Morgunblaðið - 03.03.1972, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR & MARZ 1972
Kröfur
NICRA
fyrr
og nú
Fulltrúar Andspyrnuhreyfinsrar N-Irlands á fjöldafundi í Enniskillen um miðjan febr.
Talið frá vinstri: Bernadette Devlin, þinarmaður i Westminster, Kevin Agnew, fyrrum
varaforseti Mannréttindasamtakanna, Frank McManus, þingrmaður í Westminster og:
Michael F'arrell hugmyndafræðing-ur stúdentasamtakanna „Alþýðulýðræðisins“. Til
skamms tíma hafa þau öll stutt NICRA en hallast nú æ nieir að „provisional" Sinn
Fein og IRA.
0 Eins og áður hefur
verið drepiðá í þess-
uin greinaflokki hafa
Mannréttindasamtök Norð-
ur-írlands — NICRA
(Northern Ireland Civil
Rights Association) tekið
gagngerum breytingum
frá því þau voru stofnuð
veturinn 1966—67.
0 Upphaflega stóðu að
þeim ýmsir aðilar,
sem kunnugir voru kjörum
kaþólska minnihlutans og
töldu, að við þau yrði ekki
unað lengur. Framan af
höfðu samtökin fyrst og
fremst afskipti af málum
einstakra manna en smám
saman fóru þau að setja
fram heildarkröfur.
0 Það var þó ekki fyrr
en haustið 1968 með
andófsaðgerðunum í Dun-
gannon og Derry, að sam-
tökin urðu að fjöldahreyf-
ingu kaþólskra manna og
var það fyrst og fremst
talið að þakka — eða
kenna — hinni herskáu
andspyrnu mótmælenda
gegn því að komið yrði til
móts við kröfur samtak-
anna.
Frá upphafi voru nokkrir
af félagsmönnum írska lýð-
veldisflokksins, Sinn Fein, í
NICRA en höfðu þá alls enga
valdaaðstöðu þar. Samtök-
in hlutu fljótlega stuðning
ýmissa hjálparstofnana
og háskólastúdenta í Belfast,
meðal annars þeirra umbóta-
sinnuðu og vinstrisinnuðu
stúdenta, sem urðu upphafs-
menn hins svokallaða „al-
þýðulýðræðis", en þar voru
fremstir í flokki Michael
nokkur Farrell, Kevin
Boyne og Bernadetta Devlin.
En eftir því, sem baráttan
harðnaði milli mótmælenda
og minnihlutans urðu vinstri-
sinnar áhrifameiri innan sam
takanna.
1 göngunni í Enniskillen
hitti ég miðaldra lögfræðing
frá Belfast, Kevin Agnew að
nafni, sem mér var sagt
á eftir að væri vara-
forseti Mannréttindasamtak-
anna. Hann hafði ekki sjálf-
ur haft orð á því og taldi ég
ástæðuna vera þá, að hann
var þarna ekki sem fulltrúi
samtakanna — því að NICRA
átti ekki aðild að þess-
ari göngu — heldur var
hann þar sem fulitrúi And-
spymuhreyfingar N-ír-
lands, sem var, til þess að
gera, nýr fé’agsskapur, og
virtist á góðri leið með að
lýsa stuðningi við „provision
al“ IRA. Siðar frétti ég, að
Kevin Agnew hefði gengið
úr Mannréttindasamtökun-
um að kvöldi þessa sama
dags, sem gangan fór fram, á
þeirri forsendu, að þau væru
ekki nægilega hörð í barátt-
unni gegn Stormont.
Nokkrum dögum síðar var
almennur fundur í NICRA
þar sem marxistar náðu
meirihluta í stjórninni, að
sagt var. Þegar nöfn þeirra
sem skipuðu nýju stjórnina
voru birt í blöðum, var þar
efst á lista nafn Kevins
McCorrys, skipuleggjanda
NICRA í Belfast.
Upphaflegar
kröfur NICRA
Ég rabbaði góða stund við
McCorry og lagði fyrir hann
ýmsar upplýsingar, sem ég
hafði fengið hjá embættis-
mönnum í upplýsingaskrif-
stofu forsætisráðuneytisins í
Stormontkastala. Virtust þess
ir aðilar yfirleitt sammála um
staðreyndir og tölur — en
sjónarmið þeirra varðandi
túlkun, orsakir og afleiðing-
ar voru að vonum býsna ólík
ar.
Samkvæmt upplýsingum
þessara aðila voru kröf-
ur NICRA í upphafi þessar:
1. Að allir íbúar landsins
eldri en 18 ára fengju jafn-
an kosningarétt til bæjar
— og sveitarstjómarkosninga
svo sem þeir hefðu til þing-
kosninga — og skyldi hver
maður hafa aðeins eitt at-
kvæði.
2. Að kjördæma- og kosn-
ingafyrirkomulagi yrði
breytt.
3. Að lög yrðu sett, sem
bönnuðu bæjar- og sveitar-
stjórnum að beita mis-
rétti gagnvart íbúum, ér
undir þær heyrðu, þar á með
al við starfsmannaráðningar,
og að einhver aðili yrði skip
aður til að fjalla um kvart-
anir þess eðlis.
4. Að tekið yrði fyrir mis-
rétti gagnvart kaþólskum í
húsnæðismálum.
5. Að herlögreglan (svo-
kallaðar B-special sveitir)
yrði afvopnuð og sett undir
óhlutdræga stjóm.
6. Að lögin um sérvald
stjórnarinnar (The Special
Powers Act) yrðu afnumin.
Rétt er að gera nokkra
grein fyrir þessum kröfum og
á hverju þær byggðust.
1. Kosningarétt til bæjar-
og sveitarstjómakosninga
hafa til þessa einungis haft
hjón, er halda heimili, en
ekki ógift börn þeirra,
hversu gömul, sem þau voru.
Húseigandi, sem rak verzlun
eða fyrirtæki og bjó í eigin
húsi hafði eitt atkvæði fyrir
hús sitt, annað fyrir verzlun
ina eða fyrirtækið. Þetta fyr-
irkomulag byggðist á þvi frá
gömlum tíma, að það væru
húseigendur og atvinnurek-
endur, sem legðu bæjar- og
sveitarfélögunum til allt rekst
ursfé og því væri ekki nema
rétt, að einungis þessir aðil-
ar hefðu vald til að ákveða
hvernig fénu væri varið —
og ráða þar með lögum og
lofum í sinu samfélagi. Með
auknum almannatrygging-
um og ríkisþjónustu, fóru
bæjar- og sveitarfélögin hins
vegar að fá fé í vaxandi mæli
frá brezku skattheimtunni —
fé, sem tekið var af tekju-
sköttum allra vinnandi
manna og kvenna, bæði ein-
hleypum og giftum. Ár-
um saman hafði árangurs-
laust verið reynt að fá þess-
um ' kosningalögum breytt.
Þau giltu bæði fyrir
kaþólska og mótmælendur en
bitnuðu harðar á kaþólskum
vegna þess, að fjölskyld-
ur þeirra voru yfirleitt
stærri og efnaminni. Var því
torveldara fyrir unga
kaþólikka að ganga í hjóna-
band, þar sem atvinnuleysi
var einnig meira þeirra
Kevin McCorry.
á meðal og erfiðara fyrir þá
að fá húsnæði.
Nú hefur verið gengið að
þessari kröfu NICRA — að
fullu.
2. Kröfur NICRA um breyt
ingar á kjördæmaskipan og
kosningafyrirkomulagi segja
embættismenn að séu í athug
un. Slíkar breytingar sé ekki
hægt að gera í skyndi, þar
sem jafnframt þurfi að íhuga
hvernig heppilegast sé að
haga framtíðarskipan þessara
mála i heild og komi ýmis-
legt til greina. Minnihlutinn
hefur eindregið óskað eftir
því, að komið verði á hlut-
fallskosningakerfi en fengið.
tregar undirtektir. Megin-
galli núverandi fyrirkomu
lags felst í því, að mati minni-
hlutans, að kjördæmi eru
þannig ákveðin, að tryggi-
lega er komið í veg fyrir, að
kaþólskir geti fengið þann
fjölda þingmanna, sem þeim
ber í hlutfalli við ibúafjölda
á hverjum stað.
3. Þessum kröfum hefur
verið svarað með ýmsum að-
gerðum, bæði með lagasetn-
ingu og skipun nefnda og
embættismanna. Þykir mér
þar sérstaklega til fyrir-
myndar og eftirbreytni skip-
an umboðsmanns þingsins,
sem hefur eftirlit með störf-
um stjómarinnar og annars
umboðsmanns, sém tekur við
umkvörtunum hinna óbreyttu
borgara og sér um, að þær
komist rétta boðleið og fái af
greiðslu.
4. Komið hefur verið veru
lega til móts við kröfurnar
um endurbætur í húsnæðis-
og atvinnumálum. Húsnæðis-
málin hafa verið tekin úr
höndum bæjar- og sveitar-
stjóma og sett undir sér
staka stjórn, sem á að
tryggja að mönnum sé ekki
mismunað í þeim efnum.
Síðustu tvö árin hafa verið
reist um 12.000 hús í land-
inu á ári en þörfin er talin
20—25.000 hús á ári. Nokkuð
hefur verið reist af fjölbýl-
ishúsum til að bæta úr hús-
næðisskortinum en kaþólskir
eru lítt hrifnir af þeim. Fjöl-
skyldur þeirra eru yfirleitt
stórar (þeir leyfa ekki notk-
un getnaðarvarna —) og þvi
vilja þeir helzt hafa til um-
ráða raðhús á tveimur hæð-
um. Mikið hefur verið byggt
af nýjum húsum frá lokum
heimstyrjaldarinnar, — var
mér tjáð, að um 40% lands-
manna byggju í húsum, sem
reist hefðu verið eftir stríð
og væri það miklu
hærra hlutfall en í Bretlandi.
Nýtt húsnæði á þessum slóð-
um er hins vegar ekki sam-
bærilegt við það, sem við ís-
lendingar eigum að venjast,
— enda líklega hvergi eins
vel vandað til húsa og hér á
landi.
1 atvinnumálum kveðst
stjórnin einnig gera allt, sem
hún getur. Talsmanni henn-
ar og NICRA bar saman um,
að heildarhlutfall atvinnu-
lausra um land allt væri 9—
10% vinnufærra manna en
það væri allt upp í og yfir
20% í ýmsum bæjum, meðal
annars í Londonderry, Ennis-
killen og Newry. Ekki
gat ég fengið heild-
artölur um hlutfallið milli
atvinnulausra kaþólskra
og mótmælenda, en öllum bar
saman um að það væri miklu
hærra meðal kaþólskra. Fer
fjöldi þeirra úr landi árlega
til að leita sér að vinnu —■
og halda sumir forystumenn
kaþólskra því fram, að Stor-
mont-stjórnin vilji viðhalda
atvinnuleysinu til þess að
vera viss um að losna árlega
við ákveðinn fjölda
kaþólskra manna og halda
minnihlutanum þannig niðri.
Stjórnartalsmenn neita
þessu með öllu.
Áberandi er, að menn
skiptast talsvert í atvinnu-
greinar eftir trúarbrögðum,
til dæmis sögðu mér blaða-
menn, sem hafa kynnt sér
þetta, að það væri næstum
útilokað fyrir kaþólska
menn að fá vinnu við skipa-
smíðar eða vélsmiðar, hins
vegar væru þeir fjölmennir í
bygginga- og matvælaiðnaði
og obbinn af ölkrám lands-
ins væri í eigu kaþólskra
manna. Reynt hefur verið að
efla iðnað í landinu, meðal
annars með þvi að laða er-
lend stórfyrirtæki að þvi
með skattfriðindum og styrkj
um. Birti stjórnin nýlega til-
kynningu um, að 7.200 ný
störf hefðu opnazt á sl. ári,
þrátt fyrir þau slæmu áhrif,
sem ólguástandið hefði á at-
vinnulífið.
5. Krafan um afvopnun her
lögreglunnar er gömul. B-
special sveitirnar hafa nær
eingöngu verið skipaðar
Framhald á bis. 20.
Úr írlandsferð blaðamanns
Morgunblaðsins — 5. grein