Morgunblaðið - 22.03.1972, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 22. MARZ 1972
23
Þórður Bjarnason
kaupmaður-Minning
„VeiH;u sælfl vinu.r og þakka
þér íyrir innLiti'ð." Þessi voru
Jafnan kveðjuorð Þórðar, þeigar
ég heiimsótti hann í veikindum
þeiim, sem hann lézt úr á Land-
spítalanuim 11. marz síðastliðinn.
,Nú vil ég með nokkrum orðurn
kveðja þennan trausta vi:n minm
og þakka þá saamfylgd, sem ég
ðitifci með honuim i rúim þrjáfcíiu ár.
Kynmi ókbar Þórðar urðu eft-
ir að ég réðst tii útgerðarifélags
Bjarna Ólafssonar á Akramesi,
en fyri’r þv4 stóðu þeir góðu
drengir, Bjarni Ólafssom, ÓLaf-
iur B. Björnsson og Nieiis Krist-
nunnsson. Auk Þórðar störfuðu
þar Friðjóm Riunólfsson og
Bjarni Krisfcmannsson. Nú erum
við tveir eftir sá síðastnefndi og
ég. Þökk sé þeim öflum fyrir
samfyigdiina.
Þórður var fæddur á Sýru-
parti á Akranesi 25. maí 1901,
sonttr hjónanna Bjarna Péturs-
sonar frá Skelijabrekku og Jó-
honinu Mariu Þórðardóttur. Ung
ur missir hann foreldra sína og
sextán ára gaimiail verður hann
að sjá um si[g sjálfur og byrjar
þvií snemima láfsbaráttan. Var
þá haldið á sjóinn, því þaðan
'var hetot bjargar að vænta. Þá
ivar tiigangslaust að kaHa á rilki
eða sveitarfélög til hjálpar,
enda vair það álitið svartur blett-
ur á þeim sem þurftu að þiggja
af sveit. Á sjónum er Þórður ti'l
þritugs aldurs, aðailega með
þeLm góðu skipstjómarmönnum
Bjama Ólafssyni og Ármanni
Haildórssyni. Minntiist hann oft
é þá daga, enda er sjóri'nn líht
Oig mannshugurinn,, ýmist í of-
viðri striður eða í logninu blíð-
ur. Svipmilkli sjór. Oft minntist
Þórðu-r þess og siðast fyrir
inokkrum dögum, þegar hann var
imieð Bjarna á m.s. Hrafni Svein
bjamarsyni, nítján fconna báti. Þá
vom þeir einskipa þrjá daga í
röð frá Sandgerði í slæmutn út-
Stynniingi. Svo merkilega vifldi tál
þrátt fyrir slæmt veður að þeim
heppnaðist alla dagana að draga
iiinuna, þvi það var eins og slot
aði veðrinu meðan dregið var.
Fyiltu þeir bátinn í sjóferðum
þessuim. Eftir að komið var að
Iandi og búið að gan,ga frá afl-
anurn var matazt, en að þvi
(LOknu las Bjarni húslestur og
var það föst venja hjá honum.
Bjami trúði á Guð, en grýLur
ei. — Já, Guð i hjarta Guð í
sbarfi, gefur fararheill,
Eftiir að Þórður kom í land
var hann Lenigst við ýmis störf
hjá fyrmefndu félagi þar till að
þeir fjórmenningarnir stofn-
uðu verzl'unina Andvara, sem
hann stjómaði i 25 ár. Að þvi
löknu flyzt hann til Reykjavik-
ur og starfar eftir það hjá syni
sínum við verzlunarstörf meðan
heilsan leyfði.
24. mai kwæntist Þórður efb-
irlilfandi konu sinni, Guðrúnu
Jónsdöttur frá Akranesi, og
sárna áir fLufcíust þau í eiigið hús,
að Kirkjubraut 12, sem hann
hafði sjáLfur bygigt á erfiðum
tímum. Þórður var sjálfstæður
maður í orði og verki og bar
gæfu tiil að vera það allt sitt líf.
Honium tiil hjálpar var mikil'hæf
kona, sem ásamt því að vera létt
í lund og duigmikil hefur ástund
að heimilishald, sem er til prýði.
— Fóöurbætis-
skattur
Framliald af bls. 10.
gefinn frjáls stórlækkaði verðið
á kjairnfóðri tiil bænda.
Það er slkoðun mín, að land-
búmaðurinn eigi fyrir höndum
mikla og vaxandi útfiutnirugs-
möguteitoa á næstu árum, vegna
þesis að við getum boðið ómeng-
uð, fyrsta flokks matvæli, sem
aliltaf eru að verða torfengnari
og torfengnari í hinum iðnvædda
heimL Hér er verk að vinna i
sölumálum landbúnaðarins, sem
verður að gefa meiri gaum en
verið heflur. Þess vegna finnst
mér það meira en vafiasöm stefna
að miða landbúnaðarflramteiðsl-
una við innanlandsþarfir, eða
Mtið meira en það. Og með tiiHliti
til ástandsins í þjóðfélaginu í
dag, og hvað sveitabyggðin stend-
ur vlða höllum fæti, vegna lé-
tegrar afkomu og fóliksfæðar, er
það bæði hættutegt og ósann-
gjamt, að teita lagaheimildar nú,
fyrir nýjum kjaraiskerðingar-
sköttum á iœgst launuðu stétt
þjóðarinnar.
Með þessu gat ég ekki greitt
atkrvæði og því síður vegna ný-
afistaðinna kjarasamninga launa-
stéttanna í landinu með auknium
firíðindum og Launahækkunum.
Því skilaði ég séráliti í þessu
kjaraskerðinigarmáli, sem bænd-
ur í landiniu myndu að miklum
meirilhLuta vera á móti, eftir þvi
sem ég bezt veit, ef almenn at-
kvæðagreiðsla færi fram um
þessi heimildarákvæði um kjam-
fóðuirsikatt.
ÞeLm hjónum varð þrigigja
bama auðið.
Elztur þeirra er Jón Bjarni,
eigandi og verzlunarstjóri Breið
holtskjörs, kvæntur Áslaugu Bern
höft, þá Guðmundur vélstjóri í
Sementsverksmiðjunni á Akra-
nesi, kvæntur MáLfríði Björnsdótt
ur frá Reykjavólk, ynigst er Jó-
Það er vissulega von mín, að
rí'kissitjómin vísi slikum heim-
ildarákvæðum á bug, verði þau
borin fram, en telja veirður ólíik-
legt að stjómin sjái sér fært að
veita þau, vegna stefnuiyfMýs-
ingar sinnar í launamálum, þrátt
fyrir meirihlutasamþykkt stétt-
arsambandsfundairins.
Að síðustu spurðum við Her-
móð Guðmundsson um það,
'hvernig Laxármálin stæðu nú,
þótt segja verði að þau mál séu
til þrauifcar rædd. Hermóður
svaraði á þessa leið:
— Laxárdeilan hófst vegna
þess að Laxárvirkjunarstjórn
vildi taka sér meira vald, en hún
hafði leyfi ti'l samkvæmt lögurn.
Ef hún hefði ekki gert þetta,
hefði engin Miðkvíslarsprenging
orðin, engin móbmælaför til Ak-
ureyrar og e.t.v. engin málaferM
risið út af frarnkvæmdum Við
Laxá og Mývatn. Þingeyingair
eru sem sé mesfcu friðsemdair-
menn, þótt þeir séu af sumum
taMir herskáir. Þeir viilja í síð-
ustu l'ög troða illsakir við aðra.
Hins vegar geta þeir verið fastir
fyrir, ef gengið er á hlut þeirra
og þeim sýnd ágenigni.
Eins og kunnugt er buðuim við
samnmga um málið, áður en
firamkvæmdir voru ákveðnar, og
sýndum flram á það með aðstoð
verkfiræðinga okkar, að hægt
væri að virkja tiiltölutega hag-
kvæma rennslisvirkj un, u. þ. b.
8 megavött, án vatnsborðshækk-
unar, fyrir margfalt lœgra verð
en sú virkjun mun kosta, sem
nú er í smíðum.
hanna María, gi'ft Steingrttni
Ingvarssyni verkfræðingi. Óli
eiga þau þákkir skilldar fyrir
ástúð sina og umhygigju á hdn-
um erfiðu tímum, er veikindi
steðjuðu að honium, enda var
'hann þeim iinnilega þakkiiátur.
Nú kveðja barnabörnin afa
sinn með virðingu og þökk fyrir
allt sem hann war þeim. Þórður
var dagfarsprúður maður, mjög
orðvar og vandur að virðingu
sinni. Þess vegna er gott að
minnast hans sem vinair.
Við hjónin vottum eiginkonu
hans, börnum og barnabörnum
hans okkar innilegustu samúð.
Að endingu kveðju;m við þig og
eru'tn þakklát fyrir að hafa átt
vináttu þina. Guð varðveiti þi'g
um eihfð alla, látni beiðursmað-
ur.
Nú legg ég augun aftur.
Ó guð, þinn náðarkrafbur
min veri vernd í nótt.
Æ, virzt mig að þér taka,
mér yfir látbu vaka
þinn engil, svo ég sofi rótt.
SLgurjón Kristjánsson.
Ég vil taka það skýrt fram,
að ef stjórn Laxárvirkj unar hefði
á sínum tíma tekið tiMiit til þeiirra
fyrirvara, er fóiust í 7 megavatta
virkjuniarleyfi Inigóifs Jónsson-
air ráðherra árið 1969, þar sem
engin fyriirheit voru getin um
frekari virkjaniir, hefði aldrei
neitt ófriðarbál kviknað út af
Laxá.
Nú stendur málið þannig, að
við höfum boðið samkomulag um
þessa leyfðu virkjun, 6,5 mega-
vött, gegn ábyrgð ríkisms um
það, að starfræksla hennar spiUi
ekki fiskræktarmöguleikum Lax-
ársvæðisins og fullkominn fisk-
vegur verði gerður upp fyrir
viirkjunarsvæðið. Tilboð þetta er
þó bundið því skilyrði að gerður
verði traustur samninguir, er
tryggi það, að ekki verði gerðar
frekari virkjaniir við Laxá í
framtíðinni.
Samningstilboð bænda felur í
sér, að aflétt verði lögbanni því,
er sett hefur verið við vatns-
töiku úr Laxá á vélar fyrirhug-
aðrar virkjurnar. Þetta sýnir
siamnin'gsvilja bænda, að vilja
afsaLa sér þeim rétti, er Hæsfci-
réttur hefur þegar dæmt þeim,
ef þeir fá í staðinn þær trygg-
ingar, sem landeigendur meta
gildar, til verndar héraði smu.
Það er skoðun ökkar, og ef-
laust einni'g meginiþorra ísienzku
þjóðarinnar, að Laxárdeiluna
beri að setja niður í eitt skipti
fyrir öll, svo öruggt sé að hún
verði aldrei framar til þess, að
rjúfa þá samhyggð, sem ávailt
áður hefur ríkt í hinum norð-
lenzku byggðum.
Ferða-
styrkir
menntamála-
stofnunar
Bandaríkjanna
MENNTASTOFNUN Banda-
ríkjanna á íslandi (Fulbright-
stofnunin) tilkynnir að hún
rnuni veita ferðastyrki Islend-
ingum er fengið hafa inngöngu
í háskóda eða aðrar æðri mennta
stofnanir í Bandarikjunum til
framhaldsnáms á námsárinu
1972—’73. Styrkir þessir munu
nægja fyrir ferðakostnaði frá
Reykjavík til þeirrar borgar,
sem næst er viðkomandi há-
skóla og heim aftur.
Með umsóknum skulu fylgja
afrit af skilríkjum fyrir þvi, að
umsækjanda hafi verið veitt inn-
ganga í háskóla eða æðri mennta
stofnun í Bandaríkjunum. Einn-
ig þarf umsækjandi að geta sýnt,
að hann geti staðið straum af
kostnaði við nám sitt og dvöl
ytra, og sýna heilbrigðisvottorð.
Umsækjendur skulu vera is-
lenzkir ríkisborgarar.
Umsóknareyðublöð eru afhent
á skrifstofu Menntastofnunar
Bandaríkjanna, Nesvegi 16,
Reykjavík. Umsóknir skulu síð-
an sendar i pósthólf stofnunar-
innar nr. 7133, Reykjavik, fyrir
20. apríl 1972.
Rækjuveiðar á
Vestfjörðum
RÆKJUAFLINN á Vestfjörðum
reyndist 703 lestir í febrúar, senrs
er 1 lest lakara en á sl. ári. Eir
heildarafiinn frá áramótum þá
orðinn 1003 lestir. Afli var heid-
ur lakari i Arnarfirði og Isa-
fjarðardjúpi, en miklum miin
betri á Húnaflóa.
Frá Bildudal reru nú 11 bábat
og öfLuðu 70 lesitir, en í fyrra
reru þaðan 15 bátar og öfluðu
103 lestiir. A f'lahæstur nú var
Jörundur Bjarnasoin með 8,5
lestiir í 21 róðri.
Frá verstöðvum við ísafjarðar-
djúp reru 57 bátar og öfLuðu
samtals 475 lestir, en í fyrra var
afM 45 báta 523 lestir. Beztur var
afllinn síðustu viku mánaðarins,
en þá bárust á land 140 lestir.
Frá Hóimavik og Drarugsinest
reru mú 9 bátar og öfLuðu 158
lestir, en í fyrra var afli 11 báta
78 Lestiir. Eru 5 aflahæstu bátam-
ir aLLir með um 20 lestir í 24 róðr-
um. Afllahæst er Guðrún Guð-
mundsdóttir með 20,6 lestir.
— Oxfordbréf
I’ramliald af bls. 17.
Oxford, þar af 5 fyrir konuir
eingönigu og að auki eru 6
eingöngu fyrir stúdenta í
framhaldsnámi (þ.e. sem hafa
þegar háiskólapróf). College
er í senn dvalarstaður, þar
sem stúdentaimir búa yfirleitt
a.m.k. eitt ár af námstiman-
um, kennslustaður og Mt-
ið samfélag. I college er hægt
að borða, þar er kapella með
kapelián, setustofur, bóka
safn og þar er haldið uppi
nokkru samkvæmislífi. Hver
college á allstórt iþrótta-
svæði einhvers staðar í borg-
inni þar sem félagarniir geta
hiaupið um og stundað íþrótt
ir og einnig hafa þeir báta til
umráða á ánum. Hver nem-
andi hefur svokallaðan um-
sjónarkennara innan slns
college, kennara, sem ráðlegg
ur honum hvaða bækur skuli
lesa, hvaða fyrirlestra hann
skuli sækja og setur honum
fyrir verkefni, sem hann skil
ar svo þegar hann fer í sína
vikulegu tima til umsjónar-
kennarans. I þeim tímum er
nemandinn ýmist einn, eða
með einum eða tveimur öðr-
um, svo hann fær nán-
ast einkakennslu. Fyririestr-
ar eru aftur á móti haldnir
á vegum hinna ýmsu háskóla
deiMa, ýmist í húsnæði há-
skólans eða einhverjum coll-
ege. Eru þeir opnir öHum
nemendum, hvaða college
sem þeir tilheyra. Kennarar
fá laun sín greidd ýmist af
þeim college, sem þeir til-
heyra, eingöngu af háskólon
um eða af college og háskóla
í sameiningu. Er þetta mjög
flókið fyrirtæki og held
ég að enginn kunni full deiM
á tengslum college-a og há-
skóla, hvorki fjármálalegum
né stjórnimálalegum.
★
College-fyrirkomulagið hef
ur verið viðhaft í Oxford frá
upphafi. Elzti college-inn.
sem heitir University College
mun hafa verið stofnaður ár-
ið 1249, þegar Vilhjálmur
nokkur af Durham arfleiddi
háskólann að peningum, sem
skyldi nota til að halda uppi
10 eða fleiri nemendum. Sið-
an komu þeir einn af öðrum:
Balliol 1262, Merton 1264
o.s.frv. Voru sumir stofnaðir
til að hýsa ákveðinn hóp
manna og þannig var
t.d. Exeter-College stofnaður
til þess að veita 12 nemend-
um frá Exeter ókeypis mennt
un, en taka síðan fleiri nem-
endur gegn greiðslu. — Sögu
sagnir segja þó að Alfireð
mikli hafi stofnað University
College árið 872 og þannig
var haldið upp á 1000 ára af-
mæHi hans árið 1872. Árið
1949 var svo haldið upp á
700 ára afmæli University
Ooltege (miðað við 1249) og
heyrzt heflur að undirbúning-
ur sé hafinn að hátíðarhöld-
um í tilefni 1100 ára afmælis
hans nú i ár. Hér í borg er
engu tækifæri sleppt til há-
tíðarhalda.
Meðal þess fyrsta, sem sett
var í reglur college-anna,
var, að þeir væru „aðeins
fyrir karlmenn“. Hefur
þessu verið fylgt fram
á þennan dag og fá konur að
eins inni í sérstökum kvenna
college-um eða í blönduðum
college-um fyrir stúdenta í
framhaldsnámi. I sumum coll
ege-um er kvenfólki haldið
rækilega utan dyra og í eld-
húsi, borðsal og við herberg-
isþjónustu starfa víða aðeins
karlmenn, „skátar" eins og
þeir eru kallaðir. Framan af
voru college-arniir eins kon-
ar kiaustur og kennararnir,
sem venjulega bjuggu í coll-
ege máttu ekki kvænast. Þeg
ar komið var fram á síðari
hluta 19. aldar þótti ekki
lengur stætt á þessum regl-
um og árið 1877 var kennur-
um gefið leyfi til að kvænast.
Stóð ekki á því að þeir not-
uðu sér þetta nýja frelsi og
á fáum árum byggðist „Norð-
ur-Oxford", eins og allt svæð
ið norðan við gamla bæjar-
hliutann er kaMiað. Þar fliuttust
kennararnir inn í geysistór
hús og bjuggu það sem eftir
var I faðmi stórrar fjöl-
skyldu. Þessi stóru viktorí-
önsku hús hafa nú ýmist ver-
ið lögð undir elliheimili eða
málaskóla fyrir erlenda stúd
enta, eða þá að þeim hefur
verið skipt upp í fleiri íbúð-
ir.
★
Eins og fyrr segir var kon
um meinaður aðgangur að
college-um og þar með há-
skólanum. Var þetta jafnt í
Oxford sem annars staðar i
Bretlandi. Með vaknandi
menntunaráhuga kvenna
varð smám saman ljóst að við
svo búið gat ekki setið og ár-
ið 1849 var fynsti kvenna-
oollege-inn stofnaður i Lond-
on, Bedford College (sem nú
er reyndar orðinrn tvikynja).
Síðan voru tveir stofnaðir í
Cambridge og árið 1878 var
fyrsti kvennacollege-inn
stofnaður í Oxford, Lady
Margaret Hall. Var hann
stofnaður i minningu um Mar-
gréti greifaynju af Rich-
mond og Derby, en hún var
móðir Hinriks konungs sjö-
unda. Ári síðar var Sommer-
viMe-college stofnaður og ár-
ið 1893 voru þeir orðnir fjór-
ir. Stúlkurnar fengu alla
kennslu í viðkomandi college,
en var meinaðu.r aðgangur að
háskólanum sjálfum þar til
árið 1920, tveimur árum eft-
ir að konur höfðu fengið
kosningarétt í Bretlandi. Þá
loks fengu þær full réttindi
sem nemendur Oxfordháskóla.
★
1 næsta pistli ætla ég að
rölta með lesendur um Ox-
ford í von um að geta sann-
fært þá um að það er fylli-
lega þess virði að taka eins
dags frí frá búðárrápi í
næstu Lundúnaferð og
skreppa til Oxford. Það tek-
ur ekki nema rúman klukku
tíma í lest frá Paddington.
Þórdís Árnadóttlr.