðum liði með
þeim þjóðum, sem vilja styðja
okkur um sérstakan rétt strand-
rikisins og rétt landgrunnsins.
Kvaðst hann meta hinar góðu
undirtektir við þetta méd og
vænta þess, að siík tillögugerð sé
i undirbúningi hjá ríkisstjórn
inni.
Að lokum sagði þingmaðurinn
vilja taka það fram, að enginn,
hvorki innlendur né útlendur,
þyrfti að vera i nokkrum vafa
um það, að við íslendingar ætl
uðum að færa út landhelgina og
að við teldum okkur eiga rétt á
á öllu landgrunninu. Um þetta
stöndum við saman og það er
þungamiðja málsins. Hann sagð-
ist ekki draga úr mikiivægi
landgrunnsins frá 1948 en að
sinum dómi væri mjög þýðingar
mikið nú, að því væri lýst yfiir
einmitt nú á þessu þingi, að ís
lendiingar tileinkuðu sér allt land
grunnið sem fiskveiðilögsögu,
því að „í meginatriðum stönd
um við íslendingar saman í þessu
máli, að landgrunnið allt eigi að
vera fiskveiðilögsaga fslendinga.“
Lúðvík .lósefsson sjávarútvegs
ráðherra lagði í upphafi máls
síns áherzlu á, að i landgrunns
lögunum stæði skýrum stöfum,
að um breytingu á fiskveiðilög
sögunni ætti að kveða á með
reglugerð, og væri útfærsla
landhelginnar þvi í höndum sjáv
arútvegsráðuneytisins á grund-
velli þeirra laga.
Um tillöguflutning stjórnar og
stjórnarandstöðu á síðasta Ai-
þingi sagði ráðherrann, að til-
iaga þáverandi ríkisstjórnar
hefði fjallað um undirbúning að
aðgerðum, en ekki um beinar
ákvarðanir né hvenær útfærslan
ætti rétt á sér. Tiilaga stjórnai-
andstæðinga þá hefði hins veg-
ar gert ráð fyrir bindandi ákvörð
un þegar á siðasta þingi og
hefðu kosningaúrslitin staðfest,
að sá væri vilji þjóðarinnar sem
í þeim tiilögum fólst, „en af-
staðan í landhelgismálinu átri
þar sinn stóra hlut að.“
Lúðvík Jósefsson sagði, að svo
væri að sjá, sem ýmsir ættu erf-
itt með að sætta sig við 50 sjó-
mílna mörkin en jafnframt væri
því haldið fram, að með þeim
væri frá því fallið, að landgrunn-
ið allt féHi undir fiskveiðilögsög-
una. Sagði hann af þessu tilefni,
að landgrunnið væri hvorki ná-
kvæmlega skilgreint né afmark-
að í alþjóðalögum. Eitt aðalihlut-
verk hafréttarráðstefnunnar yrði
að komast að niðurstöðu um
þetta mál ög að ekkert þrýsti á
skyndiákvörðun í þessu máli nú.
Tillaga Sjálfstæðisflokksins um
að fiskveiðilögsaga Isiands nái
yfir aUt Iandgrunnið umhverfis
landið er „að minum dómi ó-
tímabær og óheppileg tillaga."
Með henni er gefið í skyn, að
við teljum ytri mörk landgrunns
ins 400 metra dýptarlinu, en það
taidi ráðherra hæpið á þessu
stigi málsins.
Hann sagði, að augljóslega
væri óframkvæmanleg gæzla „á
friðunarsvæðum á mikilvægum
uppeldisstöðvum ungfisks á
landgrunninu út að ytri mörkum
þess,“ eins og tillögur Sjálfstæð-
ismanna fela i sér.
Þá sagði hann að það a‘riði
í til’lögu Sjálfstæðismanna, að
fiskveiðilögsagan verði breyri-
Ieg að stærð, bryti i bága við
þær meginreglur sem við og aðr-
ar þjóðir hefðum ákveðið um
stærð fiskveiðilögsögu.
Með 50 mílna útfærslunni er
stórt skref stigið, sagði hann, en
réttur okkar til landgrunnsins í
engu skertur. „Náist samkomu-
lag um ákvörðun landgrunns-
marka, er opin leið til færa land-
helgina út síðar.“
1 lok ræðu sinnar lagði Lúð-
vík Jósefsson megináherzlu á eft-
irfarandi:
1. Stækkun fiskveiðilögsögunn-
ar er okkar innanríki.smál.
2. Rök okkar eru augljós, of-
veiðihættan hangir yfir okkur
og undirstöður efnahagsMifsins
þarf að treysta.
3. Samningunuim við Englend-
inga og Vestur-Þjóðverja ber að
segja upp.
4. Sjálfsagt er að ræða um
eðlilegan umþóttunartíma við
þær þjóðir, sem mestra hags-
muna hafa að gæta, gegn þvi
að þær viðurkenni útfærslu land-
helginnar.
5. Útfærsla landhelginnar er í
senn fiskiverndarlegs og efna-
hagslegs eðlis.
6. Hér er um stækkun fisk-
veiðilögsögu að ræða, en ekki
skiigreiningu á landgrunninu.
7. Allt þref þarf að hverfa,
en samstaða að nást.
8. Stefna okkar í landhelgis-
málinu er að vinna á á erlendum
vettvangi.
9. Enginn getur fiskað á is-
lenzkum fiskimiðum í andstöðu
við okkur.
10. Samstaða okkar er sterk-
ari en öll erlend herskip, ltorni
til hernaðaraðgerða á íslands-
miðum.
Benedikt Gröndal (A) sagði, að
.siðustu daga væri landhelgismál-
ið komið á framkvæmdastig með
viðræðunum við Breta og Vest-
ur-Þjóðverja. Hann sagði, að
mikið væri talað um þjóðarsam-
stöðu í málinu og sér virtist, að
minni framkvæmdaatriði ætti
að vera hægt að jafna í utanrík-
ismálanefnd eða landhelgisnefnd.
Sagði hann, að í suraar og haust
hefði landhelgisnefndin oft verið
kölluð saman, en aldrei siðan
þing var sett. Sagðist hann
treysta því, að störf hennar yrðu
tekin upp að nýju.
Hann lagði áherzJlu á, að AI-
þýðuflakkutinn væri fús að
leggja ágreiningsefni um fram-
kvæmdaatriði ti'l hliðar, en hins
vegar teldi hann ástæðu til þess
að sannreyna það enn, hvort rik-
isstjómin væri ekki tilbúin til
þess að fallast á það, að hin nýja
landhelgislina yrði ekki miðuð
við 50 sjómílur heldur 400 sjó-
milna jafndýpislinu. Það er
grundvallaratriði í þeirri álykt-
un Alþingis, sem enn er í gildi,
sagði þingmaðurinn. Þessi stefna
þarf engum að koma á óvart
hvorki innan lands né utan.
Hann sagði ennfremur, að í
þeirri kynningarstarfsemi, sem
fram hefði farið erlendis, hefði
verið rætt um málið af mikiilii
varkárni hvað þetta snerti. Þann-
ig hefði utanríkisráðherra rætt
um rétt okkar til alls landgrunns
ins og talað um 50—70 mílna út-
færslu, og þannig haldið opnum
Franihald á hls. 21.
FRÉTTIR
í STUTTU MÁLI
FRAM kom á Alþingi í gær til-
laga til þingsályktuniar um út-
gáfu handbókar fyrir launþega.
Gert er ráð fyrir að í handbók
þessari verði öll lög og reglu-
gerðir, hæstaréttardómar, félags-
dómar og opinberar samþykktir,
er varða rétt, vernd og öryggi
launþega. Flutningsmenn tillögu
þessarar eru Bjarnfríður Leós-
dóttir (Ab.) og Helgi Seljan
(Ab.).
Þá var eintnig dreift á þingi í
gær breytingartillögu Bene-
dikts Gröndal (A) við tillögu um
landhelgismál, sem er á þá leið,
að í stað þeirra orða í tillögu
ríkisstjórnariininar, sem segja, að
stækkun fiskveiðilögsöguntniar
verði 50 sjómilur frá grumnlín-
um allt í kringum landið, og
komi stækkun til framkvæmda
eigi síðar en 1. september 1972,
komi, að stækkun fiskveiðilög
sögumnar verði landgrunmið mið-
að við 400 metra j afndýptarlínu,
en þó hvergi minna en 50 sjó
mílur frá grunnlínum o. s. frv.