Morgunblaðið - 19.02.1972, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. FEBRÚAR 1972
23
Minning:
Steindór Björnsson frá Gröf
1 ÆVI þjóðar eru edtt hundrað
ár lítið spor í sög-ulegum skiln-
togi, en þö eru þessi litlu spor
misjafniega afdrifarík fyrir
fóiki'ð í landinu og framtið þess.
Síðustu hundrað ár okkar Is-
lendinga hafa verið harla örlaga-
rik og breytt okkur úr bældum
og börðum lýð í sjálfstæðan, upp
réttan hóp fólks, sem horfir
björtum augum til framtiðarinn
ar.
Aldamótafólkið átti ríkan þátt
i þessum breytingum, og þá sér-
staidega á sviði menningar- og
félagsmála, bættrar menntunar
og sjálfstæðrar hugsunar; bylt-
ingakenndra hughrifa á þeirra
tiíma mælikvarða.
Sem sagt — sagan endurtek-
ur sig.
Steindór Björnsson frá Gröf,
siem við kveðjum í dag, var einn
þessara aldamótamanna, sem
áttu drjúgan þátt í að breýta
mannfólkinu, rétta það litið eitt
úr kútnum, og láta það horfa á
lítfið frá öðrum sjónarhóli en
áöur var.
Hann var fæddur á Hvanneyri
I Borgarfirði 3. maí árið 1885,
sonur þeirra hjóna Bjöms
Bjarnarsonar, alþingismanns og
bónda i Grafarholti, Eyviindsson-
ar í Vatnshorni í Skorradal og
Kristrúnar Eyjóifsdóttur, í>or-
steinssonar bónda að Stuðlum
við Reyðarfjörð. Þekktar og fjöl
miennar ættir, dreifðar um land
allt.
Hann fluttist ungur með for-
eldrum sínum suður í Mosfells-
sveit, fyrst að Reykjakoti og sið
ar að Gröf, sem hann kenndi
sig æ síðan við. Það bæjarnafin
breyttist síðar, er bærinn var
fliuttur upp að holtinu, og hét
hann frá því Grafarholt og heit-
ir enn, þótt nú sé sú jörð innan
marka Reykjavikur.
Grafarholt varð brátt menn-
ingarmiðstöð sveitarinnar. Hvort
tveggja var, að Björn bóndi hafði
notið menntunar erlendis í bún-
aðarháttum, Kristrún menntuð
eins og bezt var á kosið eftir
þeirra tima mælikvarða og svo
hitt að systkinin, sem vóru sjö,
drógu dám af foreldrum sínum
og urðu þar af leiðandi dríf-
andi afl í félagsliífi unga fólks-
ins í sveitinni. Steindór var elzt-
ur systkinanna og hefur án efa
verið nokkuð mótandi fyrir þau
og annað ungt fólk, sem þang-
að sótti. En hann hvarf fljótt
að heiman og fór til náms og
starfa, þó að alla tíð hafi sterk
taug dregið hann til samskipta
við þær hreyfingar, sem heim-
iiiið vakti í byggðarlaginu.
Starfssvið Steindórs varð
Reykjavík og raunar landið allt.
Þar lagði hann nótt við dag að
vinna að hugðarefnum sinum
— ungmennaféiagshreyfingunni,
íþróttahreyfingunni og bindind-
ishreyfingunni. Strax á fyrstu
árum sínurn dróst hann æ
irneira að æskulýðsstarfi, og þar
var það svið sem hann kaus sér
og helgaði sína starfskrafta til
hinzta dags. IOGT hefur naum-
ast átt vinnusamari mann á
þessu sviði og lR átti hann um
áratuga skeið sem traustasta og
bezta unglingaieiðtoga, sem fé-
lagið hefur nokkru sinni eign-
azt.
Þessar línur eru skrifaðar frá
tR-ingi og íþróttamanni, sem átti
þvi láni að fagna að kynnast
náið þessum góða dreng og aida
mótamanni, sem bar framtíðina
fyrir brjósti og helgaði æsku
þess lands starfskrafta sína alla
án þess að þar kæmi nokkuð á
móti nema árangur vinnunnar.
Ég held að honum hafi orðið
nokkuð ágengt með hæglæti sinu
og umburðarlyndi; þó hafði
hann ákveðnar skoðanir um
hreinleika hugar og handa en
aldrei heyrði ég hann boða þenn
an boðskap nema í verki einu
saman. Heilbrigð sál í heilbrigð-
um lilcama voru fyrstu boð alda-
mótamannanna til æsku þessa
lands og íþróttahreyfingln tók
sér síðar að kjörorði. Trú, von
og kærleikur voru boð bindind-
ishreyfingarinnar til samlanda
sinna. Steindór iifði sannur og
heill í báðum þessum kjörorð-
um og iaðaði æskuna til sín i
ánda þeirra.
Þegar við I dag kveðjum Stein-
dór hinztu kveðju er veirt að líta
til framtiðarinnar eins og hann
og óska æsku þessa lands ailra
heilia, en óska þess jafnframt
að hún megi eignast marga leið-
toga hans lika: þá er henni vel
borgið.
Vertu sæll og þakkir fyrir allt.
Vp.
KVEÐJA FRÁ ÍÞRÓTTA-
FÉLAGI REYKJAVÍKUR
í DAG kveðja ÍR-ingar einn
suf sínum mestu máttarstólp-
um, mann, sem haldið hefur
merki félagsins hvað hæst á
loft allt frá stofnun þess 1911.
Hér er um að ræða Stein-
dór heitinn Björnsson frá
Gröf, sem í dag er til moldar
borinn.
Árið 1908 stofnaði hann
drengjafélagið „Sbarphéðin“
og telpnafélagið „Röskvu“
1910. Kenndi hann báðum
þessum félögum og síðar
runnu þau inn í ÍR og þar
hélt hann áfriam að kenna
þeim, enda var hann kennari
félagsins í mörg ár. Félagar
þessara unglingafélaga urðu
aSalkjarni fimleikadeildar ÍR
í áraraðiir.
Steindór Björnsson frá
Gröf var gerður að heiðurs-
félaga íþróttafélags Reykja-
víkur árið 1957 og var honum
þar með sýndur örlítill þakk-
lætisvottur fyrir hans mörgu
og gæfuríku störf í þágu fé-
lagsins.
ÍR-ingar senda í dag þess-
um látna heiðursfélaga sínum
hinztu þakklætis- og blessun-
arkveðjur yfir móðuna miklu.
STÓRSTÚKA Islands (I.O.G.T.)
á einum sinna fremstu manna á
bak að sjá, þar sem er Steindór
Bjömsson frá Gröf. Miikil og
margvísLeg störf innti hann af
höndum fyrir Regluina og mál-
efni hennar, síðan hann gekk í
félagtsskap hennar fyrir 73 árum,
þá piíltuir á 14. ári, og öll hafa
störfin auðkeninzt af trúmennsku
og ósérplægni. Þótt aldiur færð-
ist yftr hann og starfsorkan
dvínaði hin síðustu ár, var álhug-
inn á máium Reglunnar og bind-
indisstarfi aila tíð ósleevður.
Sannfæring hans um, að bind-
indissemi væri til heilla ein-
staklingum og samifélagi, varð
þvi sterkari og rótgrónari sem
hann sá raeira af lífi samtíðar
sinnar og skynjaði betur rökin
að möngum ófamaði manna. Og
enginn getur vitað, hve lengi
áhrifa Steindórs kann að hafa
gætt eða gætiir enn á fjölda
manna, sem eldunóðuir hans oig
manntoostir löðuðu að bindindis-
starfsemi á æSkuárum þeirra á
þeim 27 árum, sem hann var
gæzluimaður barnastúku og 7 ár
af þeim einnig stórgæziumaðiur
unglingastarfs Stóirstúkunnar, —
eða hve mikimn þátt hann og
starfsemi hans hafa átt í iífs-
hamingju þeirra. Hitt er víst, að
fjöldii einstakliniga utan og inman
Reglunnar telur sig eiga Sbein-
dóri Björnssyni frá Gröf miklar
þakkir að gjalda. Stórstúkan
sjálf minnist hans og starfa hans
með virðingu og þakklæti.
Ólaftir Þ, KrLstjánsson.
NÚ, þegar frændi mimn, Steiindór
Björnsson frá Gröf, er kvadduir,
langar mig til að votta honum
þakklætti mitt um leið og rifjað-
ar eru upp notókrar endiurmimn-
ingar um þann fágæta og sér-
stæða persóniutleika, er hann
Ihafði til að bera á lamgri lifsleið.
Ég veit, að ýmsir mér kunn-
ugri verða tiil að minnast þessa
mæita dremigs, nú við sikilnaðar-
stund, mimmast hains laniga starfs-
dags bæði í þjónustiu Lamdissima
Isilands og ekki síðuir þeirra
margvislegu félagsstairfa, er
hann lagði ómetanlegt lið, s. s.
íþróttahireyifingunni, bindindis-
málastarfseminni, alþýðusönig-
menntinni, og mörgu fleiiru, er
hamn vann að með sinum al-
kunna dugnaði og trúmennslku, í
tugi ára í mörguim tilvitoum.
Fyrst kynntist ég firænda af
afspum sem ungum mikilhæíúm
iþróttamanni. Hvetjandi áhrifa-
manni til þátttöku í útiiíþróttu.m
og leikfimi.
Hann var talinn mikMhæfur
bra'utryðjandi likamsiræktar hjá
firændum og vimum sínum austur
á fjörðum í þann tíð. Hann setti
ekki ifyrir sig þött „sunidlaugin“
væri aðeins 8 til 12 gráða heit.
Hann óð fossa og gekk inn undir
bergið bak við þá ef svo bar
undir.
Hreysti hans og íþróttaiðkaniir,
ásamt algjöru bindindi á vín ag
tóbak, hafði mjög hvetjandi og
bætandi áhrif á samferðafóikáð,
ekki sizt uppvaxandi æsku
þeirra tíma, sem dáðist agndotfa
af hrifningu að þessum fram-
herja íþróttanna við frumstæðar
aðstæður, eins og þá var.
Umga fólkið hreifst af hans
fjölþættu Iþróttaiðkunum, djarf-
legu firamkomu í orði og leik,
enda þá fátt um Skólagengna
iþróttamenn en hann vair sann-
kalllaður ,,garpur“ ekki aðeins
þess tíma heldur og allra tima
meðan hann var og hét.
Hið mjúka, fjaðrandi göngulag
Steindórs, Létt firamkoma þessa
sanna íþróttafirömuðar bar
glöggt vitni um þaran verðuga
og ríka áraragur, er hann hefiur
náð á langri lífisleið með heil-
brigðri líkamsrækt og sönmum
iþróttaanda í orðum og gjöirðum.
Ef um kjörval væri að ræða,
þá væri Steindór Björnsson ekki
aðeins hinn rétt kjörnd íþrótta-
maður ársins, eins og nú er sagt
meðal íþróttafölks, heldur mundi
hann standa undir viðurkenninig-
unni sem hinn sanni íþróttamað-
ur fyrri hluta 20. aldarinnar,
þegar á IheMdina er litið og
íþróttaandá hans skoðaður í réttu
ljósi alira aðstæðna.
Þegar ég var aðeins um 18 ára
unglingur, lánaðist mér að
kynnast af eigin raun þessum
mæta firænda mínum.
Áttum við á þessuim tíma m. a.
samstarf í stjórn Landssambands
blandaðra kóra og fileiri félags-
málum, sem mér er ljúft að
minnast að liðmu ævikvöldi hans.
En þakklæti mitt, sem ég
nefindi í upphafi þessara endiur-
minningá, er fyrst og fremst
bundið við það, að ég hugðist
ieita mér nokkrar undirstöðu-
menntunar í landbúmaði á fjar-
lægari miðum, eftir að fundum
ökkar Steindórs frænda bar sam-
an 1936.
Þá talaðiist þannig tM mMli
okfkar, að hann skyldi aðstoða
mig eftir föngum í því efni, ef
til kæmi. Það var mér því ómet-
anlegur stuðningur á kreppuitím-
unum miklu, þegar peniniga-
skortur var svo til algjör og
ekki síður gjaldeyrisskortur, að
bafa fengið aranan eirns urnboðs-
mann, trúnaðar- og traustvékj-
andi hjálparmann og hann ætíð
var.
Það var sannarlega ótrúlegt
en óneitanlega unaðsleg tMfinn-
ing fyrir einstæðan skólasvein í
fjarlægu landi að verða þess
áskynja að litli námsstyiikuiiiinin
mennínigu oig iífisafikomíu líðaMcK1
tíma.
Megi íslienzku þjóðiinni auðnast
að eignast sem fiiesta siíka sonu
og dætur, með siílkt innræti, festiu
og diug, þá mun henni áreiðain-
lega vel farnast, þótt móti bliási
i sviptivindum komandi tíma.
E. B. Ma.lmquisSi.
STEINDÓR varð fétagi í stúk-
unni Björg nr. 53, í Mosfellssveit
í ársbyrjun 1899, þá 14 ára gam-
aU, síðar í stúkunni Hlín í Reykja
vík og stofnfélagi stúkunnar
Framtíðarinnar nr. 173 árið 1918
og var hennar sívakamdi og trúi
félagi til hinzta dags, 14. febrúar
frá Snorrasjóð og systkinum
heirna óx í meðförum umboðs-
mannsins. Hann, þessi ijúfi og
hjáipsami frændi, vair þess megn-
ugur, þrátt fyrir fátækt og mjög
stóran heimilisrekstur, að mdðla
af fómfýsi sinni, — en Svona var
hann.
Og úir því að ég mimnist hér
á þennan mámsstuðniimg þessa
ágæta direngs við mig, þá er rétt
að geta þess, að mér er kunniugt
um, að þeir voiru fleiri og miklu
fleiri unglingamir, sem hann
studdi beimt og óbeint á náms-
brautimni og yfir erfiðasta hjaMa
gelgjuskeiðsins.
En eiitt af þeim síðustu verk-
um, er hanm vann að ráði að í
þessum efnum, var stuðningur
ihians við frænfcu sina, Guðrúnu
Brunborg, þegiar hún vann sem
rnast að fjáröfluin til stuðnimgs
norSkum og íslenzkum stúdemt-
um. Þá var hann boðinn ag búinn
tM hjálpar á margvíslegan hátt
og sá meðal annairs um vöru-
sendingar, sem va-r mikið verk og
fleira í því samíbandi, en árangur
af því fómfúsa starfi Guðrúnar
er nú alþjóð kunnugt um.
En þanmig var Steindór Björns-
son frá Gröf. Hann hrópaði ekki
á torgum úti: — Sjáið, þetta
gerði ég, — þetta á að gera, og
svo firamvegis. Nei, hann vann,
hann vann í kyrrþey með óþreyt-
andi elju og árvekni, — og þann-
ig, að öll þau störf, er hann hafði
afskipiti af á amnað borð, hlutu
farsællega lausn í umsjá hans.
Um þann óhemjutíma, er hann
helgaði féiagsmálastairfsemi
iþrótta og bindindis á hinum
lamga starfsdegi sínuim, eru
gjörðabækur féiaga frá þessum
tima Ijós vottur og hver Skerfur
hans og firamlag hafa verið á
tírnuim fátæktar og f járskorts.
Við teljuim með réttu að þjóð
sé á hraðri braut framfara og
þroska hvað menningu og vel-
megun áhrærir, — en þó verður
manni á að hugleiða i því sam-
bandi að ef íslenzka lýðveldið
ætti að mestu ieyti fólik er líktist
í hvívetna þeim er nú er kvadd-
ur, þá væri þjóðin í vissuim skiin-
ingi „stórveldi", — að mestu án
eigin Skapandi vandikvæða í
77/ sölu
Slamskilvinda DE SLUDGER TYPE NX210-
31B með tilheyrandi CONTROL-TORQUE
mótor 15 HP, 3x50x220 v., frá A/ SEPARA-
TOR, Stokkhólmi.
Upplýsingar gefur: Ólafur Guðmundsson,
ísafirði. Símar: 3711 og heima 3181.
sl. Sérstöðu átti hann á margan
hátt innian Reglunnar, m.a. auk
annarrar fórnfýsi fyrir sína list
hæfni er öllum var kunn, skraut-
ritun er vel kom sér við óteljandi
tækifæri og ýmis ávörp auk
allra þeirra fræðslu- og hvatn-
ingiarbréfa, er hann skrifaði með
sinni eftirtektarvarðu og fögru
rithönd og uppsetningu til félaga
Framtíðarinnar og barnastúkunn
ar Svövu nr. 23, er hann sýndi
föðuriega umhyggju i 70 ár. í 21
ár samfleytt var hann gæzlumað-
ur hennar og í 9 ár þess utan
ýmiat aðalg.m. eða aðst.g.m.
Heiðurféiagi stúkunnar Fram-
tíðarinnar var hann frá 1943.
Um skeið var hann stórgæzlu-
maður barnastúkustarfsins.
Steindór var kennari að mennt
og kenndi leikfimi um áratugi og
eiginlega alla ævi, því að svo lék
hann við barnastúkubörnin fram
á áttræðisaldur, dáandi og vinn
andi að heilsurækt aUa ævi og af
slíkum nákvæmnisháttum vailinn
til mælinga og dómarastarfa í
iþróttakeppnum.
Auk hinna miklu starfskrafta,
er hann lagði fram fyrir hugsjón
Góðtemplarareglunnar, var hann
sígefandi til starfseminnar beina
og óbeina fjármuni á einn og ann
an hátt, auk allra þeirra trúnað
arstarfa er hann leysti af hendi
og átti hlutdeild í. Við Framtíðar-
og Svövu-félagar þökkum gjafair
anum það mikia lán, að fá að
njóta svo langa ævi slíks félags-
bróður, sem lengi mun minnzt
með virðingu og þökk fyrir 73ja
ára bróðurleg féiagsstörf.
Fyrir hönd stúkunnar Fram-
tíðarinnar nr. 173.
Ingþór Sigurbjörnsson.
InnUegar þakkir flyt ég öllum
sem sýndu mér viinarhug með
gjöfum og kveðjum á 75 ára
afmæíli mínu þann 16. febrú-
ar síðastliðinn.
Björg Vigfúsdóttir,
Brekkugötu 3,
Akureyrl.
Árshátið Félags Snæfellinga
og Hnappdæla, Reykjavík
verður i GLÆSIBÆ laugardaginn 4. marz.
Stjórn og skemmtinefnd.