Morgunblaðið - 27.02.1972, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. FEBRÚAR 1972
Landhelgi og pólitisk fiskif ræði
Athugasemdir vid grein Einars Hauks Ásgrímssonar
1 Morgunblaðinu hinn 16 febr.
birtist grein eftir Einar Hauk
Ásgrúnsson, er neínist „Timinn
og landhelgismálið" og á víst að
vera svar eða athugasemdir við
grein i „Tímanum" eftir Andrés
ritstjóra Kristjánsson. En i leið-
inni notar maður þessi tækifær-
ið til þess að ráðast að mér með
getsakir og ósvífnar dylgjur
vegna erindis, er ég hélt á fundi
sem sjávarútvegsráðherra boð-
aði til í september og birtist i
Morgunblaðinu 29. sama mánað-
ar. Þar sem ástæðulaust er að
liggja undir áburði marnis þessa,
verð ég að biðja Morgunbiaðið
um rúm til andsvara.
Einar Haukur nefhir einn
kafia greinar sinnar „Fiskifræði
leg undirstaða" og hefst hann
með þvi, að hann segir, að menn
séu sammála um, að yflrvofandi
hætta sé á ofveiði á Islandsmið-
um, en hins vegar hættir mönn-
um við „að ganga út frá þvi sem
sönnuðu, að um ofveiði sé þegar
að ræða á Islandsmiðum á fisk-
tegundum þeim, er togarar veiða,
og trúa gagnrýnislaust fullyrð-
ingum forstöðumanns Hafrann-
sóknastofnunarinnar, Ingvars
Hallgrimssonar."
Ég vil leyfa mér að benda
Einari Hauki, svo sem og öðrum,
á litia bók, „The Overfishing
Problem" eftir einn þekktasta
fiskifræðing okkar tíma, dr. E.
S. Russel, fyrrum yfirmann
brezku fiskirannsóknanna. Þeir,
sem skrifa um þessi mál, ættu
ifyrst að lesa þessa litlu bók,
enda taldi dr. Ámi Friðriksson
hana eiga svo mikilvægt erindi
til Islendinga, að hann réðst i
að þýða hana á íslenzku og gaf
hana út árið 1944 undir heitinu
„Arðrán fiskimiðanna." Allar töl
ur, sem ég nefni i erindi mínu
um veiðar við ísland fram að
síðasta stríði standa í þessari
bók. Allar tölur, sem ég nefndi
um veiðar hér frá stríðslokum
voru teknar úr ritum Jóns Jóns-
sonar fiskifræðings, en megin-
lífsstarf hans eru rannsóknir á
íslenzkum þorskfiskum og veit
ég engán vera þar betur heima,
nema ef þá væri Einar Haukur
Ásgrímsson. Allar þær tölur,
sem ég birti máli minu til stuðn-
ings — að einni undantekinni —
hafa birzt opinberlega áður í rit
um manna og eru því engar
„fúllyrðingar" minar. Ég hef
ekki fundið upp ofveiði. Það er
furðuiegt, að maður, sem er tal-
inn hafa „rannsakað rök land-
helgismálsins" skuli ekki hafa
séð tölur þessar fyrr.
Hvað snertir þá staðhæfingu
Einars Hauks, að ofveiði sé að-
eins yfirvofandi, ef allt sé látið
reka á reiðanum, get ég bent
honum á, að ofveiði á ýsu- og
skarkolastofninum við ísland
var notuð sem skóladæmi
i kennslu í fiskifræði þegar fyr-
ir strið og reyndar allt fram til
þessa dags.
M.a. til verndar ýsustofninum
við ísland, hafði Alþjóða haf-
rannsóknaráðið mælt með lokun
Faxaflóa fyrir stríð, skipað sér-
staka nefnd til að vinna að þvi
máli og var dr. Árni Friðriks-
son ritari nefndarinnar. Þvi mið
ur kom styrjöldin í veg fyrir
Mörg er mannsævin
— þættir eftir Stefán Júlíusson
komnir út
i
®OMIN er út hjá Setbergi bókin
MÖRG ER MANNSÆVIN, fimm
aevisagnaþættir, eftir Stefán Júlí-
Þessir fimm ævisagnaþættir eru
um skáidið Örn Amarson og
ijóðagerð hans, væringjanm Ein-
ar Guðmundsson, sem var um
fjörutíu ár á erlendum fiskiskip-
um og togaraskipstjóri í Norður-
*jó og viðar, blinda manninin
Halldór Brynjóifsson, sem missti
•sjónina innan við tvítugsaldur, en
vann aila algenga vinnu til sjós
og iands, þótt blindur væri, tog-
arakarlinn Guðmund Knútsson,
sem alia ævi stundaði sjóinn af
kappi, og vormamninm Gunnlaug
KTÍstmundsson, kemnaxa og sand-
græðslustjóra, sem var einn af
frumherjum landgræðslu á ís-
landi.
Mörg er mamnsævim er
sextánda bók Stefáns Júlíussom-
ar. Hamm varð fyrst kummur aí
barmabókum sínum, em sáðan 1950
hafa komið út eftir hanm fjórar
Skáldsögur, tvö smásagmasöfm og
ein unglimgabók.
— Á víðavangi
Framhald af bls. 11
lagi, örfoka landi, sem er að
fjúka frá okkur, en sýrnir okk
ur svo munimn, þegar friðun
og plöntun trjáplantna hefur
stöðvað þá óheillaþróun. Að
sjáifsögðu skipar Hallorms-
staður mikið rúm í myndinni,
sem Gísli Gestsson hefur tek-
ið af mikilli smekikvísi. Von-
andi eiga maTgir eftir að sjá
þessa ágætu mymd, einkamlega
umgt fólk, em í því býr fram-
tíð íslands, — svo að það læri
að umgangast náttúruna á
þamm veg, að hún verði fegurri
og betri með degi hverjum.
í upphafi myndarimnar er far-
ið með gamia húsgamgimm,
sem svo vel á við um þá gróð-
ureyðingu, sem hér hefur
„grasserað" um langan tíma,
og er svohijóðandi:
„Faðir minn átti fagurt land,
fyrir því er ég hrelldur.
Það er komið í svartan sand,
seiðurinn því veldur.
Seiðurinn því veldur."
Þessi fagra kvikmymd, sem
Skógrækt rikisins á skilið
þakkir fyrir að iáta gera, ætti
að vera okkur hvatmig til dáða,
til að strengja þese heit að
gróðursetja fieiri trjáplöntur
næsta vor en gert hefur verið
nokkum tíma áður, láta vírki-
lega hendur standa fram úr
ermum, ýmist heima í sinum
eigin garði, eða þá í hópvlnnu
með glöðum og góðum vinum,
sjálfboðaliðum, og þá veit ég,
að Hákon Bjarmason og hans
góða iið, lætur ekki á sér
standa að útvega plönturnar
í hendumar á okkur. Og þá
munu draumsýnir úkáldanna
rætast, þá mun rætast »ú
stóra hugsýn Hanmesar Haf-
steins í Aldamótaljóðum:
„Sú kemur tíð, er sárin foldar
gróa,
sveitirnar fyllast, akrar hyija
móa,
brauð veitir sonum móður-
moldin frjóa,
menningin vex í lnndi nýrra
skóga.“
Samtaka nú, vinir og bræð-
ur! Berum við gæfu til þess
sameinaðir að taka til hendi
við landvemdina, er sigurinm
okkar inman tíðar, og „þá
munu bætast harmasár þess
horfna, hugsjónir rætast. Þá
mun aftur morgna". — Fr. S.
þetta áform Aiþjóða hafrann
sóknaráðsins, en ofveiði við ís-
land var þá viðurkennd sem stað
reynd af Alþjóða hafrannsókna
ráðinu og sérstakar ráðstafanir
taldar nauðsynlegar.
Fyrir 38 árum skrifaði dr.
Árni Friðriksson um þetta vanda
mál: „Um ýsustofninn við ísland
var t.d það að segja, að dags-
afli enskra togara af þessum
fiski minnkaði úr 22 vættum
1919 niður í 5 vættir 1937, og má
sjá minna grand í mat sínum en
slíka breytingu. Svipuðu máli
gegndi um skarkoia og iúðu.
Stórfelld hækkun sjávarhitans í
Norðurhöfum bjargaði þorskin-
um frá svipuðu hruni, hann gat
fært út kvíarnar og numið ný
svæði. Vissuiega hefði tortíming
ýsunnar og annarra tegunda
haldið áfram þangað til vá hefði
verið fyrir dyrum, og sannar-
lega hefði röðin komið að öllum
öðrum tegundum hverri eftir
annarri ...“
1 ritgerð um ástand íiskstofn-
anna við Island frá 1966 nefnir
Jón Jónsson að „á árunum fyrir
síðari heimsstyrjöldina var ýsu-
stofninn við ísland talinn sígilt
dæmi um ofveiddan fiskstofn
ásamt skarkola og lúðustofnin-
inum.“ Jón segir einnig, að eng-
in veruleg breyting (utan stríðs
áranna) hafi orðið til batnaðar
fyrr en uppeldisstöðvum ýsu var
lokað 1952. Og í útvarpserindi
sama ár nefnir Jón, að þorsk-
stofninn við Island þoli ekki
meira álag.
Heldur nú Einar Haukur virki
lega, að ummæli mín um of-
veiði á Islandsmiðum séu ein
tómar fullyrðingar mínar, sem
varast beri að taka trúanlegar?
Skyldi ekki hitt vera trúlegra,
að maðurinn hefur ekki kynnt
sér það efni, sem hann skrifar
um?
Þessari þróun gerði ég skil í
erindi mínu á fundi sjávarútvegs
ráðherra en um þetta segir Ein-
ar Haukur Ásgrímsson: „Einnig
virðist frásögn Ingvars Hall-
grímssonar af ýsunni vera póli-
tísk fiskifræði . . . .“ En þá eru
líka ummæli og rannsóknir dr.
Árna Friðrikssonar og öll bar-
átta hans fyrir land sitt í Al-
þjóða hafrannsóknaráðinu „póli-
tísk fiskifræði," sömuleiðis um-
mæli Jóns Jónssonar og fleiri
góðra manna, þar á meðal dr. E.
S. Russell, sem skrifaði bókina
um „Arðrán fiskimiðanna," og
allra þeirra erlendu fiskifræð-
inga, er studdu málstað Islands
í aðgerðum gegn ofveiði, sem
Einar Haukur telur aðeins „full
yrðingar" minar. Sömuleiðis
mætti maður þessi ræða við ís-
lenzka sjómenn og kynna sér
álit þeirra, t.d. ummæli aflasæl-
asta togaraskipstjóra Islendinga,
Arinbjörns Sigurðss. á b.v. Sig-
urði, er hann lét falla í viðtali
við Morgunblaðið í vetur. Þótt
þessi maður afneiti staðreynd-
um, telji þær „fullyrðingar" mín
ar og núi mér um nasir „póli-
tískri fiskifræði" er ég rek of-
veiði á ýsustofninum við ísland
í erindi minu, tekst honum þar
með aðeins að auglýsa fáfræði
sina um það mál, sem hann skrif
ar um, en rýrir ekki mig og því
síður alla þá mætu menn, inn-
lenda sem erlenda, er unnið hafa
að rannsóknum á ofveiði og
reynt að finna ráð gegn henni.
Einnig vænir hann mig um, að
taka ekki „áhrif mismunandi
hrygningarárganga með í reikn-
inginn" þegar ég ræði um ýsu-
aflann. Heldur maðurinn, að Al-
þjóða hafrannsóknaráðið, sem
vildi láta friða Faxaflóa, dr.
Árni Friðriksson og Jón Jóns-
son hafi ekki tekið þessi áhrif
til greina í áliti sínu? Þrátt fyr-
ir alla mismunandi hrygningar-
árganga, góða sem laka, fór ýsu-
stofninum við Island sífellt
hnignandi vegna ofveiðinnar, og
í skýrslu Norðvestur- Atlants-
hafsfiskveiðiráðsins 1966 er þess
sérstaklega getið, að ýsustofn-
inn hafi fyrst fengið bót 1952,
er Faxaflóa og öðrum mikilvæg
um uppeldisstöðvum ýsunnar
var lokið. Heldur maðurinn, að
fiskveiðinefndin .—• en forseti
hennar var um tíma Davíð Ólafs
son — hafi ekki vitað um mis-
mun í stærð hrygningarár-
ganga?
I grein sinni spyr Einar
Haukur: „Hefur ekki reynslan
sýnt, að sveiflur í áhrifum nátt
úrunnar á stærð hrygnlngarár-
ganga ýsunnar ráða ýsuafianum
að miklu leyti, en ekki bara
sóknin í ýsuveiðarnar?" Nei,
reynslan hefur sýnt, að stærð
Ingvar Hallgrímsson.
hrygningarárganga hefur tiltölu
lega lítil áhrif miðað við önnur,
nefnilega þau, hver verða af-
drif eggjanna og seiðanna að
hrygningu lokinni. Þannig getur
lítill hrygningarstofn gefið af
sér stóran árgang, ef vel tekst
til með afdrif eggja og seiða.
Sömuleiðis getur stór stofn gef
ið af sér litinn árgang, og þar
með litla veiði, ef egg og seiði
verða unnvörpum óhagstæðum
afdrifum að bráð.
Þetta fyrirbrigði hefur verið
vel þekkt í náttúrunni og í fiski
fræðinni í nær heilan mannsald
ur, þótt Einar Haukur viti það
ekki. Meira að segja hafa islenzk
ir fiskifræðingar skrifað um
þetta fyrirbrigði, en Einar Hauk
ur hefur ekki kynnt sér það.
I grein sinni lætur Einar
Haukur að þvi liggja, að „póli-
tískur áhugi" hafi kastað „rýrð
á orðstír íslenzkra fiskifræðinga
á alþjóðavettvangi." Þetta eru
lúaleg ummæli og ósönn. Engir
menn, sem með okkur hafa starf
að, hvorki á erlendum né inn-
lendum vettvangi, hafa nokkru
sinni orðið fyrir því, að pólitísk
ur áhugi hafi haft áhrif á störf
okkar, né kastað rýrð á þau. Ég
myndi t.d. treysta mér til þess,
að fá alla þá íslenzka ráðherra
og aiþingismenn, sem við höfum
haft samskipti við, af hvaða
flokki sem er, svo og fyrrver-
andi og núverandi fiskimála-
stjóra, og alla þá erlendu menn,
sem gegnt hafa forseta- og nefnd
arformannsstörfum í Alþjóða haf
rannsóknaráðinu, til þess að
votta það, að þessar ódrengi-
legu dylgjur eru ósatt mál.
Svona áburður lýsir betur höf-
undi sínum en störfum islenzkra
fiskifræðjnga.
Ingvar Hallgrímsson.
— Fólk og vísindi
Framhald af bls. 17
ítalanum Leonardo da Vinci mesti
þúsundþjalasmiður vísindanna fyrr
og síðar og var engin fræðigrein
þeirra tíma honum óviðkomandi.
Hann hefur rannsakað og skrifað um
líffræði, meðal annars tennurnar og
tilgang þeirra. Hann bendir þar á,
að auk þess að tyggja matinn, gegni
þær mikilvægu hlutverki í tali. Ari
stóteies hafði megnan ímugust á kon
um og taldi þær nánast óæðri mann
verur, kjðftugar, hvikular og heimsk
ar og hefðu að auki færri tennur en
karlmaðurinn. Þetta skipti að hans
áliti nokkru máli, enda færi ævi
lengdin eftir f jölda tannanna.
Borgin Aiexandría í Egyptalandi
var stofnuð árið 333 f. Kr. að tilhlut
an Alexanders mikla, og varð brátt
miðstöð grískra vísinda og heimspeki.
Þar hófust meðal annars líffræðileg-
ar rannsóknir á mannslíkum.
Rómverjar lögðu Grákkland undir
sig árið 146 f. Kr. og urðu fyrir
miklum áhrifum af grískri menningu,
ekki sízt læknisfræðinni sem á þann
hátt barst til annarra Evrópuianda.
Gott úkap er bezti læknirinn.
(Pindaros, 520—440 f. Kr.).
MARGT BÝR í GEIMNUM
Auk reikistjarnanna níu — jörðin
eT ein af þeim — er ýmisB konaT dót
á sveimi umhverfis sólu, ryk, grjót-
hnullungar, halastjörnur, smástjörn-
ur og nú á siðustu timum hlutir gerð
ir af manna höndum.
Fjöldi smástjarnanna nemur tug-
um þúsunda og ganga flestar á braut
milli Mars og Júpiters. Sérstaka at-
hygli hafa vakið fjórar sem ganga á
braut allnærri sólu, Adonis, Hermes,
Apollo og Ikaros. Talið er, að þess-
ar smástjörnur séu leifar reiki-
stjörnu, sem spiundrazt hafi endur
fyrir löngu. Öll eru þessi nðfn tek-
in úr grískri goðafræði — Ikaros var
sonur Daidalosar hins haga, sem
byggði völundarhúsið á Krít fyrir
Mínos konung. Mínosi sinnaðist við
smiðinn og lokaði hann ásamt syn-
inum inni í völundarhúsinu. Daidalos
smíðaði þá vængi sem þeir feðgar
festu á sig með vaxi og flugu siðan
á brott. Til allar ógæfu flaug Ikaros
of nærri sólu svo að vaxið bráðnaði
og féll hann þá í sjóinn og drukkn-
aði.
Smástjarnan Ikaros kafnar ekki
undir nafni, því að hún gengur nær
sólu en Merkúr, sem gengur næst
sóiu af öllum reikistjörnunum.
Bandarískir stjarnfræðingar hafa ný
iega mælt þvermál hennar og reynd-
ist það vera u.þ.b. einn kílómetri.
Semdu þeir rafbylgjur í átt að henmi
og tóku upp bergmálið með risastórri
ratsjá. Fjarlægðin var um sex miilj-
ón kílómetrar og voru rafbylgjurn
ar 40 sekúndur á ieiðinni.